Σύνδρομο «ψευδεπίγραφης επιτυχίας»: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Γράφει η Χριστίνα Παναγιωτακοπούλου
Ψυχολόγος BSc – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, Συντονίστρια Σεμιναρίων*

Το σύνδρομο της «ψευδεπίγραφης επιτυχίας» ή «σύνδρομο του απατεώνα» (imposter syndrome) χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που νιώθουν ότι είναι ανεπαρκείς όσον αφορά τις ικανότητες και τις γνώσεις τους σε σχέση με αυτά που έχουν αναλάβει, και αμφισβητούν τα επιτεύγματά τους.

Οι άνθρωποι αυτοί νιώθουν ότι έχουν παραπλανήσει τους άλλους σχετικά με τις ικανότητές τους, ότι δεν αξίζουν την επιτυχία και ότι ήταν καθαρά θέμα καλής τύχης ό,τι έχουν καταφέρει. Αυτό οδηγεί σε ένα συνεχές άγχος και ανεξήγητο φόβο, ότι κάποια στιγμή θα ανακαλυφθεί η ανεπάρκειά τους. Συνήθως, αυτά τα συναισθήματα έρχονται στην επιφάνεια όταν υπάρχει μια καινούργια ευκαιρία, μια προαγωγή, ή όταν καλείται κανείς να συμμετέχει σε ένα project ιδιαίτερα ελκυστικό και προσοδοφόρο. Σε περίπτωση που τα συναισθήματα αυτά είναι έντονα, μπορούν να περιορίσουν την απόδοση του ατόμου, είτε το βιώνει συνειδητά είτε υποσυνείδητα.

Συχνά εμφανίζεται σε άτομα υψηλών επιδόσεων που, παρόλο που αντικειμενικά έχουν επιτυχίες, αποτυγχάνουν να εσωτερικεύσουν τα επιτεύγματά τους και έχουν επίμονες αμφιβολίες για το εάν οι ικανότητές τους ανταποκρίνονται σε αυτά που έχουν επιτύχει. Έρευνες δείχνουν ότι το αίσθημα της ανικανότητας και το να νιώθει κάποιος ακατάλληλος για τη θέση για την οποία έχει προσληφθεί είναι εξαιρετικά συχνό και επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες από τους άντρες. Επίσης, υπάρχουν ενδείξεις ότι υπάρχει συσχετισμός με αγχώδη διαταραχή, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και κοινωνική αγχώδη διαταραχή, ενώ μειώνεται καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει. Επίσης, εμφανίζεται σε ανθρώπους που προσπαθούν να υπηρετήσουν μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού τους.

Υπάρχει τρόπος να απελευθερωθεί κάποιος από τις περιορισμένες αντιλήψεις για τον εαυτό του και τις ικανότητές του, έτσι ώστε να υποστηρίξει την αξία του, να ανακαλύψει τις μοναδικές του ικανότητες και ταλέντα, και να αξιοποιήσει στο έπακρο τις ευκαιρίες εξέλιξης που του παρουσιάζονται. Σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον, όταν υπάρχουν άνθρωποι που διευρύνουν τη συνειδητότητά τους και εστιάζουν στην ανάπτυξη των ικανοτήτων τους, μεταφέρουν αυτή τη θετική επίδραση στους γύρω τους, έτσι ώστε να κινητοποιηθούν και να αναζητήσουν και εκείνοι τη θετική τους πλευρά.

• Η ικανότητα να ονειρευτεί κάποιος, για τον εαυτό του, ότι έχει εκπληρώσει με επιτυχία αυτά που έχει αναλάβει, βοηθάει να γίνει πιο ανεκτικός σε τυχόν κριτική. Αυτός είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους, για να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Ο οραματισμός για την επίτευξη του στόχου μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός για δράση, ώστε να ανακαλύψει κάποιος τι χρειάζεται να πράξει για την εκπλήρωσή του. Εξάλλου, οι θετικές εικόνες δημιουργούν θετικές δράσεις.
• Οι λέξεις που χρησιμοποιεί κάποιος έχουν ιδιαίτερη δύναμη^. είναι ο τρόπος να εκφράσει την πραγματικότητα, ενώ διαμορφώνουν τη στάση, τη συμπεριφορά και τις πράξεις. Μπορούν να δημιουργήσουν εικόνες επιτυχίας ή αποτυχίας και, κατά συνέπεια, να επηρεάσουν το πώς αντιμετωπίζει κανείς αυτό που έχει αναλάβει και πώς υπερπηδά εμπόδια και προκλήσεις.
• Ο εσωτερικός θετικός διάλογος μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή των συναισθημάτων για μια κατάσταση και στην αλλαγή τυχόν ριζωμένων πεποιθήσεων, ενώ παράλληλα εκπαιδεύουμε το υποσυνείδητό μας να εστιάζει σε θετικές σκέψεις. Για παράδειγμα, αντί για τη φράση «δεν μπορώ να το διαχειριστώ αυτό, είναι έξω από τον έλεγχό μου», τη φράση «δεν μπορώ να ελέγξω το οτιδήποτε, μπορώ όμως να ελέγξω την αντίδρασή μου σε ό,τι συμβαίνει».
• Είναι σημαντικό να αφιερώνει κανείς χρόνο στο να αναγνωρίζει και να αναπτύσσει τις δυνάμεις του, μέσα από μια ρεαλιστική αξιολόγηση των ικανοτήτων του, γράφοντας τα επιτεύγματά του και σε τι θεωρεί ότι είναι καλός. Σε περίπτωση που δυσκολεύεστε με αυτή τη διαδικασία, μπορείτε να ζητήσετε από ανθρώπους που είναι κοντά σας ή από τους ανωτέρους σας να τα αναγνωρίσουν για εσάς.
• Το εργασιακό περιβάλλον και οι επικεφαλής των εταιρειών μπορούν να έχουν τεράστια επίδραση στην αντιμετώπιση τέτοιων συνθηκών, καθώς είτε ενισχύουν την αυτοπεποίθηση των ανθρώπων είτε ενισχύουν τις ανασφάλειές τους. Ο εορτασμός και η αναγνώριση των επιτυχιών παροτρύνει τους ανθρώπους και επιβεβαιώνει τις ικανότητές τους, ενώ παράλληλα ενισχύει την αποτελεσματικότητά τους και την αίσθηση ότι είναι επαρκείς για ό,τι έχουν αναλάβει, και τους παρακινεί να παίρνουν πρωτοβουλίες.

* Η κα Χριστίνα Παναγιωτακοπούλου παρέχει υπηρεσίες σε εταιρείες μέσω ατομικών συνεδριών, μικρών ομάδων εργασίας, εκπαιδευτικών σεμιναρίων και συμβουλευτικής (coaching). Διατηρεί προσωπικό γραφείο για την παροχή συνεδριών ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής σε άτομα, οικογένειες, ζευγάρια και ομάδες. Έχει υπάρξει ανώτατο στέλεχος Ασφαλιστικών Εταιρειών.
e-mail: [email protected]

Ακολουθήστε την ασφαλιστική αγορά στο Google News