Οι αποκλειστικές δηλώσεις του κ. Prem Watsa, Προέδρου & Δ/ντος Συμβούλου της Fairfax

Ο κ. Prem Watsa, ιδρυτής, Δ/νων Σύμβουλος και Πρόεδρος της Fairfax Financial Holdings, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα στις 29 Μαΐου, δήλωσε ιδιαίτερα ενθουσιασμένος για την επένδυσή του στη Eurolife ERB, κυρίως χάρη στη Διοικητική ομάδα της και τον Πρόεδρο και CEO, κ. Σαρρηγεωργίου, αλλά και γιατί αποτελεί μια δυναμικά αναπτυσσόμενη εταιρεία, σε έναν κλάδο με σημαντικές προοπτικές. Με αφορμή τα παραπάνω, η “Ασφαλιστική Αγορά” έθεσε στον κ. Watsa τα ακόλουθα ερωτήματα:

Ποια χαρακτηριστικά του ελληνικού management της Eurolife ERB είναι καθοριστικά κατά την εκτίμησή σας; 

Prem Watsa: Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της επιχειρηματικής στρατηγικής της Fairfax είναι η αποκέντρωση. Πιστεύουμε ότι οι εταιρείες στις οποίες επενδύουμε πρέπει να διατηρούν τις διοικήσεις τους σε τοπικό επίπεδο, καθώς αυτές γνωρίζουν τις αγορές τους και μπορούν να αποφέρουν τα κατάλληλα αποτελέσματα. Έχει σημασία να τονίσουμε ότι, κατά τη διάρκεια των 31 χρόνων λειτουργίας μας, όλες οι διοικήσεις των εταιρειών του ομίλου μας έχουν παραμείνει σταθερές, επιβεβαιώνοντας έτσι ότι αυτή η προσέγγιση είναι αποτελεσματική, τόσο σε επίπεδο εταιρειών όσο και για τη Fairfax.

Όσον αφορά στη διοίκηση της Eurolife ERB, o Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου κι εγώ είμαστε σε συμφωνία σχετικά με τις αξίες και το όραμα, τον τρόπο με τον οποίο εμείς δραστηριοποιούμαστε επιχειρηματικά και το συνολικό στρατηγικό πλαίσιο. Είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι τόσο η Eurolife ERB όσο και ο Αλέξανδρος θα φέρουν άριστα μακροχρόνια αποτελέσματα, τα οποία θα ωφελήσουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων και των πελατών της Eurolife ERB.

Πού εδράζεται η αισιοδοξία σας για τις προοπτικές του κλάδου της ιδιωτικής ασφάλισης στη χώρα μας, δεδομένου ότι η Πολιτεία δεν δείχνει διατεθειμένη να υιοθετήσει λύσεις για τη συμπληρωματική δράση της ιδιωτικής ασφάλισης στις συντάξεις, την υγεία και τις φυσικές καταστροφές ούτε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των ελληνικών νοικοκυριών και επιχειρήσεων στην ασφαλιστική αγορά; 

Prem Watsa: Πιστεύω ότι η ασφαλιστική αγορά στην Ελλάδα έχει πλέον φτάσει σε ένα σημείο ωριμότητας και μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες να κατανοήσουν καλύτερα τα οφέλη της ιδιωτικής ασφάλισης, ενώ παράλληλα να συνεχίσει να δημιουργεί νέα προϊόντα και υπηρεσίες προσαρμοσμένες στις σύγχρονες ανάγκες τους. Οι απαιτήσεις φερεγγυότητας είναι στη σωστή κατεύθυνση για τη δημιουργία ενός ασφαλούς πλαισίου, μέσα στο οποίο οι ασφαλιστικές εταιρείες θα αναπτυχθούν.

Σε κάθε αναπτυγμένη χώρα υπάρχει συνεργασία μεταξύ της Πολιτείας και της ιδιωτικής ασφάλισης, με σκοπό να βρεθούν λύσεις που πάντα θα είναι επωφελείς για τους ασφαλισμένους. Πιστεύω ότι στην Ελλάδα είναι σημαντικό η ιδιωτική ασφάλιση να είναι σε συνεχή επαφή με την Πολιτεία, ώστε να βρεθεί το συντομότερο δυνατόν λύση στο θέμα της κοινωνικής ασφάλισης. Μία λύση που θα είναι επωφελής για τους Έλληνες πολίτες, κυρίως στη διάρκεια αυτής της περιόδου οικονομικής κρίσης, όπου οι ανάγκες κοινωνικής ασφάλισης χρειάζεται να ενδυναμωθούν με συμπληρωματικές ασφαλιστικές λύσεις.

Which characteristics of the Eurolife ERB management have shaped your view regarding your investment in this Group? 

Prem Watsa: One of the key elements of Fairfax’s business strategy is decentralization. We believe that the companies we invest in should keep their local management, which is familiar with the local markets and suited to deliver the appropriate results. We should note that during our 31 years of operations, all management teams of our companies have remained in place, confirming that this particular structure is effective for both the companies and Fairfax. As for the Eurolife ERB management, Alexandros Sarrigeorgiou and I, are both in line regarding our values and vision, our way of doing business and our overall strategic focus. We are totally confident that both Eurolife ERB and Alex will create excellent long term results to the benefit of all parties, including Eurolife ERB clients.

Which elements in particular make you optimistic about the prospects of the insurance market in Greece, given the fact that the Greek state does not seem willing to adopt solutions that would allow private insurance to supplement pensions, health and natural disasters, nor to provide the necessary conditions that would facilitate access to the insurance market of Greek households and businesses?

Prem Watsa: I believe that the insurance market in Greece has now reached a point of maturity, and it can assist citizens to better understand the benefits of private insurance, while providing new products and services adjusted to their current needs. The Solvency prerequisites are in the correct direction to creating a secure framework within which insurance companies will grow. In every developed country there is cooperation between the State and private insurance in order to find solutions always for the benefit of the policyholders. I believe that in Greece it is significant that private insurance is in constant contact with the State, in order to find as soon as possible a solution to the social security issue, which will be beneficial for the Greek citizens, particularly during this period of economic crisis, where social care needs to be strengthened with supplementary insurance solutions. 

Η συζήτηση των κ.κ. Prem Watsa και Αλέξανδρου Σαρρηγεωργίου στο Ζάππειο

Ο κ. Prem Watsa, σε χρόνια δύσκολα για τη χώρα μας, στήριξε την ελληνική οικονομία, δείχνοντας εμπιστοσύνη στις προοπτικές της, καθώς εκτός από την επένδυσή του στη Eurolife ERB, έχει επενδύει στη Eurobank, στην Grivalia, στον Όμιλο Μυτιληναίου και στα Praktiker. Στα τέλη Μαΐου ο κ. Prem Watsa επισκέφθηκε τη χώρα μας και ο Ασφαλιστικός Όμιλος Eurolife ERB οργάνωσε προς τιμήν του εκδήλωση στο Ζάππειο (Δευτέρα 29 Μαΐου 2017), παρουσία προσκεκλημένων από τον επιχειρηματικό και πολιτικό χώρο.

Μέσω των ερωτήσεων που τέθηκαν από τον κ. Αλέξανδρο Σαρρηγεωργίου, Πρόεδρο και Δ/νοντα Σύμβουλο του Ομίλου Eurolife ERB, στον κ. Prem Watsa, οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να ακούσουν για την ιστορία του Ομίλου Fairfax, να γνωρίσουν τις αξίες που οδήγησαν τον  Όμιλο στην επιτυχημένη του πορεία, την επενδυτική φιλοσοφία και στρατηγική του, καθώς και τις εκτιμήσεις του κ. Watsa για τις διεθνείς εξελίξεις και αγορές, καθώς και για τις προοπτικές για την Ελλάδα και τον ασφαλιστικό κλάδο, ειδικότερα. Ήταν μια συζήτηση, την οποία παραθέτουμε στη συνέχεια, που “αποκάλυψε” και τον άνθρωπο Prem Watsa.

Ο κ. Σαρρηγεωργίου, καλωσορίζοντας τον κ. Prem Watsa στο Ζάππειο, επεσήμανε ότι η επιλογή του χώρου για τη διεξαγωγή της εκδήλωσης δεν έγινε τυχαία.

«Αυτό το σημείο στην Αθήνα έχει μεγάλη ιστορική σημασία και συμβολισμό για την Ελλάδα, καθώς κατ’ αρχήν, το 1888,  Έλληνες της διασποράς συνεισέφεραν για να δημιουργηθεί αυτό το κτίσμα. Πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι το 1980, σε αυτό ακριβώς το σημείο, υπεγράφη η συμφωνία ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή  Ένωση. Αυτή, λοιπόν, είναι η πύλη μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και συμβολικά θέλω να πω ότι μας αρέσει που είμαστε εδώ και θέλουμε να μείνουμε εδώ».

«Για μας ο Prem είναι πρωτίστως και κυρίως ένας φίλος της Ελλάδας», ανέφερε ο κ.  Σαρρηγεωργίου, μιλώντας στους παριστάμενους για τον κ. Watsa.

«Είναι ένας φίλος όχι στα λόγια, αλλά ένας φίλος που έγινε φίλος σε αυτές τις δύσκολες εποχές που διανύουμε. Ένας φίλος που το έχει αποδείξει στην πράξη.

Το 2016 η Fairfax Financial Holdings εξαγόρασε το 80% της Eurolife. Είμαστε η 2η μεγαλύτερη ασφαλιστική εταιρεία στην Ελλάδα, αν και είμαστε μία από τις νεότερες. Και είμαστε και η πιο κερδοφόρος.

Η Fairfax επένδυσε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στην Ελλάδα το 2016, στη Eurolife. Μία από τις μεγαλύτερες επενδύσεις που υλοποιήθηκαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Βεβαίως, όλοι γνωρίζαμε τον Prem πριν από τη Eurolife για τις σημαντικές του επενδύσεις στη Eurobank, στην Grivalia, στον Όμιλο Μυτιληναίου και τα Praktiker».

Έτσι ξεκίνησε η Fairfax…

Το πρώτο ερώτημα που απηύθυνε ο κ. Σαρρηγεωργίου στον κ. Watsa ήταν το εξής: Κάθε όμιλος έχει την ιστορία του. Πίσω από την εκπληκτική ιστορία της Fairfax που εκτυλίχθηκε σε δύο ηπείρους -και αυτή είναι η ιστορία σας- θα μπορούσατε να μας πείτε πώς άρχισαν όλα και πώς φτάσατε εδώ που είστε σήμερα; 

Prem Watsa: Η ιστορία της εταιρείας μας δεν είναι κάτι το μοναδικό για την αμερικανική ήπειρο. Στα 22 μου έφτασα στον Καναδά χωρίς καθόλου χρήματα, είχα όμως τις αξίες με τις οποίες μεγάλωσα. Ο πατέρας μου ήταν δάσκαλος, η μητέρα μου ασχολούνταν με τα οικιακά και ήμουν πολύ τυχερός. Είχα μια καλή μητέρα, έναν καλό πατέρα, αδέρφια. Μπορούσα να πάω σ’ ένα καλό σχολείο στον Καναδά, γιατί ήταν ήδη εκεί ο αδερφός μου.

Από εκεί πήρα το πτυχίο μου στα Οικονομικά και μετά βρήκα μια δουλειά. Όταν πήγα στη δεύτερη συνέντευξη για δουλειά υπήρχαν συνολικά τέσσερα άτομα, αλλά τελικά την πήρα εγώ. Ξέρετε γιατί; Γιατί ήταν τέσσερις υποψήφιοι, αλλά οι άλλοι τρεις δεν πήγαν στη συνέντευξη. Κι έτσι εγώ πήρα τη δουλειά! Από εκεί γνώρισα τον Ben Gram και ο Warren Buffett μιλάει γι’ αυτόν. Εννέα χρόνια αργότερα, ίδρυσα τη δική μου επιχείρηση, μια μικρή, εισηγμένη όμως, ασφαλιστική εταιρεία. Χρειαζόμουν ν’ αντλήσω κεφάλαια. Δεν είχα κεφάλαια, αλλά ήξερα πολύ κόσμο, όπως είστε εσείς εδώ απόψε. Θα ήθελα να σας γνώριζα ήδη από τότε!

Ανάμεσά τους υπήρχε ένας Ολλανδός μετανάστης, ο Robert Hatoc, που τον ήξερα περίπου ένα χρόνο.  Πήγαμε μαζί για πρωινό. Σε αυτή τη συνάντηση με ρώτησε: «Τι θέλεις;» και του είπα: «Χρειάζομαι 400.000 δολάρια, για να χρηματοδοτήσω την εταιρεία μου». Είχα μαζί όλα τα χαρτιά μου να του τα δείξω και χωρίς δεύτερη κουβέντα μου είπε: «Σου τα δίνω τα 400.000 δολάρια, ας απολαύσουμε τώρα παρέα ένα υπέροχο πρωινό».

Ο Καναδάς είναι μια χώρα μεταναστών. Όλοι τα πάνε καλά μεταξύ τους. Πολύ σύντομα κατάφερα ν’ αντλήσω εκατομμύρια. 3 εκατομμύρια άντλησα. Ο Καναδάς έχει 4 Τράπεζες, η Ελλάδα έχει 5 Τράπεζες. Δε μου έδιναν οι Τράπεζες τα χρήματα και σκέφτηκα να πάω στην εταιρεία όπου εργαζόμουν για 9 χρόνια να ζητήσω χρηματοδότηση και εξαγόρασα μια εταιρεία, τη Markel.

Και πάλι για να καταλάβετε τι μπορεί να συμβεί, μόλις ένα χρόνο αφότου την εξαγοράσαμε, ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής μας πτώχευσε. Προσπάθησαν να στηρίξουν την εταιρεία αυτή, ακόμη κι η κυβέρνηση, αλλά δεν μπορούσαν. Ο κύκλος εργασιών της ήταν περίπου 10 εκατομμύρια το 1995. Τον επόμενο χρόνο η δική μας εταιρεία έκανε 60.

Πουλήσαμε τις μετοχές μας, βάλαμε τα κεφάλαια στην εταιρεία μας και έτσι ξεκίνησε η Fairfax. Είχαμε Πρόεδρο, είχαμε Διευθύνοντα Σύμβουλο. ο Γραμματέας μας είπε να την ονομάσουμε Fair Friendly Acquisitions (δίκαιες και φιλικές εξαγορές). Κι έτσι δημιουργήθηκε το όνομα Fairfax.

Αυτά τα ποσά των 10 εκατομμυρίων, έγιναν ένα premium 10 δισεκατομμυρίων. Το επενδυτικό μας χαρτοφυλάκιο πήγε από τα 4 εκατομμύρια στα 10 δισεκατομμύρια. Το 1985 είχαμε σχεδόν 9 δισεκατομμύρια αμερικανικά δολάρια. Η τιμή της μετοχής μας εκτοξεύθηκε από τα 3,25 στα 600 δολάρια.

Ήταν μια απίστευτη επιχειρηματική έκρηξη. Δεν το πιστεύαμε ότι θα συνέβαινε, πιστεύαμε ότι κάθε 5 χρόνια θα διπλασιάζαμε το χαρτοφυλάκιό μας. Αλλά εδώ είχαμε εξελίξεις όπου κάθε 5 χρόνια αυτό πολλαπλασιαζόταν επί χίλια.

Παντρεύτηκα όταν ήμουν 23. Είμαι παντρεμένος 43 χρόνια, έχω τρία υγιή παιδιά και πέντε εγγόνια, όλα υγιή, και λες ότι «μ’ έχει ευλογήσει ο θεός».

Έχουμε μια υπέροχη ομάδα με τον  Alex, με τη Eurolife. Θα σας πω και άλλα, αλλά τώρα σας είπα πέντε πράγματα για τον εαυτό μου.

Ζω ευτυχισμένος στον Τορόντο. Οι επιχειρήσεις μου είναι σε ολόκληρο τον κόσμο και θέλουμε να συνεχίσουμε να διευρύνουμε την επιχειρηματική μας δράση.

Οι αξίες της Fairfax είναι ο πυρήνας μας

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου: Μια καταπληκτική ιστορία. Υποθέτω, όμως, ότι υπάρχουν κάποια μυστικά πίσω από την επιτυχία σας. Για να δούμε αν μπορούμε να τα αποκαλύψουμε.

Πριν από δυόμισι χρόνια περίπου, όταν ήρθα να σας επισκεφθώ στο Τορόντο και σας περίμενα στην αίθουσα του Διοικητικού Συμβουλίου της Fairfax, είδα αναρτημένο έναν πίνακα στην αίθουσα αυτή, όπου αναφέρονται οι αξίες της Fairfax. Αυτό δεν είναι και τόσο ασυνήθιστο να το δει κανείς.

Αυτό που είναι ασυνήθιστο είναι ότι έκτοτε, κάθε φορά που συνεδριάζουν οι Πρόεδροι της εταιρείας, όλοι οι Διευθύνοντες Σύμβουλοι απ’ ολόκληρο τον κόσμο, πάμε σε αυτές τις συναντήσεις συνήθως πολύ νωρίς το πρωί, συνήθως 7 το πρωί.  Σε αυτές τις συνεδριάσεις, λοιπόν, υπάρχει ένα κομμάτι χαρτί με τις αξίες της Fairfax και εσύ ξεκινάς τις συναντήσεις, αναφερόμενος σε αυτές τις αξίες.

Υποθέτω ότι αυτές οι αξίες της Fairfax, αποτελούν το μυστικό της επιτυχίας σας. Θέλετε να μοιραστείτε κάποιες από αυτές τις αξίες μαζί μας;

Prem Watsa: Βεβαίως. Είναι ο πυρήνας μας. Ένας από τους Διευθυντές μας είπε ότι θα πρέπει να έχουμε έναν πυρήνα, έναν κατάλογο με αξίες. Καθίσαμε, λοιπόν, και τον γράψαμε. Είπαμε, λοιπόν, ότι είμαστε δημόσια εισηγμένη εταιρεία. Αυτές οι εταιρείες αναφέρονται στους μετόχους τους.

Το πρώτο πράγμα, λοιπόν, που πρέπει να κάνεις, είναι να προσφέρεις εξαιρετικές υπηρεσίες στους πελάτες σου. Πρέπει να είσαι κερδοφόρος, γιατί αλλιώς δεν επιβιώνεις. Αυτό που κάνουμε λοιπόν, διαθέτουμε το 1% με 2% των κερδών μας στην τοπική κοινωνία. Η εταιρεία μας τότε, αρχικά, είχε αξία 2 εκατομμύρια δολάρια. Πλέον προχωρούμε σε φιλανθρωπικές ενέργειες παγκοσμίως της τάξεως των 15-20 εκατομμυρίων.

Όταν η εταιρεία μας, λοιπόν, είναι επιτυχημένη, όλοι κερδίζουν. Οι μέτοχοι, οι άνθρωποι που δουλεύουν σε αυτήν, οι άνθρωποι που ζουν στην περιοχή. Αυτή είναι μια βασική αξία, να κερδίζουμε για τους μετόχους μας, ενώ συμπεριφερόμαστε σωστά και στους πελάτες μας. Μακροπρόθεσμα, συνολικά δίνουμε 15%.

Είμαστε μια εισηγμένη εταιρεία, κάνουμε ανακοινώσεις. Όλοι ανακοινώνουν τα θετικά τους. Εμείς ανακοινώνουμε και τ’ αρνητικά μας. Κι έτσι οι μέτοχοί μας γνωρίζουν ποια είναι τα προβλήματά μας. Και όταν γνωρίζεις τα προβλήματά σου, προσπαθείς να τα λύσεις. δεν τα βάζεις κάτω από το χαλί.

Είμαστε απολύτως αποκεντρωμένοι, έχουμε 22.000 υπαλλήλους σε όλο τον κόσμο, αλλά τα κεντρικά μας έχουν μόνο 35 στελέχη, 35 άτομα εργάζονται εκεί. Μιλάμε, βέβαια, συχνά με το Management των εταιρειών στις οποίες έχουμε επενδύσει, όπως ο Alex. Μιλάμε κάθε δύο εβδομάδες περίπου.

Είμαστε αποκεντρωμένοι και το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι, στα 31 χρόνια που λειτουργούμε, δεν χάσαμε ποτέ κάποιον από τους Προέδρους μας, τους επικεφαλής.  Έμειναν μαζί μας μέχρι να συνταξιοδοτηθούν, όπως ο Alex εδώ, που διοικεί τη Eurolife. Τη διοικεί εδώ, στην Αθήνα. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να μπορεί ο κάθε Πρόεδρος να τρέχει την εταιρεία του, να μην υπάρχει γραφειοκρατία.

Οι αξίες μας είναι η ειλικρίνεια και η εντιμότητα. Πιστεύουμε ότι το «εγώ» δεν είναι καλό πράγμα. Δεν θέλουμε τους ανθρώπους που είναι υπερόπτες, που δεν μπορούν να συνεργαστούν. Θ’ αναφερθώ στον Πρόεδρο Regan τον οποίο θαυμάζω, ο οποίος είχε πει ότι «όλα μπορούν να γίνουν στον κόσμο, εάν δεν σε νοιάζει ποιος θα το πιστωθεί». Οποιοσδήποτε έχει να μας δώσει μια καλή ιδέα, την αποδεχόμαστε. Δεν υπάρχει το «εγώ», αν θα το πω εγώ ή αν θα το πει κάποιος άλλος.

Μία άλλη αξία που έχουμε, είναι ότι θέλουμε να δουλεύουμε σκληρά αλλά όχι να έχει αυτό επίπτωση στην προσωπική ζωή και την οικογένειά μας. Μπορεί να δουλεύουμε σκληρά, αλλά πάντα έχουμε τις οικογένειές μας στο μυαλό μας. Κάνεις βεβαίως λάθη, μαθαίνεις από αυτά. Στην εταιρεία μας δεν βάζουμε ποτέ όλα τ’ αυγά μας σ’ ένα καλάθι, όταν πρόκειται για μία και μοναδική εξαγορά.

Τέλος, μια μεγάλη αξία που έχουμε είναι το να περνάμε καλά στο γραφείο! Αυτό που λέω στους Προέδρους των εταιρειών μας σε ολόκληρο τον κόσμο, όταν συναντιόμαστε, είναι ότι τα πάντα μπορούν ν’ αλλάξουν στην εταιρεία μας αλλά όχι οι αξίες μας.

Προσπαθούμε ν’ αναπτυχθούμε συν τω χρόνω. Δεν κερδοσκοπούμε. Έχουμε μια καλή εταιρεία, η οποία έχει αναπτυχθεί σε βάθος χρόνου.

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου: Αν μου επιτρέπετε, σχετικά μ’ αυτά που είπατε, είναι πραγματικά εκπληκτικό και εργάζομαι πολλά χρόνια τώρα, αλλά η αλήθεια είναι ότι 35 άνθρωποι από το Τορόντο, στην ουσία επιβλέπουν 22.000 ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο.

Prem Watsa: Ναι, εμείς δεν διοικούμε τη Eurolife ή οποιαδήποτε άλλη εταιρεία. Υπάρχουν άνθρωποι που τις διοικούν εκεί, τοπικά. Γι’ αυτό κι εμείς μπορούμε να είμαστε μόνο 35 άτομα στα κεντρικά, στο Τορόντο.

Το άλλο που θέλω να πω είναι ότι η Fairfax είναι μια εισηγμένη εταιρεία, αλλά έχει έναν πολύ μακροπρόθεσμο επενδυτικό ορίζοντα, κάτι το οποίο ίσως δεν συνάδει με τον τρόπο που λειτουργούν οι αγορές.

Στην ασφαλιστική αγορά έχεις ένα πράγμα: το management -τη Διοίκηση, τη Διοίκηση, τη Διοίκηση. Αν έχεις καλή Διοίκηση, δεν έχεις πρόβλημα. Εμείς, για παράδειγμα, συναντήσαμε τον Alex (Σαρρηγεωργίου) και είδαμε ότι μιλάμε στο ίδιο μήκος κύματος, έχει έναν χαρακτήρα και μια φιλοσοφία που μας ταιριάζει, και μετά αρχίσαμε να κοιτάμε τα οικονομικά στοιχεία.

Έχουμε πράγματι άλλη μια αξία στην εταιρεία μας: επιδιώκουμε μακροπρόθεσμες τοποθετήσεις. Αγοράσαμε για παράδειγμα μετοχές στη Eurobank, πιστεύαμε ότι ήταν μια καλή εξαγορά. Ήρθε η ανακεφαλαιοποίηση της Τράπεζας, έπεσαν οι μετοχές, ανακεφαλαιοποιήθηκε και πάλι ξανάπεσαν, εμείς όμως ήμασταν εκεί και είπα στους μετόχους μας ότι «είναι μόνο τρία χρόνια που είμαστε επενδυτές εδώ. εμείς είμαστε μακροπρόθεσμοι επενδυτές, μην αισθάνεστε άσχημα». Θα δούμε σε μια πενταετία πού θα πάει και θα δούμε τις σωρευμένες αποδόσεις στην πενταετία.

Αν έχεις καλή Διοίκηση, δεν έχεις πρόβλημα

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου: Την τελευταία τριακονταετία έχετε εξαγοράσει πολλές επιχειρήσεις, αρχής γενομένης από ασφαλιστικές κατά βάση, τις οποίες ουδέποτε πουλήσατε. Επενδύσατε βεβαίως, επίσης, σε πολλούς άλλους κλάδους. Πρόσφατα ολοκληρώσατε για παράδειγμα την εξαγορά της «Allied World Assurance», σημαντικού παίκτη στην Ελβετία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, άλλες σημαντικές επενδύσεις στις Ινδίες, στη Λατινική Αμερική, την Ευρώπη. Άρα, αξιολογείτε επενδύσεις διαρκώς. Η ερώτηση είναι απλή: ποιος είναι ο πυρήνας της επενδυτικής φιλοσοφίας σας; Όταν σας έρχεται μια πρόταση επενδυτική τι εξετάζετε;

Prem Watsa: Όταν είσαι σε αυτή τη δουλειά 40 χρόνια, μαθαίνεις. Για παράδειγμα, στην αγορά ακινήτων λένε ότι «πρέπει να εξετάζεις τρία πράγματα: τοποθεσία, τοποθεσία, τοποθεσία».

Στην ασφαλιστική αγορά έχεις ένα πράγμα: το management -τη Διοίκηση, τη Διοίκηση, τη Διοίκηση. Αν έχεις καλή Διοίκηση, δεν έχεις πρόβλημα. Εμείς, για παράδειγμα, συναντήσαμε τον Alex (Σαρρηγεωργίου) και είδαμε ότι μιλάμε στο ίδιο μήκος κύματος, έχει έναν χαρακτήρα και μια φιλοσοφία που μας ταιριάζει, και μετά αρχίσαμε να κοιτάμε τα οικονομικά στοιχεία.

Εξαιτίας αυτής της αποκεντρωμένης στρατηγικής Διοίκησης που ακολουθούμε, όπως στην περίπτωση της Allied World, ο άνθρωπος ο οποίος τη διοικούσε ήθελε να έρθει στη δική μας εταιρεία, γιατί ήξερε ότι θα μπορούσε να διατηρήσει την ανεξαρτησία του, να συνεχίσει να διοικεί την εταιρεία του.

Έχουμε αυτή την εταιρεία την Allied World, η οποία αποδίδει 12% στο μετοχικό της κεφάλαιο. Στην ασφαλιστική αγορά έχεις ένα επενδυτικό χαρτοφυλάκιο, η δική μας απόδοση ήταν 7%, οι επενδύσεις μας γίνονται κεντρικά από το Τορόντο. Δεν είναι εύκολο να ενοποιείς εταιρείες, έχουν διαφορετικές κουλτούρες, οι άνθρωποι μπορεί να μην μπορούν να συνεννοούνται, οπότε εγώ θα έλεγα ότι δεν ενοποιείς εταιρείες. τις αφήνεις ανεξάρτητες να κάνουν τη δουλειά τους.

Μπορεί να εκπλαγείτε για το πόσο καλά θα πάει η Ελλάδα!

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου: Για να περάσουμε σε ένα άλλο θέμα, νομίζω ότι μπορούμε να πούμε ότι ζούμε σε ενδιαφέροντες καιρούς. Έχουμε ένα νέο Πρόεδρο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, έχουμε εκλογές σε πολλές χώρες της Ευρώπης και νέους ηγέτες. Περιμένουμε εκλογές στη Γερμανία, έχουμε τη Ρωσία να ξανοίγεται, έχουμε στη Βόρεια Κορέα και στην Τουρκία αλλά και σε άλλες χώρες ηγέτες που δεν ακολουθούν μετριοπαθείς πολιτικές, τα επιτόκια κυμαίνονται σε ιστορικά χαμηλά, ορισμένες χρηματιστηριακές αγορές σε ιστορικά υψηλά. Πέραν αυτού, σε πολλές από τις εταιρείες μας έχουμε τεχνολογίες που αλλάζουν τον τρόπο που δουλεύουμε. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για το μέλλον; Πού πάνε οι αγορές; Θα εξελιχθούν θετικά – αρνητικά;

Prem Watsa: Τα τελευταία 3-4 χρόνια ανησυχούσαμε για την αμερικανική οικονομία, για τις δυνατότητες της Κίνας, για τα πιθανά προβλήματα στην Ευρώπη, αλλά κάτι σημαντικό συνέβη την 8η Νοεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Χωρίς να το περιμένει κανείς, οι Αμερικανοί εξέλεξαν τον κ. Τραμπ.

Γίναμε παρατηρητές, αρχίσαμε μια δυο εβδομάδες πριν την εκλογή του να μελετούμε τις πολιτικές του, τη στρατηγική του, τις προτάσεις του. Αν βγάλετε από τη μέση τη φασαρία, τον θόρυβο που συμβαίνει γύρω από αυτόν τον άνθρωπο και κοιτάξετε την πολιτική του, όπως για παράδειγμα την πρότασή του για μείωση στο 15% της φορολογίας στις επιχειρήσεις, την πρόθεσή του να δαπανήσει για τη δημιουργία έργων υποδομής, αυτές είναι τρομερές πολιτικές.

Οι άνθρωποι που είναι κοντά του -τυγχάνει να γνωρίζω μερικούς από αυτούς- είναι πολύ έξυπνοι άνθρωποι και πολύ επιτυχημένοι. Πιστεύουμε ότι υπάρχει η πιθανότητα για όσο θα είναι Πρόεδρος να υλοποιήσει αυτές τις πολιτικές, γιατί και το Κογκρέσο, η Γερουσία, ελέγχονται από τους Ρεπουμπλικάνους. Η ανάπτυξη στις Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία οκτώ χρόνια ανερχόταν ετησίως στο 2%. Πιστεύουμε ότι θα επιταχυνθεί στο 3% με 4%. Υπάρχει η πιθανότητα να χτιστούν 8 εκατομμύρια καινούρια σπίτια που δεν χτίστηκαν τα τελευταία οκτώ χρόνια, θα χτιστούν ίσως τώρα.

Πιστεύουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα τύχουν υψηλών αναπτυξιακών ρυθμών. Αν υπάρχουν κάποια προβλήματα με την Κίνα, θα τα αντιμετωπίσουμε. Η Ευρώπη αρχίζει να στρώνει βήμα ήδη. Στην Ολλανδία, στη Γαλλία είχαν εκλογές, στη Γερμανία θα έχουν εκλογές, οπότε είμαστε μάλλον αισιόδοξοι.

Ο Alex λέει ότι οι αγορές είναι ψηλά, υπάρχει πολλή ρευστότητα, αλλά αυτή η χώρα για την οποία όλοι μιλούν, η Ελλάδα, έχει περάσει μια ύφεση ακόμη μεγαλύτερη και από την ύφεση που ακολούθησε το κραχ του ’29, μεγαλύτερη από την κρίση στην Ασία το 1997. Εσείς έχετε περάσει πράγματι μεγαλύτερα.

Η αγορά των ακινήτων πάγωσε, το Χρηματιστήριο κατέρρευσε, οι επενδύσεις είναι σημαντικά μειωμένες, οι ξένες άμεσες επενδύσεις είναι μηδαμινές, το 2016 ήταν αρνητικές μάλιστα. Αλλά, ταυτόχρονα, έχει γίνει πολλή δουλειά εδώ και μου φαίνεται ότι δεν θα αργήσουν πολύ να καταργηθούν οι κεφαλαιακοί έλεγχοι και να ενταχθείτε στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας. Μπορεί να εκπλαγείτε για το πόσο καλά θα πάει η Ελλάδα! 

Εμείς επενδύσαμε στην Ιρλανδία. Η Ιρλανδία είχε χάσει το 15% του ΑΕΠ της, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όλοι, πίστευαν ότι θα έχει ανάπτυξη 2,5%, όμως η ανάπτυξη έφτασε στην Ιρλανδία στο 5%. Το ΑΕΠ της Ελλάδας έχει καταρρεύσει σε ποσοστό 27%. Εάν υπάρξουν οι προϋποθέσεις, οι αναπτυξιακοί ρυθμοί της ελληνικής οικονομίας θα διαμορφωθούν πολύ πιο θετικά από το 1% ή 2% στο οποίο αναφέρονται πολλοί. και αυτό γιατί έχετε χάσει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ήδη.

Βλέπουμε ευκαιρίες στην Ελλάδα, συναντάμε τους ανθρώπους που διοικούν τις εταιρείες, όπως στη Eurobank, στη Eurolife. Είναι έξυπνοι, είναι μορφωμένοι, εργάζονται σκληρά. Αυτά όλα ισχύουν. Αυτό που χρειάζεστε είναι μια οικονομική απελευθέρωση.

Ταξιδεύω σε όλο τον κόσμο και γίνονται θαύματα όταν μια χώρα είναι φιλική προς τον επιχειρηματικό κόσμο, προς την επιχειρηματικότητα, και γι’ αυτό πιστεύω ότι η Ελλάδα θα ανακάμψει σημαντικά.

Θα έχετε τον έλεγχο της τύχης σας και πάλι, όταν…

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου: Περάσατε σχεδόν στην επόμενη ερώτησή μου σχετικά με την Ελλάδα. Την Κυριακή υπήρχε σε ελληνική εφημερίδα ένα άρθρο του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, του κ. Στουρνάρα, που είναι εδώ απόψε μαζί μας, στο οποίο ανέφερε τι πρέπει να συμβεί στην Ελλάδα για να απελευθερωθούν οι δυνάμεις της ανάκαμψης, της ανάπτυξης. Εσείς μιλήσατε για άμεσες ξένες επενδύσεις, λέτε ότι βρίσκετε ευκαιρίες σε ολόκληρο τον κόσμο σχεδόν κάθε εβδομάδα. Μπορείτε να μας πείτε τι εννοείτε όταν λέτε ότι μια χώρα, ένα κράτος, πρέπει να είναι φιλικό προς την επιχειρηματικότητα;

Prem Watsa: Ναι. Πριν από λίγα χρόνια υπήρχε μια πιθανότητα ότι θα φεύγατε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως πήραν θέση ο Υπουργός Οικονομικών, η Τράπεζα της Ελλάδος και είπαν: «δεν πρόκειται να το κάνουμε αυτό». Ήταν ένας παράγοντας αστάθειας, αλλά, αν το αφαιρέσουμε αυτό, τα προβλήματά σας είναι βασικά εδώ, εσωτερικά.

Είχατε το δημοψήφισμα, τις εκλογές. Κοιτάξτε όμως στην Κύπρο πώς έλυσαν τα προβλήματά τους και ξαφνικά άρχισαν να εισάγονται κεφάλαια εκεί, να ελκύονται κεφάλαια. Η Ελλάδα έχει τους κεφαλαιακούς ελέγχους. Εάν αυτοί καταργηθούν, τότε θα αρχίσει να εισρέει χρήμα, να εισρέουν κεφάλαια στην Ελλάδα.

Το 2011 τα επιτόκια ήταν 14% στην Ιρλανδία και η Ιρλανδία δεν μπορούσε να δανειστεί ούτε εκατό δολάρια. Τώρα η Ιρλανδία έχει εγγυημένο χαμηλότερο του 1% επιτόκιο για τον δανεισμό της για τα επόμενα δέκα χρόνια.

Η ποσοτική χαλάρωση είναι ένα μεγάλο όφελος. Αν αυτό αρχίσει να αφορά και τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, τότε το κόστος του δανεισμού θα μειωθεί δραστικά. Το πρόβλημα με την Ελλάδα είναι ότι δεν έχει πρόσβαση στις αγορές ομολόγων. Αυτό είναι ένα πρόβλημα για οποιαδήποτε χώρα. Δεν μπορεί να επιβιώσει όταν ωριμάζουν οι ομολογιακές εκδόσεις της, δεν μπορεί να στραφεί και πάλι στις αγορές ομολόγων για την επαναχρηματοδότηση του δανεισμού της. Αυτό, όμως, θα αλλάξει. Όταν αυτό αλλάξει, θα έχετε τον έλεγχο της τύχης σας και πάλι. Για εμένα πρώτη προτεραιότητα νομίζω είναι να συμπεριληφθεί η Ελλάδα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Έτσι ορίζω την επιτυχία…

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου: Να είμαστε αισιόδοξοι και να ελπίσουμε ότι άμεσα θα γίνει αυτό, ότι θα βγούμε από την κρίση επιτέλους. Μια τελευταία ερώτηση. Έχεις επιτύχει τόσα πολλά και ελέγχεις την κατάσταση. είναι σαφές, η Fairfax μεγαλώνει καθημερινά. Ποια είναι τα σχέδιά σου; Και δεύτερον, ποια θα ήθελες να είναι η υστεροφημία σου;

Prem Watsa: Αυτό που θέλω είναι να συνεχίσω να κάνω αυτό που κάνω. λατρεύω αυτό που κάνω. Είμαι 66 ετών. Βλέπω όμως και κάποιους που είναι 85 και ακόμη εργάζονται σκληρά. Δεν πρόκειται, λοιπόν, να συνταξιοδοτηθώ άμεσα!

Και άλλοι μου έχουν κάνει την ίδια ερώτηση και θα σου πω κάτι, Alex, για το πώς ορίζω την επιτυχία. Είμαι χριστιανός και πιστεύω πολύ. Το πιο σημαντικό λοιπόν, το πρώτο, είναι η θρησκεία μου, το δεύτερο η οικογένειά μου και το τρίτο οι επιχειρήσεις μου. Ορίζω την επιτυχία με το να είμαι πιστός στη θρησκεία μου, να επιδιώκω την ευημερία της οικογένειάς μου και, τέλος, με το να έχω μια καλή επιχείρηση. Μπορείτε να πείτε ότι το να έχεις μια επιχείρηση δεν είναι δουλειά, είναι λειτούργημα, όπως του γιατρού.

Σας ευχαριστώ όλους που είστε εδώ απόψε και επιθυμώ να σας γνωρίσω όλους καλύτερα. Πιστεύω στην Ελλάδα, πιστεύω ότι η Ελλάδα θα τα πάει καλά.