Υπερπληθυσμός και βιωσιμότητα

Του Δημήτρη Καράμπελα
Χημικού Μηχανικού Ε.Μ.Π.

Προσφάτως δημοσιεύθηκαν τα στοιχεία του σημερινού παγκόσμιου πληθυσμού, τα οποία δημιούργησαν διάφορες σκέψεις και προβληματισμούς στην ανθρωπότητα, αναλόγως της οπτικής γωνίας από την οποία βλέπει κανείς το φαινόμενο. Συγκεκριμένα, ανακοινώθηκε ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός, που το 1950 ανερχόταν σε 2,5 δισ., το 2022 συμπλήρωσε τα 8 δισ. και οι προβλέψεις αναφέρουν ότι το 2037 θα ανέλθει σε 9 δισ. και το 2080 σε 10 δισ.

Υπήρξαν δηλώσεις από μεγάλους διεθνείς Οργανισμούς που χαιρέτισαν αυτή τη ραγδαία αύξηση ως επίτευγμα της επιστήμης, μέσω της τεράστιας προόδου της ιατρικής και της βιομηχανίας τροφίμων, οι οποίες χωρίς αμφιβολία συνετέλεσαν σε αυτήν. Από την άλλη πλευρά, γεννώνται σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη βιωσιμότητα αυτού του συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού, εν μέσω του γενικότερου φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος στο οποίο έχει περιέλθει ο πλανήτης γη.

Από την ύπαρξη του πρωτόγονου ανθρώπου και μέχρι περίπου τα μέσα του 20ού αιώνα, οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ακόμη και εάν το επεδίωκαν, δεν μπορούσαν να διαταράξουν την περιβαλλοντική ισορροπία, λόγω των πενιχρών τεχνικών μέσων που διέθεταν, ενώ οι ασθένειες, η πείνα, οι πόλεμοι και οι εχθροπραξίες επηρέαζαν αρνητικά τον παγκόσμιο πληθυσμό, με συνέπεια αυτός να διατηρείται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, της τάξης των 1,5 δισ., μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Με το τέλος και του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου σημειώθηκε μια έκρηξη γεννήσεων, γνωστή ως baby boom, η οποία, σε συνδυασμό με την αλματώδη βελτίωση των συνθηκών υγείας και τροφής, οδήγησe στην υπέρμετρη αύξηση του πληθυσμού.

Επειδή, όμως, στη φύση όλα τα φαινόμενα είναι αλληλοεξαρτώμενα, η αύξηση αυτή επιβάρυνε τους γήινους πόρους, την ατμόσφαιρα, τις υδάτινες μάζες, τη θερμοκρασία και πολλά άλλα συστατικά του γήινου περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο είμαστε υποχρεωμένοι να ζούμε. Η επιδείνωση αυτών των στοιχείων της φύσης οδήγησε με τη σειρά της σε στέρηση ή σε υποβάθμιση κατά τόπους των απαραιτήτων φυσικών πόρων για τη διαβίωση των συγκεκριμένων πληθυσμών. Επιπλέον, η κατανομή των 8 δισ. ανθρώπων ανά χώρα και γεωγραφική περιοχή της γης είναι ανομοιόμορφη και ανορθολογική, με συνέπεια την ύπαρξη τεραστίων διαφορών επιπέδου διαβίωσης και διατροφής, διαθεσιμότητας πόσιμου νερού, μέτρων υγιεινής, κινδύνων μολυσματικών ασθενειών κ.λπ. Η ανισότητα αυτή φαίνεται ότι αφήνει παγερά αδιάφορους τους ισχυρούς και ευδαίμονες της γης, οι οποίοι αφελώς θεωρούν ότι δεν τους αφορά και ότι εσαεί θα γεύονται σπάταλα τους καρπούς του πλανήτη. Χαρακτηριστικά αναφέρω μια μελέτη προ ολίγων ετών στις ΗΠΑ, η οποία διεπίστωσε ότι τα ποσά που οι Αμερικανοί δαπανούν ετησίως για ζωοτροφές των κατοικιδίων τους, με σωστή διαχείριση επαρκούν για την ετήσια διατροφή των υποσιτιζομένων κατοίκων όλης της Αφρικής.

Η υπεργεννητικότητα αντιμετωπίζεται με συντονισμένα μέτρα αναβάθμισης του κοινωνικού περιβάλλοντος των περιοχών όπου παρατηρείται. Τα μέτρα αυτά είναι η παιδεία, η ενημέρωση, η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, η καλύτερη δυνατή διατροφή, οι επενδύσεις σε έργα υποδομής και γενικότερα ό,τι συντελεί στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου των τοπικών πληθυσμών. Το κόστος για τα ανωτέρω δεν είναι ευκαταφρόνητο, αλλά, εάν αναληφθεί από μεγάλους διεθνείς οργανισμούς, δηλαδή πρακτικά από όλη την ευημερούσα ανθρωπότητα, θα αποδώσει μακροπρόθεσμα πολλαπλάσια.

Δυστυχώς, η υφήλιος στεγάζει 8 δισ. ανθρώπων που ανήκουν σε εκατοντάδες διαφορετικές φυλές, έθνη, θρησκευτικές ομάδες, κράτη, ομιλούν χιλιάδες γλώσσες και ιδιώματα και ακόμη και στους διεθνείς οργανισμούς και συνόδους των ηγετών των λαών απαιτούνται εκατοντάδες διερμηνέων και μεταφραστών, για να είναι εφικτή μια στοιχειώδης συνεννόηση. Εάν επισκεπτόταν τη γη κάποιος εξωγήινος, θα απορούσε πώς επικοινωνούν μεταξύ τους αυτά τα περίεργα όντα. Κάθε επιμέρους ανθρώπινη ομάδα φροντίζει και επιδιώκει τα δικά της στενά κοντόφθαλμα συμφέροντα, αδιαφορώντας στην ουσία για το γενικότερο αποτύπωμα που αφήνει στον πλανήτη. Οι πολιτικοί ηγέτες βλέπουν τις επόμενες εκλογές, όπου αυτές διεξάγονται, και φροντίζουν για λαϊκίστικα βραχυπρόθεσμα μέτρα που εντείνουν το πρόβλημα της καταστροφής του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο καλείται να κατοικήσει ο διαρκώς και παραλόγως αυξανόμενος υπερπληθυσμός.

Η βιολογία διδάσκει ότι το ανθρώπινο DNA μεταβάλλεται με πολύ αργούς ρυθμούς και, παρότι οι σύγχρονοι άνθρωποι διαφέρουν στην εμφάνιση, στην ανάπτυξη και στη νοημοσύνη από τους μόλις προ 100 ετών προγόνους των, διατηρούν πολλά στοιχεία και κατάλοιπα των παλαιότερων συνανθρώπων. Μερικά εξ αυτών σίγουρα είναι η τάση αντιμετώπισης των άμεσων και τοπικών κινδύνων και αναγκών, όπως τα άγρια θηρία ή η ανεύρεση πηγών τροφής και νερού, ενώ η συνειδητοποίηση ότι τα σημερινά προβλήματα είναι γενικότερα και επείγοντα και απαιτούν διαρκή και μακροπρόθεσμα μέτρα πιθανόν να μην έχει αναπτυχθεί στο μυαλό των περισσοτέρων συνανθρώπων μας.

Συνοψίζοντας, πιστεύουμε ότι μόνο με παγκόσμια ευαισθητοποίηση, αλλά και παγκόσμια διαχείριση, όσο και εάν ο όρος προκαλεί δέος σε ορισμένους, υπάρχει μια αμυδρή ελπίδα να ληφθούν παγκόσμια μέτρα μείωσης των ανισοτήτων, οι οποίες αποτελούν την κύρια αιτία της παράλογης υπεργεννητικότητας των φτωχότερων τμημάτων του πλανήτη. Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται ανεφάρμοστα, αλλά φοβούμαστε ότι η αναβλητικότητα και η διαιώνιση δειλών και ανεπαρκών πολιτικών οδηγούν με μαθηματική βεβαιότητα στην καταστροφή του μοναδικού σπιτιού που διαθέτει η ανθρωπότητα.

Ακολουθήστε την ασφαλιστική αγορά στο Google News