Τα οφέλη από τη συνεργασία Κράτους-Ιδιωτικής Ασφάλισης

Τι προτείνει ο Καθηγητής Μ. Νεκτάριος για την Υγεία και τις Συντάξεις

Ο Πρόεδρος του ΕΙΑΣ και Αναπλ. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, κ. Μιλτιάδης Νεκτάριος, έκανε μία άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία στη Θεσσαλονίκη, στα πλαίσια της εκδήλωσης του ΕΙΑΣ για την Ημέρα Ιδιωτικής Ασφάλισης, στις 11/11/2013. Από εκείνη την ομιλία, με θέμα «Προοπτικές Ανάπτυξης της Ασφαλιστικής Αγοράς: Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα», παραθέτουμε τα αποσπάσματα των όσων ανέφερε για τις Ασφαλίσεις Υγείας και Τρίτης Ηλικίας.

Ασφαλίσεις Υγείας Προσαρμογή του Γαλλικού Μοντέλου

Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, για πολλά χρόνια (που επεκτείνονται και πριν το 2008), οι Έλληνες πολίτες έχουν την χειρότερη εικόνα στην Ευρώπη για τις υπηρεσίες υγείας που λαμβάνουν.

Αυτό ερμηνεύεται ευθέως από το γεγονός ότι ο Έλληνας πολίτης πληρώνει σημαντικά ποσά από την τσέπη του για τις υπηρεσίες υγείας, και αυτή η οικονομική επιβάρυνση είναι η υψηλότερη σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο. 

Υπερβολικό SpareCapacity

Δεδομένα: α) διπλάσιοι γιατροί ανά κάτοικο σε σχέση με αναπτυγμένες χώρες και υπερεπάρκεια ιατρικών εξοπλισμών, και β) ύπαρξη μιας ισχυρότατης βάσης δημόσιων και ιδιωτικών προμηθευτών υγείας, οι οποίοι με τον κατάλληλο χειρισμό θα είναι σε θέση να προσφέρουν πλήρη κάλυψη του συνολικού πληθυσμού της χώρας, με χαμηλότερο κόστος σε σχέση με το σημερινό επίπεδο.

Το “κλειδί” για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι ο ΕΟΠΠΥ, ο οποίος θα μπορεί να συγκεντρώνει το σύνολο της δημόσιας χρηματοδότησης του τομέα υγείας (μονοψώνιο), θα συνάπτει συμβάσεις με κρατικούς και ιδιωτικούς προμηθευτές υπηρεσιών υγείας, θα εκτελεί τις πληρωμές των παρεχομένων υπηρεσιών, και θα ελέγχει τη διαχείριση των πόρων του συστήματος.

Ζήτηση και Προσφορά Υπηρεσιών Υγείας

Η δημιουργία του ΕΟΠΠΥ το 2011 προέκυψε από τον σχεδιασμό της περιόδου 2000-2003, και αποτελεί μια μεγάλη κατάκτηση για το κίνημα εκσυγχρονισμού του τομέα υγείας της χώρας. Όμως, ο ΕΟΠΠΥ αφορά στην οργάνωση της ΖΗΤΗΣΗΣ υπηρεσιών υγείας.

Επείγει η δημιουργία ενός αντίστοιχου οργανισμού για την αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας των νοσοκομείων του ΕΣΥ, δηλαδή την οργάνωση της ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ δημόσιων υπηρεσιών υγείας σε νέα βάση. Τότε, θα έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες, για να αποκτήσει η χώρα ένα από τα καλύτερα συστήματα υγείας στην Ευρώπη, χωρίς τη διάθεση περισσότερων πόρων από τον κρατικό προϋπολογισμό. (σ.σ.: Η συνολική ανάπτυξη της παραπάνω πρότασης έχει γίνει σε μελέτη που εκπόνησε ο κ. Νεκτάριος το 2012).

Σύμπραξη ΕΟΠΠΥ και Ιδιωτικής Ασφάλισης

Για τη συζήτησή μας, έχει ενδιαφέρον να γίνει διασύνδεση της παραπάνω πρότασης με την ιδιωτική ασφαλιστική αγορά, μέσω ενός σχήματος συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην υγεία.

Οι στόχοι της προτεινόμενης συνεργασίας είναι οι εξής: α) η δραστική μείωση της επιβάρυνσης των πολιτών για τις υπηρεσίες υγείας στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα (σήμερα είναι οι υψηλότερες στον αναπτυγμένο κόσμο) και β) η εκμετάλλευση της υψηλής εξειδίκευσης της ασφαλιστικής αγοράς στον διακανονισμό των ζημιών, με τη δημιουργία κοινού μηχανισμού «εκκαθάρισης απαιτήσεων» από τον ΕΟΠΠΥ και την ασφαλιστική αγορά.

Προσαρμογή του «Γαλλικού» Μοντέλου

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, προτείνεται να υιοθετηθεί το «Γαλλικό μοντέλο» οργάνωσης του τομέα  υγείας, το οποίο προβλέπει ότι η βασική ευθύνη της παροχής υπηρεσιών υγείας παραμένει στο κράτος, αλλά καθορίζει διαφορετικά «ποσά απαλλαγών» (deductibles) και «ποσοστά συνασφάλισης» (coinsurance)  για την πρωτοβάθμια περίθαλψη, τις νοσοκομειακές υπηρεσίες, τα φάρμακα και τα λοιπά ιατρικά είδη.

Στην Γαλλία, αυτές οι ιδιωτικές δαπάνες υγείας καλύπτονται από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και τους αλληλασφαλιστικούς συνεταιρισμούς. Το ποσοστό κάλυψης του γαλλικού πληθυσμού είναι περίπου στο 95%.

Οφέλη Συνεργασίας

Η προτεινόμενη συνεργασία του δημόσιου τομέα υγείας με την ιδιωτική ασφαλιστική αγορά  θα έχει τα εξής σημαντικά οφέλη: α) θα απαλλάξει τους πολίτες από την ανάγκη οποιασδήποτε πρόσθετης πληρωμής στην υγεία, β) θα υποχρεώσει τα δημόσια νοσοκομεία να βελτιώσουν δραστικά το επίπεδο των υπηρεσιών τους, με σημαντική αύξηση των εσόδων τους (βλ. παραπάνω μελέτη Μ. Νεκτάριου, 2012),  γ) θα υποχρεώσει τον ΕΟΠΠΥ να χρησιμοποιήσει όλη τη δύναμη του μονοψώνιου για την εξασφάλιση των καλύτερων δυνατών τιμών από τους προμηθευτές υγείας, δ) θα συμβάλλει στην ταχεία και ριζική βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες, διότι θα οργανωθούν σε κοινή (ηλεκτρονική) βάση ΕΟΠΠΥ-ασφαλιστικής αγοράς, τόσο οι παραπομπές των ασθενών στους προμηθευτές υπηρεσιών υγείας όσο και η εκκαθάριση και πληρωμή τους, και ε) θα διατηρήσει τις δημόσιες δαπάνες υγείας σε χαμηλό επίπεδο.     

Εφικτό κόστος: Ανακούφιση Νοικοκυριών

Στην Ελλάδα, ένα τέτοιο σύστημα θα έπρεπε να καλύψει μέχρι το 40% των συνολικών δαπανών υγείας, ποσοστό που πληρώνουν οι Έλληνες πολίτες από την τσέπη τους. Αυτό αντιστοιχεί στο 2,4% του ΑΕΠ, κατ’ αναλογία της γαλλικής εμπειρίας. Σε αυτό το ποσοστό, όμως, έχουν μειωθεί σήμερα οι συνολικές ιδιωτικές δαπάνες υγείας στην Ελλάδα το 2012, μετά την εφαρμογή των Μνημονίων.

Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 450 ευρώ κατά κεφαλή ιδιωτική δαπάνη υγείας. Εάν υποθέσουμε ότι όλο το πακέτο των αναλογούντων ιατρικών υπηρεσιών ασφαλίζεται στην ιδιωτική ασφαλιστική αγορά, τότε το μέσο τεχνικό ασφάλιστρο θα προσέγγιζε τα 50 ευρώ.

Ασφαλίσεις Τρίτης Ηλικίας: Συντάξεις και LTC

Με την ασφαλιστική μεταρρύθμιση του 2010, με τους νόμους 3863/10 και 3865/10, έγινε ένα καθοριστικό βήμα για την αντιμετώπιση δύο μεγάλων προβλημάτων του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας.

Πρώτον, διασφαλίστηκε η μακροχρόνια βιωσιμότητα του συστήματος των κύριων συντάξεων καθώς και των δημόσιων οικονομικών, με τη σημαντική μείωση των κύριων συντάξεων στην περίοδο 2010-2060 (το ποσοστό αναπλήρωσης από περίπου 100% στην περίοδο πριν το 2010, έχει μειωθεί πολύ κάτω του 50% τα τελευταία χρόνια).

Δεύτερον, εξασφαλίστηκε η ίση μεταχείριση των διαδοχικών γενεών, με την παραμετρική εναρμόνιση των κύριων ταμείων συντάξεων.

Πρόβλημα: Δραστική μείωση επάρκειας παροχών.

Ιδιωτική Ασφάλιση: Λύσεις για τους Υφιστάμενους Συνταξιούχους και τους Baby-Boomers

Υπάρχουν δύο μεγάλες ομάδες του πληθυσμού που είναι πλήρως εκτεθειμένες στις δραματικές συνέπειες των Μνημονίων.

Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει τους υφιστάμενους συνταξιούχους που διαπιστώνουν ότι ο σχεδιασμός των προηγούμενων 30-40 ετών για μία επαρκή σύνταξη στην «Τρίτη Ηλικία» ανατρέπεται βίαια από τις αλλεπάλληλες μειώσεις των παροχών.

Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει τη γενιά των Baby-Boomers, αυτών που γεννήθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και θα αρχίσουν να συνταξιοδοτούνται μετά το 2015.

Λύση: ReverseMortgages

Με βάση τον θεσμό αυτό, ο συνταξιούχος μπορεί να λάβει δάνειο, το οποίο στη συνέχεια μετατρέπεται σε ισόβια μηνιαία συνταξιοδοτική παροχή. Το ποσό του δανείου συναρτάται με την αξία της ιδιόκτητης κατοικίας του συνταξιούχου. Ο συνταξιούχος δεν χρειάζεται να αποπληρώσει το δάνειο όσο είναι στη ζωή. Μετά τον θάνατό του, μέρος ή το σύνολο της ιδιόκτητης κατοικίας μεταβιβάζεται στον ασφαλιστικό οργανισμό, ο οποίος φέρει και τον κίνδυνο μακροβιότητας (η πιθανότητα το ανατοκισμένο ποσό του δανείου να υπολείπεται της αξίας της οικίας).

Για τις παραπάνω ομάδες του πληθυσμού η προσφορότερη λύση είναι η ανάπτυξη και διάθεση των προϊόντων REVERSE MORTGAGE (αντίστροφη υποθήκη) της ιδιωτικής ασφαλιστικής αγοράς, χωρίς καμία επιβάρυνση του κράτους.

Oι Έλληνες άνω των 55 ετών έχουν το υψηλότερο ποσοστό κατοχής πρώτης και δεύτερης κατοικίας στην Ευρώπη.

Παραγωγή Ασφαλίστρων

Ένα υποθετικό παράδειγμα μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση της δυναμικής των νέων ασφαλιστικών προϊόντων για τους υφιστάμενους συνταξιούχους. Εάν κάθε έτος μόνο το 1% των συνταξιούχων αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ένα ποσό 50.000 ευρώ από την αξία της ιδιόκτητης κατοικίας, για να εξασφαλίσει μια πρόσθετη συνταξιοδοτική παροχή, τότε ο ελάχιστος όγκος ασφαλίστρων θα ανέλθει στο 1,5 δισ. ευρώ ετησίως.

Περαιτέρω ανάπτυξη των προϊόντων Reverse Mortgage θα προκύψει μετά το 2020, όταν το αυξημένο προσδόκιμο ζωής των νέων γενεών συνταξιούχων θα καταστήσει αναγκαία την χρήση των εν λόγω προϊόντων για τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας (Long-Term Care), όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα στη Δ. Ευρώπη και Β. Αμερική.  

Νέο Υπόδειγμα Αποταμίευσης για τη Χώρα: Ηλικίες κάτω των 55

Επειδή στο μέλλον το μεγαλύτερο μέρος της συνταξιοδοτικής προστασίας του πληθυσμού θα βασίζεται σε «ιδιωτικά μέσα», χρειάζεται η εκπόνηση και η υλοποίηση ενός νέου και σύγχρονου «υποδείγματος αποταμίευσης» για τη χώρα και τις νεότερες γενιές.

Οι περαιτέρω ενέργειες μπορούν να ομαδοποιηθούν σε δύο άξονες: α) την οργανωτική αναδιάρθρωση του συστήματος των κύριων συντάξεων, και β) την ολοκλήρωση του εθνικού σχεδιασμού για την παροχή επαρκών συντάξεων στις επόμενες γενιές.

Νέο Σύστημα Συντάξεων

Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να αποφασιστεί το ισοζύγιο μεταξύ κύριων συντάξεων και συμπληρωματικών συντάξεων (επικουρικών, ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης, ιδιωτικών ασφαλιστικών προγραμμάτων), ούτως ώστε να επιτυγχάνεται ο διπλός στόχος: α) της επίτευξης της «επάρκειας» των συνταξιοδοτικών παροχών μέσω της εφαρμογής όλων των διαθέσιμων μέσων, και β) της μείωσης των συνολικών ασφαλιστικών εισφορών που επιβαρύνουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Το κέντρο βάρους του νέου συστήματος θα βρίσκεται στην κεφαλαιοποίηση των παροχών, η οποία θα πρέπει να καλύπτει όλους τους άλλους πυλώνες του συστήματος, πλην του διανεμητικού πυλώνα (pay-as-you-go).

Κεφαλαιοποίηση

Τα κεφαλαιοποιημένα σχήματα συμπληρωματικών συντάξεων θα αποτελούν συνδυασμούς των εξής εναλλακτικών προγραμμάτων: 1) επικουρικές συντάξεις, 2) ταμεία συντάξεων, 3) ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης, και 4) ομαδικά και ατομικά ιδιωτικά προγράμματα συντάξεων. 

Ο δυνητικός όγκος εργασιών σε αυτή την περίπτωση εξαρτάται από το τελικό ισοζύγιο κοινωνικής-ιδιωτικής ασφάλισης που θα επιλέξει η Πολιτεία. Τα σχετικά μεγέθη, όμως, είναι πολύ μεγάλα: α) οι συνολικές ετήσιες δαπάνες συντάξεων υπερβαίνουν το 12% του ΑΕΠ, και  β) τα αποθεματικά του συστήματος συντάξεων σταδιακά θα προσεγγίσουν το 50% του ΑΕΠ. Εκτιμάται, λοιπόν, ότι σε όλες τις περιπτώσεις θα δημιουργηθεί ένας τέτοιος κύκλος εργασιών που θα υπερβαίνει όλους τους άλλους κλάδους ασφάλισης.

Εκείνο που τόνισε, μεταξύ άλλων, συμπερασματικά ο κ. Νεκτάριος, και δεν πρέπει να το αγνοήσουν όσοι κατηγορούν την ιδιωτική ασφάλιση ότι προσπαθεί να υποκαταστήσει την κοινωνική, είναι ότι «το νέο ισοζύγιο στη διαχείριση των κινδύνων δεν συνεπάγεται την αντικατάσταση του ρόλου του κράτους από τις ασφαλιστικές αγορές. Αυτό που θα συμβεί είναι η δημιουργία συμπληρωματικών ιδιωτικών σχημάτων ασφάλισης, τα οποία θα λειτουργούν παράλληλα με τα δημόσια συστήματα».