Γράφει η Χριστίνα Παναγιωτακοπούλου, Ψυχολόγος BSc – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, Συντονίστρια Σεμιναρίων

Σε περιόδους κρίσης, αντιμετώπισης δυσκολιών, αναπόφευκτων αντιξοοτήτων και ακραίας αβεβαιότητας όπως η παρούσα πανδημία του Covid – 19, καλείται τόσο η επιχείρηση όσο και ο εργαζόμενος να επιδείξει ψυχική ανθεκτικότητα (resilience).

Τα αποθέματα της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μία αναγκαιότητα και σημαντική πηγή για να αποφευχθεί η ψυχολογία του φόβου και του πανικού, που μπορεί να οδηγήσει σε ψυχική εξουθένωση (burnout), ώστε να ξεπεραστούν οι δυσκολίες με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Σε τέτοιου είδους συνθήκες η ανθεκτικότητα ενός οργανισμού κρίνεται από την ανθεκτικότητα τόσο των μελών του όσο και της ηγεσίας, ώστε να καταφέρουν για παράδειγμα να ενσωματώσουν και να διαχειριστούν την εξάπλωση της πανδημίας και τις μεταβαλλόμενες κυβερνητικές πολιτικές και κανονισμούς, για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Η Ηγεσία καλείται, εκτός από την επίδειξη ενός αποτελεσματικού τρόπου λειτουργίας, να εκπληρώσει και μία συμβολική ανάγκη για κατεύθυνση και καθοδήγηση. Τα πρωταρχικά καθήκοντα των ηγετών σε περιόδους κρίσης είναι να αναγνωρίσουν έγκαιρα τα σημάδια, ώστε να προσαρμοστούν στην καινούργια πραγματικότητα.

Η ψυχική ανθεκτικότητα αφορά τόσο ένα σύνολο δεξιοτήτων που ο καθένας μπορεί να μάθει και να αναπτύξει και επιτρέπει στα άτομα να προσαρμόζονται στις συνθήκες που συναντούν, όσο και μία ικανότητα που αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου, στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον. Οι κοινωνικές δεξιότητες, όπως η συναισθηματική νοημοσύνη, το χιούμορ, η καλή επικοινωνία, καθώς επίσης και οι δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, όπως η ευελιξία στην αντιμετώπιση νέων συνθηκών, η δημιουργικότητα, η αναζήτηση υποστηρικτικών κοινωνικών δικτύων, είναι βασικά χαρακτηριστικά των ανθεκτικών ανθρώπων. Η έλλειψη ανθεκτικότητας είναι παράγοντας κινδύνου, τόσο για τους υπαλλήλους όσο και για την επιχείρηση.

Σε περιόδους έκθεσης σε έντονο στρες είναι προτιμότερο αντί να πασχίζουμε για εξάλειψη του στρες να πασχίζουμε για πιο υγιείς τρόπους αντιμετώπισής του. Εξάλλου, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κάτω από τέτοιου είδους συνθήκες το να διαθέτει κάποιος ψυχική ανθεκτικότητα δεν σημαίνει ότι δεν θα βιώσει άγχος, φόβο και ανησυχία, το οποίο είναι φυσιολογικό.

Σε συνθήκες όπως οι παρούσες, που για παράδειγμα καλούμαστε να παραμείνουμε στο σπίτι, είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε σε πράγματα που μπορούμε να ελέγξουμε, όπως η φροντίδα της προσωπικής μας υγιεινής, του σώματος και του πνεύματός μας, και να καθιερώσουμε μία καθημερινή ρουτίνα στο πρόγραμμά μας. Αυτό για παράδειγμα μπορεί να περιλαμβάνει τις ώρες που εργαζόμαστε, τρώμε, ξεκουραζόμαστε, επικοινωνούμε με την οικογένειά μας και τους φίλους μας, αξιοποιώντας με έναν θετικό τρόπο αυτή τη συνθήκη.

Ένα από τα πιο ισχυρά ανθρώπινα συναισθήματα είναι η ευγνωμοσύνη για αυτά που έχουμε, το οποίο προσφέρει οφέλη όπως μείωση της ανησυχίας, μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα, ευτυχία, περισσότερη αυτοεκτίμηση. Πώς θα ήταν, άραγε, εάν αφιερώναμε καθημερινά λίγο χρόνο για να αναλογιστούμε, ακόμη και σε περιόδους κρίσης, εκείνα για τα οποία νοιώθουμε ευγνωμοσύνη; Η ευγνωμοσύνη είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από τέτοιου είδους πρακτικές.

Είναι σημαντικό, επίσης, να αναπτύσσουμε εγρήγορση ή ενσυνειδητότητα (mindfulness), που είναι η κατάσταση κατά την οποία κάποιος επικεντρώνεται και έχει επίγνωση για το τι γίνεται στην παρούσα στιγμή, χωρίς κριτική και με αποδοχή. Μία τέτοιου είδους προσέγγιση μπορεί να συμβάλει στο να αποκτήσουμε καλύτερη επίγνωση του εαυτού μας και των αναγκών μας, καθώς και στη βελτίωση τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής μας υγείας. Ένας τρόπος που μπορεί κάποιος να ξεκινήσει πρακτικές για mindful awareness είναι μέσω της παρατήρησης του κύκλου της αναπνοής του καθημερινά για μερικά λεπτά. Είναι μία διαδικασία που μπορεί να μειώσει το άγχος και την ανησυχία και να αυξήσει την ψυχολογική ευεξία.

Το πιθανότερο είναι ότι όταν θα περάσει η κρίση –είναι σημαντικό να κρατάμε τη σκέψη ότι έχει ημερομηνία λήξης– ο κόσμος που θα αναδυθεί θα είναι διαφορετικός. Είναι πιθανό να αλλάξουν συνήθειες και προτεραιότητες και να γίνει επαναξιολόγηση επιθυμιών και προτεραιοτήτων, που μπορεί να οδηγήσουν σε προσωπική ανάπτυξη. Τέλος, μην ξεχνάμε ότι η φροντίδα του εαυτού είναι απαραίτητη, για να μπορεί ο άνθρωπος να φροντίσει οποιονδήποτε άλλον.