Ποιος θα συζητήσει σοβαρά για τις Συντάξεις;
Σκέψεις και προβληματισμοί από την ημερίδα της ΕΑΕΕ
«Συντάξεις και Ανάπτυξη» ήταν το θέμα της ημερίδας που διοργάνωσε η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, στις 15 Απριλίου, με τη συμμετοχή του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων (ΣΕΒ), του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), και εκπροσώπων του πολιτικού χώρου.
Στόχος της ΕΑΕΕ ήταν να θέσει προς συζήτηση ένα από τα μείζονα θέματα που απασχολούν την ελληνική κοινωνία σήμερα, το συνταξιοδοτικό, και να αναδείξει τον ρόλο που και η ιδιωτική ασφάλιση μπορεί να παίξει.
Κύριος άξονας της συζήτησης ήταν η μελέτη που εκπόνησε το ΙΟΒΕ και την παρουσίασε ο κ. Νίκος Βέττας, Γενικός Δ/ντής στο ΙΟΒΕ και καθηγητής στο ΟΠΑ, με θέμα: «Συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση και ανάπτυξη».
Η μελέτη αναδεικνύει τις αδυναμίες του ισχύοντος συνταξιοδοτικού συστήματος και τους κινδύνους που το απειλούν με κυριότερο το δημογραφικό, ενώ τονίζει την ανάγκη μεταρρύθμισης, εστιάζοντας στη μείωση των εισφορών και την ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών πυλώνων (επαγγελματικά ταμεία και ιδιωτική ασφάλιση).
Η μελέτη συνδέει τη λύση του συνταξιοδοτικού προβλήματος με την ανάπτυξη και ιδιαίτερα με την ενίσχυση της απασχόλησης και τις επενδύσεις. Πιο συγκεκριμένα, η προτεινόμενη από το ΙΟΒΕ μείωση των εισφορών ενισχύει τα κίνητρα για απασχόληση, αυξάνοντας τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας κατά περίπου 100 χιλιάδες άτομα. Σε συνδυασμό με ενίσχυση των επενδύσεων του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα, το πραγματικό ετήσιο ΑΕΠ εκτιμάται ότι αυξάνεται έως και €7 δισ. κατά μέσο όρο για τα επόμενα 40 χρόνια.
Η έκθεση του ΙΟΒΕ, εκτός από την πρότασή του, αποτυπώνει και όλες τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί έως σήμερα, δηλαδή εκείνες των κ.κ. Νεκτάριου, Τήνιου, Συμεωνίδη (ΝΤΣ), της Ένωσης Αναλογιστών Ελλάδος (ΕΑΕ) και των κ.κ. Χριστοδουλάκη, Νεκτάριου, Θεοχάρη, κ.ά.
Τα οφέλη της πρότασης του ΙΟΒΕ
Στα σημαντικά οφέλη της νέας πρότασης, ο κ. Βέττας σημείωσε τα εξής:
- Μειώνεται το μη μισθολογικό κόστος εργασίας
- Μειώνεται μακροχρόνια το δημοσιονομικό βάρος χρηματοδότησης
- Δημιουργείται εθνική αποταμίευση
- Γίνεται παραγωγικότερη αξιοποίηση των ατομικών εισφορών των ασφαλισμένων.
Τόνισε, βέβαια, ότι δημιουργείται δημοσιονομικό κενό για έως και 40 χρόνια από την ανάγκη κάλυψης των παροχών της παλαιάς επικουρικής.
Από την παρουσίαση και τις τοποθετήσεις του αξίζει να υπογραμμίσουμε επίσης και τα εξής:
- Το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελλάδα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης, όμως έχουμε ταυτόχρονα και τους χαμηλότερους μισθούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
- Η χώρα δεν δημιουργεί αποθεματικά, ενώ έχουμε πολύ υψηλές εισφορές
- Οι πολύ υψηλές εισφορές σε συνδυασμό με τη φορολόγηση των υψηλόμισθων αποτρέπουν την μισθολογική ανέλιξη των εργαζομένων.
Ολόκληρη η μελέτη εδώ.
Θετικοί οι εργοδοτικοί φορείς
ΕΑΕΕ, ΣΕΒ & ΣΕΤΕ, διά στόματος των προέδρων τους, τοποθετήθηκαν θετικά ως προς την ανάγκη μεταρρύθμισης του Συνταξιοδοτικού Συστήματος στην Ελλάδα και την ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών πυλώνων, προς όφελος της ανάπτυξης της αγοράς εργασίας και των επενδύσεων.
Ο κ. Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου, Πρόεδρος της ΕΑΕΕ, ανοίγοντας την ημερίδα ανέφερε σχετικά: «Χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά για την επίλυση του συνταξιοδοτικού ζητήματος. Η λύση, την οποία ακολουθούν με επιτυχία πολλές χώρες, είναι η δημιουργία πραγματικών κεφαλαιοποιητικών πυλώνων, της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ασφάλισης. Η ασφαλιστική αγορά έχει όλες τις προϋποθέσεις για να συνεισφέρει ουσιαστικά σε μία τέτοια λύση: τεχνογνωσία και εμπειρία, κεφάλαια, ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, αυστηρή εποπτεία και διαφάνεια».
Μιλώντας για τα Pension Funds και τη συμμετοχή τους στο πλαίσιο του 2ου πυλώνα ο κ. Σαρρηγεωργίου αναφέρθηκε στην πρόταση να υπάρξει ένα σύστημα ανάλογο με το Solvency II, ένα Solvency Pension, το οποίο θα θέτει τα κριτήρια που θα πρέπει να πληροί όποιο ταμείο θέλει να συμμετέχει στο σύστημα, ενώ επεσήμανε για μία ακόμη φορά την άποψη ότι η επιλογή της εφάπαξ καταβολής στον ασφαλισμένο των χρημάτων, αντιβαίνει τη λογική της συνταξιοδοτικής παροχής.
Ο Πρόεδρος της ΕΑΕΕ τόνισε και κάτι ακόμα στις τοποθετήσεις του, αρκετά σημαντικό ως παράμετρο στη συζήτηση περί καταλληλότητας των ασφαλιστικών εταιρειών ως επενδυτών σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα:
Οι ασφαλιστικές εταιρείες, ως μακροπρόθεσμοι θεσμικοί επενδυτές, επενδύουν ένα μεγάλο κομμάτι των κεφαλαίων τους σε ομόλογα και μετοχές των χωρών που δραστηριοποιούνται. Η εξομάλυνση της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα, κυρίως σε ό,τι αφορά τα επιτόκια, θα επέτρεπε στην ελληνική ασφαλιστική βιομηχανία να επενδύσει περισσότερα κεφάλαια.
Ο Πρόεδρος του ΣΕΒ, κ. Θεόδωρος Φέσσας, τόνισε πως «Χωρίς κεφαλαιοποιητικούς πυλώνες το ασφαλιστικό σύστημα δεν είναι βιώσιμο. Ο 2ος και ο 3ος πυλώνας πρέπει να έχουν κεφαλαιοποιητική βάση και να ενισχύονται με φορολογικά κίνητρα. Έτσι λειτουργεί όλος ο κόσμος».
Ο ΣΕΒ εδώ και χρόνια υποστηρίζει πως το σύστημα δεν είναι βιώσιμο χωρίς κεφαλαιοποιητικό πυλώνα και στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών του για την ενίσχυση των εργαζομένων σήμερα συζητά τη δημιουργία επαγγελματικού ταμείου που θα αφορά τους χαμηλόμισθους εργαζόμενους. Η μελέτη για το ταμείο αυτό έχει ήδη ανατεθεί σε αναλογιστές και μένει να δούμε ποιοι πόροι θα κατευθυνθούν σε κεφαλαιοποίηση.
Ο Πρόεδρος του ΣΕΤΕ, κ. Γιάννης Ρέτσος, ανέφερε: «Ο τουρισμός στηρίζει ενεργά τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, καθώς συνεισφέρει πολύ περισσότερο στην απασχόληση και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης σε σχέση με την άμεση συνεισφορά του στο ΑΕΠ. Η λειτουργία του 2ου και του 3ου πυλώνα είναι πράγματι αναγκαία για την ικανοποιητική λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος σε κάθε χώρα. Όμως, έχει μεγάλη σημασία η χρονική, η ευρύτερη οικονομική και η κοινωνική συγκυρία, για την όποια μεταρρύθμιση».
Το εργατικό κίνημα σκέφτεται το μέλλον του…
Προσκεκλημένος στην εκδήλωση ήταν φυσικά και ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ κ. Γ. Παναγόπουλος, ο οποίος ωστόσο επέλεξε να μην παραβρεθεί, καθώς η θητεία της αιρετής Διοίκησης της ΓΣΕΕ, όπως αυτή είχε προκύψει από το 36ο Συνέδριό της το 2016, έχει πλέον λήξει.
Στο ακροατήριο ήταν, αλλά προφανώς επέλεξε να μη συμμετάσχει στη συζήτηση, ο Πρόεδρος της ΟΑΣΕ, κ. Χρήστος Παπαδόγιαννης, εκλεγμένος εκπρόσωπος της ΟΑΣΕ στη Γενική Συνομοσπονδία και επιπλέον εκείνος που εκπροσωπεί τη ΓΣΕΕ στις συζητήσεις που γίνονται με τους εργοδοτικούς φορείς για τη δημιουργία Εθνικού Επαγγελματικού Ταμείου.
Δυστυχώς, όμως, όσο το εργατικό κίνημα …σκέφτεται το μέλλον του, η φωνή των εργαζομένων δεν ακούστηκε σε μία εκδήλωση που τους αφορούσε περισσότερο από τον καθένα.
Κανείς δεν θα αναλάβει το πολιτικό κόστος
Αν η ημερίδα τελείωνε με τις επισημάνσεις του πάνελ που απάρτιζαν οι κ.κ. Σαρρηγεωργίου, Φέσσας, Ρέτσος και Βέττας, ίσως και να φεύγαμε με μία σχετική αισιοδοξία, ότι πιθανόν να υπάρχει μια κάποια λύση για αυτόν τον δυσεπίλυτο γρίφο που λέγεται συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ελλάδα. Υπήρχε όμως και τρίτο μέρος, αυτό με τις τοποθετήσεις των εκπροσώπων του πολιτικού χώρου.
Οι κ.κ. Αχτσιόγλου, Μητσοτάκης και Γεννηματά μπορεί να μην τίμησαν την εκδήλωση με την παρουσία τους, οι κ.κ. Τ. Πετρόπουλος, Υφυπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Α. Γεωργιάδης, Αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, και Φίλιππος Σαχινίδης, Γραμματέας του τομέα Οικονομικών του Κινήματος Αλλαγής, ήταν εκεί για να διαλύσουν οποιαδήποτε ψευδαίσθηση, ότι υπάρχει ελπίδα να λυθεί άμεσα ο γόρδιος δεσμός του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού στη χώρα μας.
Το ύφος, ο τόνος και η ρητορική που διάλεξαν οι πολιτικοί για να τοποθετηθούν ενώπιον του ακροατηρίου τους έδειχνε ξεκάθαρα ότι προτεραιότητα στο μυαλό τους ήταν το ότι βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο και όχι ο παραγωγικός διάλογος και η εξεύρεση λύσεων.
Δεν θα σταθούμε, λοιπόν, στις ρητορικές ικανότητες των τριών πολιτικών –ο καθένας τους απευθύνθηκε σαφέστατα στο κοινό του με επιχειρηματολογία που έχουμε πολλάκις στο παρελθόν ακούσει–, ούτε στο πόσο ουσιαστικές ήταν οι τοποθετήσεις σε σχέση με τον χρόνο που τους διατέθηκε να μιλήσουν.
Θα σταθούμε, όμως, σε ένα δυο πράγματα που επεσήμαναν και μας έκαναν κάποια εντύπωση. Άλλωστε, είμαστε πράγματι σε προεκλογική περίοδο, η ευθύνη όλων μας ξεκινά από την ψήφο μας, ας επισημάνουμε κάποια από τα λόγια τους.
Στην επιχειρηματολογία του ο κ. Πετρόπουλος επέπληξε την αντιπολίτευση ότι επιλέγει να αγνοεί πως οι ασφαλιστικές εισφορές είναι μέρος του μισθολογικού κόστους, καθώς πρόκειται για χρήματα που θα εισπράξει ο ασφαλισμένος στη συνταξιοδότησή του.
Ο κ. Πετρόπουλος επικαλέστηκε μειώσεις ασφαλιστικών εισφορών της προηγούμενης κυβέρνησης, οι οποίες όπως είπε δεν έφεραν ανάπτυξη, παραδέχτηκε, ωστόσο, ότι είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει η συζήτηση για τη μείωση των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών, υπενθυμίζοντας ότι ήταν δέσμευση της κυβέρνησής του, την οποία τοποθετούσε χρονικά μετά την εδραίωση της λειτουργίας του ΕΦΚΑ.
«Ο κόσμος χρωστάει τεράστιες ασφαλιστικές εισφορές σήμερα στα ταμεία. Από πού αντλείτε την αισιοδοξία ότι θα έχει τα χρήματα να διαθέσει σε αποταμίευση;», αναρωτήθηκε ο Υφυπουργός Εργασίας, συμπληρώνοντας πως επιδίωξη του ΣΥΡΙΖΑ είναι η δημιουργία ενός συστήματος που δεν θα παράγει οφειλέτες και καταλήγοντας ότι το ζήτημα για τον ίδιο δεν είναι λογιστικό αλλά ιδεολογικό.
Παράλληλα, ο κ. Πετρόπουλος εξέφρασε εντόνως την απορία του: πού θα βρεθούν τα χρήματα για να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό κατά τη μετάβαση, ενώ είδε σκοπιμότητες πίσω από την πρόταση και τη θετική στάση των εργοδοτικών φορέων απέναντί της, σκοπιμότητες που λειτουργούν εις βάρος της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης, όπως είπε. Όσο όμως η σχέση εργαζομένων/συνταξιούχων γίνεται αντιστρόφως ανάλογη, θα πρέπει και αυτός και το κόμμα του να απαντήσουν στο επίσης αγωνιώδες ερώτημα: πού θα βρεθούν τα λεφτά να χρηματοδοτηθεί η βιωσιμότητα του υπάρχοντος συστήματος;
Ο κ. Γεωργιάδης, ως πολύ καλός πωλητής, προσπάθησε να “πουλήσει” το πρόγραμμα της ΝΔ, κολάκευσε το ήδη μάλλον θετικά διακείμενο ακροατήριό του, όντας διαβασμένος ως προς τους αριθμούς και τα μεγέθη, αλλά κυρίως ως προς τις παραλείψεις και τις μη πραγματοποιηθείσες υποσχέσεις του κυβερνώντος κόμματος.
Για όποιον δεν εντυπωσιάζεται από την ομολογουμένως στεντόρεια φωνή του κ. Γεωργιάδη, η ουσία ήταν στην ακόλουθη τοποθέτησή του: Το ασφαλιστικό για να λυθεί χρειάζεται μέτρα πολύ δυσάρεστα στην αρχή, για να υπάρξει όφελος πολύ αργότερα. Καμία κυβέρνηση δεν θέλει να αναλάβει το πολιτικό κόστος που συνεπάγονται οι πρωτοβουλίες που πρέπει να παρθούν, για να εισπράξει αργότερα μια επόμενη κυβέρνηση τα οφέλη.
Έτσι, λοιπόν, ο κ. Γεωργιάδης μίλησε σαν να μην ήταν ποτέ κυβέρνηση το κόμμα στο οποίο ο ίδιος είναι σήμερα Αντιπρόεδρος και υποσχέθηκε στο ακροατήριό του ότι η ΝΔ δεν θα καταργήσει βεβαίως τον 1ο πυλώνα δημόσιας ασφάλισης ούτε θα προχωρήσει σε αλλαγές που θα διαταράξουν την κοινωνική συνοχή.
Ωστόσο, σχολιάζοντας την πρόταση του ΙΟΒΕ, ο κ. Γεωργιάδης σημείωσε ότι το ασφαλιστικό σύστημα δεν αλλάζει εύκολα και αυτόματα, όμως θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η εθελοντική συμμετοχή στο 2ο πυλώνα της επαγγελματικής ασφάλισης, ενώ το κόμμα του προτείνει και την ίδρυση ιδιωτικού ταμείου στο πλαίσιο του 2ου πάντα πυλώνα, το οποίο θα υπάγεται σε καθεστώς ελέγχου.
Κλείνοντας την τοποθέτησή του ο κ. Γεωργιάδης έκρινε σκόπιμο να μας υπενθυμίσει ότι το δημογραφικό, ένα ζήτημα που επηρεάζει άμεσα και καταλυτικά το ασφαλιστικό, βρίσκεται σε μια από τις πρώτες θέσεις της ατζέντας του κ. Μητσοτάκη.
Ο κ. Σαχινίδης (στον οποίο κάποιος πρέπει να πει ότι η AIG αντιμετώπισε με επιτυχία την κρίση του 2008 και ότι η εταιρεία στην Ελλάδα είναι μέλος της ΕΑΕΕ –ο δημοσιογράφος συντονιστής, πάντως, κ. Μπ. Παπαδημητρίου δεν το έκρινε σκόπιμο!) έκανε την αυτοκριτική του για τα λάθη που έγιναν στα χρόνια διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και αυτό από μόνο του ήταν μια κάποια έκπληξη. Στα λάθη αυτά ο κ. Σαχινίδης συμπεριέλαβε τον κατακερματισμό των ταμείων, τις μειώσεις των επικουρικών συντάξεων που δεν έγιναν εγκαίρως, την υποεκτίμηση της ανάγκης για άμεση εφαρμογή των μέτρων.
Αναγνώρισε ο κ. Σαχινίδης ότι το ασφαλιστικό, δυστυχώς, δεν αποτελεί προνομιακό πεδίο για παραγωγικές συζητήσεις αλλά περισσότερο πεδίο κομματικής αντιπαράθεσης και στο πλαίσιο αυτό είπε –κατά την ταπεινή μας άποψη και την πιο ανησυχητική από τις αλήθειες που ακούστηκαν στην αίθουσα:
Η αποτυχία μας να διαχειριστούμε το πρόβλημα, απαξιώνει στα μάτια του πολίτη το σύνολο του πολιτικού προσωπικού, αφήνοντας και δημιουργώντας ακόμα τον χώρο και τις προϋποθέσεις για να ευδοκιμήσουν εξωθεσμικές λύσεις και μορφώματα πολύ επικίνδυνα.
Ο κ. Σαχινίδης παρουσίασε βεβαίως και αυτός το πρόγραμμα του ΚΙΝΑΛ για το ασφαλιστικό (μην ξεχνάμε ότι πλησιάζουν εκλογές), ενώ εμφανίστηκε, ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, θετικός στο να ανοίξει ένας ουσιαστικός διάλογος με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών για να βρεθεί επιτέλους μία λύση.
Τα λάθη του παρελθόντος φαίνεται ότι έχουν γίνει μάθημα στο ΚΙΝΑΛ, για να μπορεί σήμερα να μιλάει για υποχρεωτική επικουρική ασφάλιση και 2ο πυλώνα, για ενθάρρυνση των ΤΕΑ με κίνητρα, και για την παροχή της δυνατότητας σε κάθε πολίτη να επιλέξει την ιδιωτική ασφάλιση στον 3ο πυλώνα.
Χωρίς φόβο, αλλά με πάθος
Μας έπεισαν; Δυστυχώς, στην Ελλάδα όσο τα κόμματα βρίσκονται στην αντιπολίτευση είναι ανοιχτά στον διάλογο με όλους και για όλα, όταν γίνονται εξουσία μετράνε αλλιώς τα πράγματα. Στο μεταξύ, έχουμε ήδη αργήσει, το ασφαλιστικό είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα σήμερα. Ζούμε τις συνέπειες 40 χρόνων αδράνειας και θα ζήσουμε ακόμα χειρότερες μέρες, αν δεν πάρουμε γενναίες αποφάσεις.
Σε κάθε περίπτωση και όποια πρόταση και αν επιλεγεί –και μιλάμε για τις ρεαλιστικές λύσεις εδώ– θα συνεπάγεται κόστος μετάβασης. Μεταξύ του κόστους μετάβασης σε νέο σύστημα και του κόστους αποτυχίας του υπάρχοντος συστήματος πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει νοήμων άνθρωπος που θα επιλέξει το δεύτερο.
Εάν αποφασίσουμε να επωμιστούμε το κόστος μετάβασης, ας είναι για το σενάριο που θα προκαλέσει σημαντικές θετικές επιπτώσεις στην οικονομία και ας δούμε με τους ειδικούς τους τρόπους με τους οποίους το κόστος αυτό θα αντιμετωπιστεί σταδιακά και παράλληλα με την ανάπτυξη της οικονομίας.
Για αρχή, όμως, ας εξοικειωθούμε και ας σταματήσουμε να φοβόμαστε τις λέξεις. Λέξεις όπως η κεφαλαιοποίηση. Για να γίνει αυτό πρέπει και εμείς ως ασφαλιστική αγορά να μιλάμε ανοιχτά και με κάθε αφορμή για τις έννοιες αυτές, το πώς λειτουργούν και τι σημαίνουν για την προσωπική ευημερία του κάθε ασφαλισμένου.
Γι’ αυτό και είναι πραγματικά αξιέπαινη η πρωτοβουλία της ΕΑΕΕ για την διεξαγωγή της Ημερίδας. Ο ρόλος της Ένωσης είναι ακριβώς αυτός, να προκαλεί τον διάλογο, να προσκαλεί τους συνομιλητές και τα ενδιαφερόμενα μέρη, να δίνει το υλικό, τις προτάσεις, τις εκθέσεις που θα αποτελέσουν μέρος της βάσης για συζήτηση.
Θα περιμέναμε ακόμα περισσότεροι εκπρόσωποι της ασφαλιστικής αγοράς να παρίστανται, στηρίζοντας την πρωτοβουλία του Προεδρείου της ΕΑΕΕ. Η συμμετοχή είναι ουσιαστική, για να αναδειχθεί η δυναμική και ο όγκος του κλάδου αλλά και διότι τα μηνύματα που προκύπτουν από αυτές τις εκδηλώσεις είναι πολλά, ενδιαφέροντα και πρέπει να μεταφέρονται και στην ευρύτερη κοινωνία μέσα από τον επαγγελματικό μας κύκλο.
Αμαλία Ρουχωτά, Δήμητρα Καζάντζα
