Ο έγκριτος πραγματογνώμονας, Παναγιώτης Στρατής, καταθέτει την πρότασή του για τον περιορισμό των ανασφάλιστων κατοικιών, καθώς διαπιστώνει ότι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, έχουμε κατ’ έτος, περισσότερα σε αριθμό καταστροφικά γεγονότα με σημαντικά από άποψη ζημιών αποτελέσματα, χωρίς παράλληλα να έχουμε αφύπνιση της ασφαλιστικής συνείδησης των πολιτών για την προστασία των περιουσιών τους.

Ασφάλιση Κατοικίας για καταστροφικά γεγονότα από φυσικά και καιρικά φαινόμενα

Του Παναγιώτη Στρατής, Οικονομολόγου, Μετόχου του Γραφείου Πραγματογνωμόνων Πασκάλ & Στρατής Α.Ε.

Οι Διαπιστώσεις

Κατά περιόδους, έπειτα από επέλευση στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό καταστροφικών γεγονότων από φυσικά και καιρικά φαινόμενα, αρχίζουν συζητήσεις για τις ζημίες που προκλήθηκαν σε περιουσίες, που στη συντριπτική πλειοψηφία των ήταν ανασφάλιστες.

Δημοσιεύονται γνώμες για τη διαπίστωση αυτή και ενίοτε γίνονται προτάσεις αντιμετώπισης του υπαρκτού πράγματι προβλήματος, που με την πάροδο των χρόνων, όταν σταματούν οι θλιβερές εικόνες της τηλεόρασης και τα σχετικά δημοσιογραφικά δημοσιεύματα και ανταποκρίσεις, εξαφανίζεται και το πρόβλημα, ωσάν να έχει λυθεί, και επανέρχεται με την επέλευση νέου γεγονότος.

Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, τα χρονικά διαστήματα που μεσολαβούν μεταξύ δύο διαδοχικών καταστροφικών γεγονότων γίνονται μικρότερα, με τις επιπτώσεις τους όμως να παρουσιάζουν σταθερά αυξητικές τάσεις στη χώρα μας.

Εάν περιοριστούμε στη χώρα μας, κατ’ έτος έχουμε περισσότερα σε αριθμό καταστροφικά γεγονότα με σημαντικά από άποψη ζημιών αποτελέσματα, χωρίς παράλληλα να έχουμε αφύπνιση της ασφαλιστικής συνείδησης των πολιτών για την προστασία των περιουσιών τους.

Εάν μάλιστα εστιάσουμε την προσοχή μας στις ασφαλίσεις κατοικιών έναντι καταστροφικών κινδύνων από φυσικά και καιρικά φαινόμενα, θα διαπιστώσουμε ότι το πρόβλημα των ανασφάλιστων κατοικιών είναι όχι μόνο διαχρονικό, αλλά και έχει σημαντικά επιδεινωθεί στα χρόνια της οικονομικής κρίσης 2010-2016 που μαστίζει την πατρίδα μας.

Την 7η Σεπτεμβρίου 1999 είχαμε τον μεγάλο σε επιπτώσεις σεισμό στην περιοχή της Αττικής, κατά τον οποίο, όσον αφορά στα πάσης χρήσεως κτήρια, καταγράφηκε το ακόλουθο πλήθος ζημιών:

Κατέρρευσαν 110
Κρίθηκαν κατεδαφιστέα 5.222
Κρίθηκαν επισκευάσιμα 38.165
Σύνολο 43.497

Στις ασφαλιστικές εταιρείες δηλώθηκαν, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΑΕΕ, συνολικά:

Πλήθος ζημιών 9.480
Ποσό απαιτήσεων €110.934.694,00

Ασφαλή στοιχεία για το πλήθος των ζημιών που αφορούν μόνον κατοικίες, τόσο ως προς τον αριθμό των συνολικών ζημιών, όσο και ως προς τον αριθμό δηλώσεων ζημιών στις ασφαλιστικές εταιρείες, δεν έχουν δημοσιευθεί.

Με βάση τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται περιοδικά για τον σεισμό του 1999 στην περιοχή Αττικής και τις επιπτώσεις του ως προς τις υλικές ζημίες, εκτιμάται ότι το ποσοστό των ασφαλισμένων κατοικιών δεν ξεπερνούσε το 15% με 20% του συνόλου των κατοικιών.

Το ποσοστό αυτό για την ευρύτερη περιοχή της Νήσου Κεφαλονιάς κατά τον σεισμό του Ιανουαρίου 2014 (με πλήθος δηλωθεισών και καλυπτομένων ασφαλιστικά ζημιών σε κατοικίες 335) ήταν πολύ κατώτερο του 15%.

Αντίστοιχο ποσοστό προκύπτει και για την ευρύτερη περιοχή της Νήσου Λευκάδας από τον σεισμό του Νοεμβρίου 2015, με πλήθος δηλωθεισών ζημιών κατοικιών 117.
Στους σεισμούς που ακολούθησαν στις νήσους Λέσβο και Κω, το ποσοστό των ασφαλισμένων κατοικιών υπολογίζεται σημαντικά μικρότερο του 10%.

Στο άλυτο αυτό πρόβλημα του μικρού ποσοστού ασφαλισμένων κατοικιών, έναντι του συνόλου των κατοικιών μίας περιοχής ή στο σύνολό της χώρας -που είναι και πρόβλημα πολλών άλλων και μάλιστα προηγμένων ασφαλιστικά χωρών- εμπλέκονται και θα μπορούσαν από την πλευρά τους να δώσουν ή να συμμετάσχουν στη λύση ή στον περιορισμό του προβλήματος:

Η Πολιτεία μέσω των αρμόδιων υπηρεσιών της.
Οι Ασφαλιστικές Εταιρείες ατομικά η κάθε μία ή μέσω της Ένωσής των.
Οι καταναλωτές ως ιδιοκτήτες των κατοικιών.

Athina seismos 1999 — Για τον σεισμό του 1999 στην περιοχή Αττικής και τις επιπτώσεις του ως προς τις υλικές ζημίες, εκτιμάται ότι το ποσοστό των ασφαλισμένων κατοικιών δεν ξεπερνούσε το 15% με 20% του συνόλου των κατοικιών.

Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ, με τις ενέργειές της μετά από επέλευση ενός καταστροφικού γεγονότος από φυσικό ή καιρικό φαινόμενο, εξαγγέλλει αποζημιώσεις για τους πληγέντες, απαξιώνοντας έτσι τον θεσμό της ιδιωτικής ασφάλισης.

Η βοήθεια προς τους πληγέντες, κυρίως στις περιπτώσεις σεισμού, θα έπρεπε να περιορίζεται στην παροχή εφοδίων (σκηνών, κοντέινερς, κλινοσκεπασμάτων, κ.λπ.) και μικροποσών χρημάτων για την αντιμετώπιση των άμεσων εξόδων διαβίωσης και όχι στην παροχή οικονομικής βοηθείας για την κάλυψη του συνόλου ή μέρους των ζημιών που υπέστησαν.

Μάλιστα, η παροχή οικονομικής βοήθειας ή και άλλων διευκολύνσεων προς τους πληγέντες ισχύει για όλους όσους δηλώνουν και διαπιστώνεται ότι έχουν υποστεί ζημία, χωρίς να εξετάζεται παράλληλα εάν τα ίδια πρόσωπα έχουν εισπράξει ή πρόκειται να εισπράξουν και ασφαλιστική αποζημίωση.

Στο διαδίκτυο υπάρχουν αναρτημένες αποφάσεις για την αποκατάσταση των ζημιών από τον σεισμό της 7ης Σεπτεμβρίου 1999 στον Ν. Αττικής του τότε Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, με εγκρίσεις πολλών δις δραχμών εις βάρος του προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, χωρίς να θέτουν προϋποθέσεις που να σχετίζονται με την τυχόν ασφαλιστική κάλυψη ή μη των αιτούντων την οικονομική ενίσχυση για την αποκατάσταση των ζημιών τους.

ΟΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ θα πρέπει να μιλήσουν ανοικτά με ευρεία δημοσιότητα για την ανάγκη ασφάλισης κατοικίας, τόσο για τους συνήθεις όσο και για τους καταστροφικούς κινδύνους. Στα επιχειρήματα που θα επικαλούνται θα πρέπει να τονίζεται ιδιαίτερα το μικρό κόστος της δαπάνης ασφάλισης, σε σχέση με το σύνολο των δαπανών του οικογενειακού προϋπολογισμού.

Το ποσοστό των ανασφάλιστων κατοικιών θα ήταν πολύ μικρότερο εάν γνώριζαν οι ιδιοκτήτες τους το ετήσιο κόστος ασφάλισης κατοικίας, π.χ. αξίας €100.000,00 (αξία καινουργούς για 100m²) για κάθε πακέτο κινδύνων, περιλαμβανομένων πυρκαϊάς, πλημμύρας, κλοπής, καταστροφικών κινδύνων, κ.λπ.

Η πληροφόρηση για τον θεσμό της ασφάλισης είναι ύψιστης σημασίας για το κοινωνικό σύνολο και δεν πρέπει να ασκείται μόνο από άτομα (ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές, τραπεζικοί υπάλληλοι, κ.λπ.), αλλά συλλογικά.

Θα πρέπει να κινητοποιηθούν με ειδικές καμπάνιες πληροφόρησης διάφοροι φορείς και κυρίως η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, αλλά και ατομικά οι ασφαλιστικές εταιρείες, επισημαίνοντας παράλληλα και την αξιοπιστία της ασφαλιστικής αγοράς, για την οποία κατά καιρούς εκφράζονται από διάφορους, για τους δικούς τους λόγους, αμφιβολίες.

Πολύτιμα στοιχεία για τη διαμόρφωση του περιεχομένου της καμπάνιας περιλαμβάνονται στην έρευνα «Ασφάλιση σεισμού στην Κεφαλονιά», με αναζήτηση στο aagora.gr.

Πρόσθετα, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι καμπάνιες προβολής της ιδιωτικής ασφάλισης όσον αφορά στις καλύψεις περιουσιών και κυρίως των κατοικιών, θα πρέπει να έχουν ως στόχο πληροφόρησης και/ ή κυρίως τις γυναίκες, των οποίων οι αποφάσεις δεν βασίζονται στα νούμερα, αλλά στη διαίσθηση («Γυναίκες: η νέα μεγάλη αναδυόμενη αγορά», σχετικό άρθρο Χρ. Μωράκη).

dytiki-ellada-2016 — Από τις καταστροφικές πλημμύρες στη Δυτική Ελλάδα τον Μάιο του 2016. Tα τελευταία χρόνια, τα χρονικά διαστήματα που μεσολαβούν μεταξύ δύο διαδοχικών καταστροφικών γεγονότων γίνονται μικρότερα, με τις επιπτώσεις τους όμως να παρουσιάζουν σταθερά αυξητικές τάσεις στη χώρα μας.

ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ως ιδιοκτήτες των κατοικιών θα πρέπει να κατανοήσουν ότι καταβάλλοντας ένα ασφάλιστρο αυξάνουν τα έξοδά των, σε αντάλλαγμα να τους καταβληθεί αποζημίωση σε περίπτωση που επέλθει ο ασφαλισμένος κίνδυνος, καλυπτόμενος υπό τις προϋποθέσεις βέβαια της ασφαλιστικής σύμβασης.

Επίσης, θα πρέπει να κατανοήσουν ότι η ασφάλιση του σπιτιού τους, με το οποίο οι Έλληνες πάντοτε ήταν και είναι στενά συνδεδεμένοι, δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη.

Και αυτή η ανάγκη γίνεται πιο επιτακτική, όταν τα καταστροφικά γεγονότα από φυσικά φαινόμενα στην Ελλάδα τείνουν να λάβουν επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα και ειδικά ο σεισμός, κίνδυνος που ενώ προκύπτει από θεωρητικά σπάνιο συμβάν, τείνει να γίνει συχνά επαναλαμβανόμενος, περιορίζοντας τα χρονικά διαστήματα επανάληψής του.

Οι Προτάσεις

Τα παραπάνω αποτελούν κυρίως διαπιστώσεις. Ωστόσο, ως Οικονομολόγος αλλά και γνώστης της ασφαλιστικής αγοράς, όντας πραγματογνώμονας τα τελευταία 40 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων βίωσα δυσάρεστες εμπειρίες σχετικά με οικογένειες των οποίων οι κατοικίες και το περιεχόμενό τους καταστράφηκαν από φυσικά και καιρικά φαινόμενα χωρίς τη δυνατότητα αποκατάστασης των ζημιών, αφού οι κατοικίες ήταν ανασφάλιστες, θα ήθελα να θέσω στο τραπέζι των συζητήσεων πρόταση για τον περιορισμό των ανασφάλιστων κατοικιών.

fires Hleia 2007 — Από τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Ηλεία το 2007. Με τον προτεινόμενο από τον κ. Στρατή τρόπο ασφάλισης και τα τρία εμπλεκόμενα μέρη (Πολιτεία, ασφαλιστικές εταιρείες και καταναλωτές ως ιδιοκτήτες κατοικιών), που θα οδηγηθούν σε συνεργασία, τελικά θα βρεθούν ωφελημένοι.

Η πρότασή μου έχει ως βάση το μέχρι τώρα, αλλά και το νέο προωθούμενο πλαίσιο γεωργικής ασφάλισης της Κύπρου για περιπτώσεις ζημιών από ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία μελέτησα επί τόπου σε πρόσφατη μετάβασή μου στη Μεγαλόνησο.

Βασικά σημεία της πρότασής μου είναι:

Η ασφάλιση των κατοικιών για τους καταστροφικούς κινδύνους από φυσικά και καιρικά φαινόμενα θα είναι προαιρετική, δηλαδή δεν θα είναι υποχρεωμένος ο ιδιοκτήτης να ασφαλίσει την κατοικία του για τους συγκεκριμένους κινδύνους.
Η Πολιτεία, δηλαδή το κράτος με τις αρμόδιες υπηρεσίες του, θα αποζημιώνει το 50% των ζημιών της κατοικίας μόνο σε όσους ιδιοκτήτες επιλέγουν να ασφαλίζουν την κατοικία τους σε οποιαδήποτε ασφαλιστική εταιρεία λειτουργεί στη χώρα μας, με ελάχιστο ποσοστό ασφάλισης το 50% της αξίας της σε τιμές καινουργούς με τους ευνοϊκότερους δυνατούς όρους.
Για τους ιδιοκτήτες που θα επιλέξουν να μην ασφαλισθούν, το κράτος δεν θα έχει καμία υποχρέωση καταβολής οποιουδήποτε ποσού για την αποκατάσταση των προκληθεισών ζημιών.
Όσοι επιλέξουν να ασφαλίσουν την κατοικία τους για τους κινδύνους που προαναφέρθηκαν με σχετικό ποσοστό ασφάλισης στο 50% της αξίας της σε τιμές καινουργούς, σε περίπτωση ζημίας θα δικαιούνται πέραν της αποζημίωσης από την ασφαλιστική τους εταιρεία και αντίστοιχη αποζημίωση από το Κράτος.

Με τον τρόπο αυτό αποζημίωσης η ασφάλιση είναι μεν προαιρετική, με ισχυρό όμως κίνητρο για τον ιδιοκτήτη να προβεί στη σύναψή της.

Με τον προτεινόμενο τρόπο ασφάλισης και τα τρία εμπλεκόμενα μέρη (Πολιτεία, ασφαλιστικές εταιρείες και καταναλωτές ως ιδιοκτήτες κατοικιών), που θα οδηγηθούν σε συνεργασία, τελικά θα βρεθούν ωφελημένοι.

seismos Kefalonia — Οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πρέπει να μιλήσουν ανοικτά με ευρεία δημοσιότητα για την ανάγκη ασφάλισης κατοικίας. Στα επιχειρήματα που θα επικαλούνται θα πρέπει να τονίζεται ιδιαίτερα το μικρό κόστος της δαπάνης ασφάλισης, σε σχέση με το σύνολο των δαπανών του οικογενειακού προϋπολογισμού.

Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ θα μπορεί να μειώσει από τον ετήσιο προϋπολογισμό το αποθεματικό της για πάσης φύσεως έκτακτες δαπάνες κρατικής αρωγής προς τους ζημιωθέντες από καταστροφικά, κ.λπ. γεγονότα (που για το έτος 2017 ανέρχεται στο ποσό των €1,650 δις), αφού η υποχρέωσή της για καταβολή του 50% της ζημίας που θα προκύπτει από ολοκληρωμένο φάκελο της ασφαλιστικής εταιρείας (και αφού προηγηθεί η καταβολή του 50% της ζημίας από αυτή), δυνητικά θα ισοσκελισθεί από:

Την καταβολή ΦΠΑ 24% κατά την επισκευή – ανακατασκευή της ζημιωμένης κατοικίας, με βάση την υποχρεωτική προσκόμιση στην ασφαλιστική εταιρεία των αντίστοιχων φορολογικών δικαιολογητικών.
Την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών για τις ίδιες ως άνω εργασίες, άμεσα για την ίδια την κατοικία και έμμεσα για τους απασχολούμενους από τα τεχνικά συνεργεία που συμμετέχουν στις εργασίες αυτές.
Τον φόρο εισοδήματος που θα προκύπτει με την υποχρεωτική έκδοση φορολογικών στοιχείων από όσους συμμετέχουν στις εργασίες αυτές.
Την αύξηση των εσόδων από την είσπραξη του φόρου 15% από την έκδοση των ασφαλιστηρίων συμβολαίων, αφού πιθανολογείται ότι το ποσοστό των ασφαλισμένων κατοικιών (που σήμερα ανέρχεται σε 15% περίπου επί του συνόλου αυτών), τουλάχιστον θα τριπλασιαστεί.
Την αύξηση των θέσεων απασχόλησης των ομάδων Ελεύθερων Επαγγελματιών που συμμετέχουν στις διαδικασίες ασφάλισης του κινδύνου και εκτίμησης των ζημιών από την επέλευσή του.

ΟΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ θα ωφεληθούν από τον τουλάχιστον τριπλασιασμό των ασφαλιστηρίων συμβολαίων για καταστροφικούς κινδύνους και με νέους, για τους λοιπούς κινδύνους, πελάτες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Βέβαια, το προτεινόμενο κίνητρο για την ασφάλιση των καταστροφικών κινδύνων θα πρέπει να γνωστοποιηθεί με όλους τους διαθέσιμους τρόπους (επιστολή σε φάκελο αποστολής λογαριασμών των παρόχων ενέργειας, εισαγωγή σχετικού κειμένου στους λογαριασμούς ΕΝΦΙΑ και στα έντυπα της φορολογικής δήλωσης, διαφημιστικό τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό μήνυμα, κ.λπ.), ώστε να λάβει γνώση το σύνολο των καταναλωτών – ιδιοκτητών κατοικιών.

ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ θα ωφεληθούν από τη μείωση των ασφαλίστρων κατά 50%, που αποτελεί και ισχυρό κίνητρο να ασφαλίσουν τις κατοικίες τους για πιθανούς καταστροφικούς κινδύνους.

Ως επίλογο του άρθρου σημειώνω ότι ο προτεινόμενος τρόπος μείωσης των ανασφάλιστων για καταστροφικούς κινδύνους κατοικιών δεν είναι εύκολος ως προς τις λεπτομέρειές του, πλην όμως μπορεί να προστεθεί στις κατά καιρούς υποβληθείσες προτάσεις και, κυρίως, στις προτάσεις σύμπραξης του Δημοσίου και των Ασφαλιστικών Εταιρειών για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ανασφάλιστων κατοικιών, έναντι των καταστροφικών κινδύνων από καιρικά και άλλα εν γένει φυσικά φαινόμενα, η επέλευση των οποίων προκαλεί πολλά προβλήματα στην Ελληνική Κοινωνία.

Εναλλακτικά θα ήταν δυνατό, στο πλαίσιο σύμπραξης του Ελληνικού Δημοσίου και των Ασφαλιστικών Εταιρειών για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ανασφάλιστων πρώτων (και μόνο) κατοικιών, να συζητηθούν κίνητρα που θα σχετίζονται με έκπτωση του συνόλου ή μέρους των ασφαλίστρων από τις υποχρεώσεις του ΕΝΦΙΑ των συγκεκριμένων κατοικιών ή την επιδότηση μέρους ή του συνόλου των ασφαλίστρων των πρώτων κατοικιών για τους ιδιοκτήτες, οι οποίοι δηλώνουν ετήσιο εισόδημα κατώτερο ορισμένου ύψους, τους ανέργους, υπερήλικες, κ.λπ.

Και στις εναλλακτικές αυτές προτάσεις τα τρία εμπλεκόμενα μέρη (Πολιτεία, ασφαλιστικές εταιρείες, καταναλωτές ως ιδιοκτήτες πρώτων κατοικιών) που θα συνεργαστούν θα έχουν τα οφέλη όπως αυτά έχουν περιγραφεί κατά την ανάπτυξη της πρώτης πρότασης.

Διαβάστε επίσης: €9,5 εκατ. θα πληρώσουν οι ασφαλιστικές για τον σεισμό της Κω