Οργανισμός Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, χωρίς επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού

Με αφορμή τις μεγάλης έκτασης δασικές πυρκαγιές που έπληξαν, για άλλη μια χρονιά, τη χώρα μας κατά την καλοκαιρινή περίοδο, ο καθηγητής κ. Μιλτιάδης Νεκτάριος κάνει μια σειρά προτάσεων για τη σωστή διαχείριση των δασικών πυρκαγιών.

Προτείνει, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία ενός Οργανισμού για τη Διαχείριση των Φυσικών Καταστροφών, αναδεικνύοντας τη σημασία της πρόληψης και της συνεργασίας του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα, τόσο στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών όσο και των σεισμών και των πλημμυρών.

Όπως τονίζει, «το πολιτικό σύστημα πρέπει επιτέλους να αντιληφθεί ότι υπάρχουν λύσεις και εκτός των παραδοσιακών δομών της δημόσιας διοίκησης και, επιπλέον, υπάρχει τεράστια διεθνής εμπειρία που μπορεί να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα, χωρίς καμία επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού».

Οι ζημιές από πυρκαγιές στα δάση αποτελούν τη σταθερή θερινή τραγωδία των καλοκαιριών στη χώρα μας. Όσοι ασχολούνται με τη διαχείριση κινδύνων γνωρίζουν ότι η μόνη ενδεδειγμένη μέθοδος αντιμετώπισης μιας τέτοιας κατάστασης είναι η μέθοδος «Μέτρων Ελέγχου των Ζημιών» (Loss Control).

Η μέθοδος αυτή απαιτεί την εγκατάσταση «συστημάτων ασφαλείας», τα οποία θα μειώσουν τόσο τη συχνότητα των αναμενόμενων ζημιών (πρόληψη), όσο και την έκταση των ζημιών που τελικά θα συμβούν (περιστολή). Το κρίσιμο ζήτημα για την εφαρμογή της μεθόδου αυτής είναι η έκταση της επένδυσης σε συστήματα ασφαλείας.

Το σωστό μέγεθος της επένδυσης προκύπτει από την εφαρμογή της μεθόδου ανάλυσης κόστους-οφέλους (Cost-Benefit Analysis). Η εκτίμηση του οφέλους γίνεται από την παρούσα αξία των μελλοντικών οφελών που θα προκύψουν από την εγκατάσταση των συστημάτων ασφαλείας.

Εάν εφαρμόσουμε την παραπάνω προσέγγιση στην αντιμετώπιση των ετήσιων πυρκαγιών δασών στην Ελλάδα, θα διαπιστώσουμε ταχύτατα ότι τα αναμενόμενα οφέλη από τα δάση που θα διασωθούν σε 10 ή 20 ή 30 χρόνια, δικαιολογούν πολύ μεγάλες επενδύσεις σε συστήματα ασφαλείας.

Με άλλα λόγια, εάν αποκτήσουμε ως χώρα μια στοιχειώδη σοβαρότητα για την αντιμετώπιση ενός κολοσσιαίου προβλήματος, όπως η σταθερή καταστροφή των δασών, τότε θα πρέπει να επικεντρώσουμε τον σχετικό προγραμματισμό στη δημιουργία Οργανισμού Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, ούτως ώστε η Πολιτεία να αποκτήσει έναν εξειδικευμένο φορέα, που θα εκπονήσει μια συνολική και μακροπρόθεσμη στρατηγική για όλες τις κατηγορίες φυσικών καταστροφών (ζημιές από πυρκαγιές στα δάση, ζημιές από σεισμούς, πλημμύρες, κ.λπ.).

Ένας τέτοιος οργανισμός θα επεξεργαστεί και θα εξειδικεύσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για τις πυρκαγιές δασών, η οποία θα υλοποιείται από τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες (Πυροσβεστική Υπηρεσία, τοπική αυτοδιοίκηση, κ.λπ.) και θα περιλαμβάνει τις παρακάτω δράσεις:

1. Μέτρα Πρόληψης Πυρκαγιών Δασών, τα οποία θα περιλαμβάνουν τα εξής:
α) Συγκέντρωση και ανάλυση των αιτιών των ζημιών, κατά Περιφέρεια/Νομό/Δήμο. Παραδείγματα: στοιχεία εμπρησμών, ζημιές από καλώδια ΔΕΗ, τυχαίες ζημιές, κ.λπ.
β) Άμεσες παρεμβάσεις για περιορισμό των συχνοτήτων εμφάνισης των αιτιών των πυρκαγιών.
γ) Εγκατάσταση συστημάτων Έγκαιρης Ανίχνευσης Πυρκαγιών σε τοπικό επίπεδο. Τέτοια συστήματα μπορεί να ποικίλουν από τις τοπικές περιπολίες μέχρι τις αναπτυγμένες δορυφορικές εφαρμογές. Η σημασία της έγκαιρης ανίχνευσης των πυρκαγιών δεν χρειάζεται περισσότερη ανάλυση.
δ) Η λειτουργία των συστημάτων έγκαιρης ανίχνευσης πυρκαγιών δεν θα υπερβαίνει τους 6 μήνες κατ’ έτος.
ε) Ασκήσεις προσομοίωσης στον πρώτο μήνα της 6μηνης περιόδου, σε επίπεδο Δήμου/Νομού/Περιφέρειας.

2. Μέτρα Άμεσης Επέμβασης στις Πυρκαγιές. Τα μέτρα αυτά πρέπει να εξειδικευτούν σε επίπεδο Δήμου, Νομού και Περιφέρειας και να είναι άμεσα συνδεδεμένα με τα συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης πυρκαγιών.

α) Η διάρκεια των μέτρων αυτών δεν θα υπερβαίνει τους 6 μήνες κατ’ έτος.
β) Ασκήσεις προσομοίωσης στον πρώτο μήνα της 6μηνης περιόδου, σε επίπεδο Δήμου/Νομού/Περιφέρειας.

3. Αεροπορικές δυνάμεις κατάσβεσης πυρκαγιών. Αποτελούν τα κύρια μέσα καταστολής των ζημιών από πυρκαγιές που έχουν συμβεί και δεν μπορούν να περιοριστούν με άλλα μέσα.

Το κύριο πρόβλημα εδώ είναι συνήθως η έλλειψη σχετικών πόρων στον κρατικό προϋπολογισμό. Όμως, το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί καλύτερα όταν προσεγγιστεί ως θέμα επένδυσης που θα αποφέρει μεγάλα μελλοντικά οφέλη, όπως τα περιγράψαμε παραπάνω.

Οι απαιτούμενες αεροπορικές δυνάμεις θα χρειαστούν για 6 μήνες κατ’ έτος. Επομένως, εκτός από την αγορά, υπάρχει και η δυνατότητα μίσθωσης των ειδικών αεροπλάνων ή ελικοπτέρων, για διάρκεια 6 μηνών. Το προσωπικό που θα απασχοληθεί υπάρχει άφθονο μεταξύ των αποστράτων της Αεροπορίας και θα προσληφθεί με συμβάσεις 6μηνης διάρκειας.

Θέματα Χρηματοδότησης

Το καίριο θέμα της χρηματοδότησης των παραπάνω προτάσεων (συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης, άμεση παρέμβαση κατά την έναρξη των πυρκαγιών, αεροπορικά μέσα, κόστος προσομοιώσεων) δεν μπορεί να βαρύνει μόνο τον κρατικό προϋπολογισμό.

Τον κρίσιμο συμπληρωματικό ρόλο στη χρηματοδότηση μπορεί να παίξει ο προτεινόμενος Οργανισμός Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών. Λόγω ακριβώς της εξειδικευμένης φύσης του οργανισμού, σε σύντομο χρονικό διάστημα θα εξασφαλιστούν οι απαιτούμενοι πόροι για τη χρηματοδότηση όχι μόνο των μέτρων αντιμετώπισης των πυρκαγιών, αλλά και των φυσικών καταστροφών από σεισμούς, πλημμύρες, κ.λπ. Επιπλέον, ο εν λόγω οργανισμός θα μπορεί να αντλήσει και σχετικά κεφάλαια από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα οποία είναι διαθέσιμα άμεσα.

Ασφάλιση και αποζημίωση των ζημιωθέντων

Ο προτεινόμενος Οργανισμός θα αναλάβει την ασφάλιση και την αποζημίωση των οικιών (ή και άλλων περιουσιακών στοιχείων) που θα καταστραφούν από τις πυρκαγιές (ή τους σεισμούς), χωρίς καμία επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού.

Αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας

Σε όλον τον αναπτυγμένο κόσμο, η διαχείριση εξειδικευμένων και πολύπλοκων εργασιών, όπως η διαχείριση των φυσικών καταστροφών, ανατίθεται σε εξειδικευμένους οργανισμούς, όπως αυτόν που προτείνουμε παραπάνω.

Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η δημόσια διοίκηση βρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο αποτελεσματικότητας.

Το πολιτικό σύστημα πρέπει επιτέλους να αντιληφθεί ότι υπάρχουν λύσεις και εκτός των παραδοσιακών δομών της δημόσιας διοίκησης και, επιπλέον, υπάρχει τεράστια διεθνής εμπειρία που μπορεί να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα χωρίς καμία επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού.

Η γνωστή πολιτική κωλυσιεργία δεν μπορεί πλέον να γίνει αποδεκτή από την ελληνική κοινωνία, δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει την υψηλότερη συχνότητα στην Ευρώπη τόσο στις πυρκαγιές δασών όσο και στους σεισμούς.