Τι προβλέπει η Πρόταση Κανονισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη θέσπιση πανευρωπαϊκού ατομικού συνταξιοδοτικού προϊόντος – PEPP; Γιατί είναι τόσο σημαντική η καθιέρωση αυτού του προϊόντος, για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και για την ασφαλιστική αγορά, των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών συμπεριλαμβανομένων, αλλά και τους πολίτες της ΕΕ;

Ζητήσαμε από την Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος και τη Διευθύντριά της, κα Μαργαρίτα Αντωνάκη, και παραθέτουμε κατωτέρω, μια συνοπτική παρουσίαση της συγκεκριμένης Πρότασης, αλλά και των προβληματισμών που εγείρονται από μέρους της ασφαλιστικής βιομηχανίας.

Στις 29 Ιουνίου 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πρόταση Κανονισμού για τη διαμόρφωση Πανευρωπαϊκού Ατομικού Συνταξιοδοτικού Προϊόντος } Pan-European Personal Pension Product (PEPP). H πρωτοβουλία αυτή χαρακτηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της Ένωσης Κεφαλαιαγορών (CMU).
Μια μεγάλη αγορά συντάξεων του τρίτου πυλώνα θα δώσει διέξοδο στο πρόβλημα της συνεχούς μείωσης των συντάξεων αλλά και ώθηση στους θεσμικούς επενδυτές για συλλογικές επενδύσεις, μέσω της συσσώρευσης συνταξιοδοτικών εισφορών. Σύμφωνα με μελέτη της ΕΥ, η υιοθέτησή της θα είχε ως αποτέλεσμα αύξηση των επενδύσεων σε €2,1 τρισ. έως το 2030 (έναντι €1,4 τρισ. χωρίς ΡΕΡΡ).
Το Συμβούλιο ξεκίνησε να εξετάζει την πρόταση, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ακόμη στη διαδικασία επιλογής των ευρωβουλευτών που θα ασχοληθούν με το θέμα αυτό. Σύμφωνα, πάντως, με το χρονοδιάγραμμα, μέχρι τον Ιανουάριο 2018 θα πρέπει να υπάρξει Έκθεση της Επιτροπής ECON του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενώ μέχρι τον Μάιο του 2019 πολιτική συμφωνία των ευρωπαϊκών οργάνων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο).

Τι είναι το PEPP και ποιοι οι στόχοι του

Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η δημιουργία ενός τυποποιημένου, με κοινά για όλα τα κράτη-μέλη χαρακτηριστικά, προϊόντος, το οποίο θα φέρει την «ετικέτα» PEPP. Θεμελιώδες γνώρισμα του PEPP είναι η φορητότητά του, η οποία έχει κατά την πρόταση του Κανονισμού διπλό περιεχόμενο. Αφενός, δυνατότητα μεταφοράς του ίδιου λογαριασμού σε άλλο κράτος-μέλος (υπηρεσία μεταφοράς εισφορών παραμένοντας στον ίδιο πάροχο), αφετέρου, δυνατότητα μεταφοράς του λογαριασμού σε άλλον πάροχο (εγκατεστημένο είτε στο ίδιο κράτος-μέλος είτε σε άλλο κράτος-μέλος).
Έτσι, ως πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν ορίζεται το προϊόν εκείνο το οποίο:
α) παρέχεται στο πλαίσιο του εγκεκριμένου (από την ΕΙΟΡΑ) καθεστώτος ΡΕΡΡ
β) έχει ρητό συνταξιοδοτικό σκοπό
γ) προσφέρεται από ρυθμιζόμενη χρηματοπιστωτική επιχείρηση που διαθέτει άδεια για τη σχετική εργασία διαχείρισης. Προμηθευτές του ΡΕΡΡ δεν θα είναι μόνο ασφαλιστικές επιχειρήσεις αλλά και συνταξιοδοτικά ταμεία (pension funds), επιχειρήσεις επενδύσεων, διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων (asset managers) και τράπεζες
δ) έχει εθελοντικό χαρακτήρα, με την έννοια ότι ο ασφαλισμένος «προσχωρεί» με τη βούλησή του στο καθεστώς PEPP ενόψει συνταξιοδότησης
ε) δεν επιτρέπει τις πρόωρες εξαγορές (πριν δηλαδή τη συνταξιοδότηση) ή τις επιτρέπει σε περιορισμένες μόνο περιπτώσεις.

Τα κυριότερα σημεία της Πρότασης

Τα κυριότερα σημεία της Πρότασης αυτής είναι τα ακόλουθα:
– Άδεια – διαβατήριο
Για πρώτη φορά εισάγεται στο δίκαιο του χρηματοπιστωτικού τομέα η έννοια της αδειοδότησης και του ευρωπαϊκού διαβατηρίου προϊόντος. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΙΟΡΑ εμφανίζεται να έχει αυξημένο ρόλο, καθώς προτείνεται ως αρμόδια αρχή για την αδειοδότηση PEPP. Ο έλεγχος της λειτουργίας των παρόχων και η μετέπειτα συμμόρφωσή τους με τον Κανονισμό θα παραμείνει στους επόπτες του κάθε τομέα και θα υπόκειται στις ειδικές διατάξεις της διατομεακής νομοθεσίας.
Ερωτήματα δημιουργούνται, καθώς το διπολικό εποπτικό αυτό μοντέλο ενέχει κινδύνους, στον βαθμό που η προστασία του καταναλωτή θα ποικίλλει ανάλογα με τον πάροχο PEPP. Οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που παρέχουν συνταξιοδοτικά προϊόντα θα πρέπει, πάντως, να υπόκεινται στην αρχή “same risks, same rules”. Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις αποτελούν τους κατ’ εξοχήν παρόχους συντάξεων και για τον λόγο αυτό η νομοθεσία που τις διέπει ορίζει αυστηρές ποσοτικές απαιτήσεις για την προστασία των ασφαλισμένων.
Απόρροια του ευρωπαϊκού διαβατηρίου είναι ότι κάθε PEPP πρέπει να πληροί δέσμη ορισμένων ενιαίων απαιτήσεων, οι οποίες αφορούν στη διανομή, την παροχή πληροφοριών και συμβουλή (με ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων της ΙDD για προσδιορισμό αναγκών του υποψήφιου αποταμιευτή και για παροχή ή μη συμβουλής), την πολιτική επένδυσης, την αλλαγή παρόχου καθώς και τη διασυνοριακή παροχή και μεταφορά.
Θέματα, όπως η φορολογία και οι όροι γενικά που αφορούν στην αποσυσσώρευση (π.χ. καθορισμός ηλικίας συνταξιοδότησης, ελάχιστη περίοδος ένταξης σε ένα PEPP) προτείνεται να ρυθμιστούν σε εθνικό επίπεδο.

– Διανομή
Διανομή προϊόντων PEPP επιτρέπεται να κάνουν οι προαναφερόμενες κατηγορίες ρυθμιζόμενων επιχειρήσεων, ανεξάρτητα εάν οι ίδιες έχουν παράγει ή όχι το προϊόν PEPP, εφόσον λαμβάνουν την προβλεπόμενη από τη νομοθεσία άδεια.
Επίσης διανομή δύναται να κάνουν και οι ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές.

– Δυνατότητα μεταφοράς εισφορών
Οι πάροχοι PEPP θα πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίζουν έναν λογαριασμό PEPΡ σε οποιοδήποτε κράτος-μέλος εντός της Ε.Ε. και εάν μετεγκατασταθεί ο ασφαλισμένος. Έτσι, για κάθε ατομικό λογαριασμό πρέπει να εξασφαλίζουν τη δυνατότητα ανοίγματος νέου τμήματος (κατά την αγγλική ορολογία «compartment»), το οποίο να ανταποκρίνεται στις φορολογικές ρυθμίσεις που ισχύουν σε κάθε κράτος μέλος με τη μορφή κινήτρων για το PEPP.
Ειδικότερα, ο Κανονισμός προβλέπει υποχρέωση των παρόχων, εντός περιόδου τριών ετών, να είναι ικανοί να διαθέτουν εθνικά τμήματα για όλα τα κράτη-μέλη.
Εκφράζεται η άποψη από διάφορους οργανισμούς ότι η απαίτηση αυτή δημιουργεί τεράστια διοικητικά κόστη. Το αποτέλεσμα θα είναι το PEPP να καταστεί μία λύση που δεν θα είναι ελκυστική για τους περισσότερους παρόχους, καθώς μόνο λίγες μεγάλες εταιρείες θα μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις αυτές.
Επίσης, ο Κανονισμός δεν διευκρινίζει ζητήματα που αφορούν στην πρακτική εφαρμογή της έννοιας του τμήματος, π.χ. πώς θα μεταφερθούν τα στοιχεία του ενεργητικού που έχουν συσσωρευθεί στο τμήμα του νέου κράτους.

Yποχρεώσεις ενημέρωσης

α) Πριν τη σύναψη της σύμβασης
Οι πάροχοι θα πρέπει να εφοδιάζουν τους αποταμιευτές με ένα ενημερωτικό έντυπο KID (Key Information Document, το οποίο βασίζεται στο έντυπο πληροφόρησης για τα προϊόντα PRIIPs), το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες για χαρακτηριστικά του PEPP (π.χ. η ηλικία συνταξιοδότησης, γενικές πληροφορίες για την υπηρεσία μεταφοράς λογαριασμού).
β) Κατά τη διάρκεια της σύμβασης
Οι πάροχοι θα πρέπει να αποστέλλουν εξατομικευμένη Δήλωση Παροχών PEPP (π.χ. πληροφορίες σχετικά με το συσσωρευμένο κεφάλαιο, τις καταβληθείσες εισφορές, ανάλυση εξόδων που έχουν αφαιρεθεί από το PEPP κατά τους τελευταίους 12 μήνες).
γ) Κατά την προσυνταξιοδοτική φάση και κατά τη φάση συσσώρευσης
Οι πάροχοι θα πρέπει να προβαίνουν στις προβλεπόμενες από την οδηγία IORP II ενημερώσεις (i) κατά τη φάση πριν τη συνταξιοδότηση και (ii) κατά το στάδιο καταβολής της σύνταξης.

Επενδυτικοί κανόνες

α) Εισάγεται ο κανόνας της συνετής διαχείρισης μέσω γενικών κατευθυντήριων γραμμών.
Εκφράζεται η άποψη Ευρωπαίων ασφαλιστών ότι το περιεχόμενο του ως άνω κανόνα θα πρέπει να προσδιοριστεί με μεγαλύτερη σαφήνεια και ενότητα, δεδομένου ότι ο κανόνας της συνετής διαχείρισης δεν αποδίδεται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις τομεακές νομοθεσίες.
β) Προβλέπεται αυστηρά η δυνατότητα του παρόχου να προσφέρει μέχρι πέντε επενδυτικές επιλογές στους αποταμιευτές, οι οποίες θα σχεδιάζονται με βάση τεχνικές μείωσης κινδύνου αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητας. Μία από τις επιλογές πρέπει να συνιστά τη βασική επιλογή, η οποία θα προβλέπει υποχρεωτικά εγγύηση κεφαλαίου.
Ο δε αποταμιευτής θα προκρίνει μια εξ αυτών με τη σύναψη της σύμβασης. Η επενδυτική πολιτική δύναται να τροποποιηθεί από τον αποταμιευτή μία φορά μόνο ανά πέντε χρόνια, χωρίς τούτο να συνεπάγεται οποιαδήποτε οικονομική επιβάρυνσή του.
Σε κάποιες βασικές περιοχές η πρόταση δεν είναι ξεκάθαρη ή αφήνει σημαντικά θέματα να ρυθμιστούν σε επίπεδο κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, όπως είναι για παράδειγμα ποιο είναι το επενδυμένο κεφάλαιο το οποίο πρέπει να προστατευτεί από «τεχνικές μετριασμού του κινδύνου».

Κάλυψη βιομετρικών κινδύνων

Επιτρέπεται στους παρόχους αδιακρίτως να προσφέρουν κάλυψη βιομετρικών κινδύνων (μακροζωία, ανικανότητα, θάνατο).
Κατά την άποψή μας, μόνο οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις μπορούν να καλύψουν βιομετρικούς κινδύνους.

Αλλαγή παρόχου

Παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει έμφαση στον μακροχρόνιο χαρακτήρα του PEPP, δίνει τη δυνατότητα στον αποταμιευτή PEPP να αλλάξει πάροχο ανά πενταετία.
Ο χρονικός ορίζοντας των πέντε ετών δεν θεωρείται από τους ασφαλιστές αρκετά μεγάλος, ώστε να διασφαλίσει μακροπρόθεσμες αποταμιεύσεις ή να επιτρέψει στους παρόχους PEPP να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις και να επενδύσουν ανάλογα. Θα έπρεπε να προβλεφθεί αρχικός χρονικός ορίζοντας δέκα ετών, με δυνατότητα αλλαγής έπειτα στα πέντε έτη.

Προκαταρκτική ανάλυση της πρότασης

Εν κατακλείδι, χαιρετίζουμε τη σοβαρή δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συνδέσει το μέλλον των συντάξεων με τον στόχο της ενδυνάμωσης της χρηματοδότησης της ευρωπαϊκής οικονομίας μέσω της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, καθιστώντας το PEPP ένα ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν μακροχρόνιας αποταμίευσης. Ωστόσο, παραμένουν σημαντικοί προβληματισμοί για τη λειτουργία του.

*Πανευρωπαϊκό προϊόν προσωπικής (ατομικής) σύνταξης