Ο έλεγχος του κύρους των ΓΟΣ στη σύμβαση ασφάλισης
Πότε οι απαλλακτικές ρήτρες στους Γενικούς Όρους Συναλλαγών (ΓΟΣ) της σύμβασης ασφάλισης ελέγχονται ως καταχρηστικές και εις βάρος των καταναλωτών;
Τι αποφάσισε σχετικά ο Άρειος Πάγος;
Οι απαλλακτικές ρήτρες οι οποίες ενδέχεται να διαταράσσουν την ισορροπία της σχέσης ασφαλιστή και ασφαλισμένου, σε βάρος του δεύτερου, ελέγχονται για καταχρηστικότητα σύμφωνα με τον Ν. 2251/1994, αν ο ασφαλισμένος είναι καταναλωτής.
Σχετικά με τον έλεγχο καταχρηστικότητας εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η απόφαση του Αρείου Πάγου 413/2019 (δημοσίευση ΝΟΜΟΣ), αποσπάσματα από την οποία παρατίθενται:
(…) Ειδικότερα, στις παρ. 1 και 4 του άρθρου 6 των άνω Ειδικών Όρων με τίτλο “Ιδιες Ζημίες (Μικτή)” ορίζονται τα ακόλουθα “1. … 4. Σε περίπτωση ατυχήματος επερχομένου όταν το ασφαλισμένο όχημα οδηγείται από οδηγό που δεν έχει συμπληρώσει το 25° έτος της ηλικίας του ή έχει συμπληρώσει το 70ό έτος της ηλικίας του, η Εταιρεία απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη της για καταβολή αποζημίωσης”. (…)
Όπως, όμως, αποδείχθηκε, ο ανωτέρω ειδικός όρος εξαίρεσης, μολονότι παρεκκλίνει από την αίτηση για ασφάλιση, ουδέποτε αναπτύχθηκε ούτε επισημάνθηκε στον ενάγοντα, κατά την κατάρτιση της ένδικης σύμβασης, ούτε σημειώθηκε στην πρώτη σελίδα του ασφαλιστηρίου, με εντονότερα στοιχεία από τα λοιπά, ώστε να υποπίπτει εύκολα στην αντίληψη, όπως απαιτείται από τη διάταξη του άρθρου 2 § 5 του Ν. 2496/ 1997 “Ασφαλιστική σύμβαση κ.λπ.”.
Αντίθετα, στο κάτω μέρος της πρώτης σελίδας του ασφαλιστηρίου, με πολύ μικρά γράμματα (ψιλά γράμματα), κατά πολύ μικρότερα από αυτά του υπόλοιπου κειμένου της πρώτης σελίδας του ασφαλιστηρίου, αναγράφεται στο τελευταίο εδάφιο του 1ου όρου του ασφαλιστηρίου η φράση: “Εφιστάται η προσοχή του λήπτη της ασφάλισης στους όρους αυτούς και ιδιαίτερα στις εξαιρέσεις από τις ασφαλιστικές καλύψεις”.
Όμως, ο ανωτέρω όρος εξαίρεσης της εναγομένης ασφαλιστικής εταιρείας από την ασφαλιστική κάλυψη, ως προπαρασκευασμένος έντυπος γενικός όρος συναλλαγών του ασφαλιστηρίου συμβολαίου, ήτοι όρος που έχει διατυπωθεί εκ των προτέρων για απεριόριστο αριθμό μελλοντικών συμβάσεων, αφού ληφθούν υπόψη η φύση και ο σκοπός της εν λόγω ασφάλισης καθώς και τα δικαιώματα, οι υποχρεώσεις και τα συμφέροντα του ασφαλισμένου και της ασφαλιστικής εταιρείας, σύμφωνα και με τις αρχές της καλής πίστης και των χρηστών συναλλακτικών ηθών, κρίνεται από το Δικαστήριο, κατά τις διατάξεις των άρθρων 281 ΑΚ και 2 §§ 1 και 6 του Ν. 2251/1994 “περί προστασίας των καταναλωτών”, που ενσωμάτωσε την οδηγία 93/13 του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων με καταναλωτές, ότι είναι καταχρηστικός και επομένως άκυρος.
Είναι δε καταχρηστικός ο όρος αυτός ως εξαίρεση ασφαλιστικής κάλυψης, διότι, ενώ περιορίζει θεμελιώδη δικαιώματα του ενάγοντος, που προκύπτουν από τη φύση της άνω σύμβασης και οδηγούν σε διακινδύνευση του κύριου σκοπού της, που ήταν η κάλυψη των ιδίων ζημιών του ασφαλισμένου οχήματος, δεν είχε γίνει ρητή επισήμανση αυτού (όρου), κατά την κατάρτιση της ένδικης σύμβασης και ο ενάγων τον εν λόγω όρο τον αγνοούσε, χωρίς υπαιτιότητά του, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής, η οδήγηση ενός οχήματος της κατηγορίας του ασφαλισμένου… από άτομο άνω των 23 ετών, που ήταν ο ίδιος κατά τον χρόνο κατάρτισης της ένδικης σύμβασης και 24 και πλέον ετών, που ήταν κατά τον χρόνο επέλευσης της ασφαλιστικής περίπτωσης …, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ενέχει σημαντική επίταση του ασφαλιστικού κινδύνου, τέτοια που να θεμελιώνει ολική απαλλαγή της ασφαλιστικής εταιρείας από την ευθύνη της για την ασφαλιστική κάλυψη του ασφαλισμένου οχήματος από τον κίνδυνο ιδίων ζημιών, λαμβανομένου υπόψη και του ότι η άδεια ικανότητας οδήγησης οχημάτων της κατηγορίας του άνω ασφαλισμένου ΙΧΕ αυτοκινήτου μπορεί να αποκτηθεί από την ηλικία των 18 ετών, ο ίδιος δε την είχε αποκτήσει από το έτος 2003, ήτοι σε ηλικία 19 ετών.
Εξάλλου, μολονότι ήταν ο ίδιος ο ενάγων αντισυμβαλλόμενος της εναγόμενης ασφαλιστικής εταιρείας και … καθίστατο σαφές, ότι θα οδηγούσε ο ίδιος ή και ο ίδιος το ασφαλισμένο όχημα, ιδιοκτησίας του, δεν του επισημάνθηκε από τα αρμόδια όργανα της εναγομένης η ως άνω εξαίρεση από την ασφαλιστική κάλυψη κατά του κινδύνου των ιδίων ζημιών. Επομένως, η διατήρηση του ως άνω όρου σε ισχύ θα είχε ως αποτέλεσμα την υπέρμετρη διατάραξη της ισορροπίας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του ενάγοντος και της εναγόμενης ασφαλιστικής εταιρείας.
Κατά συνέπεια, η προβληθείσα από την εναγόμενη ασφαλιστική εταιρεία ένσταση εξαίρεσής της από την ασφαλιστική κάλυψη, για τον λόγο ότι ο ενάγων, κατά τον χρόνο του ένδικου ατυχήματος, δεν είχε συμπληρώσει το 25° έτος της ηλικίας του, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμη, λόγω ακυρότητας, ως καταχρηστικού, του επικαλούμενου από αυτήν για την απαλλαγή της ως άνω όρου της ασφαλιστικής σύμβασης, γενομένης δεκτής ως βάσιμης κατ’ ουσίαν της προβληθείσας από τον ενάγοντα αντένστασης καταχρηστικότητας του ως άνω όρου, που είναι νόμιμη, στηριζόμενη στις προεκτεθείσες διατάξεις των άρθρων 281 ΑΚ και 2 § 1 και 6 του Ν. 2251/1994 “περί προστασίας των καταναλωτών” (…).
Θεόδωρος Κουτσούμπας, Δικηγόρος – Διδάκτωρ Νομικής (e-mail: [email protected])
Σε συνεργασία με το περιοδικό ΣΥΝήΓΟΡΟΣ
