Με το φανάρι του Διογένη ζητούνται λύσεις για την απασχόληση και την ασφάλιση

Από την πρώτη ασφαλιστική μεταρρύθμιση το 1992 μέχρι και σήμερα έχουν δει το φως της δημοσιότητας 124 περίπου νόμοι και μεμονωμένες ρυθμίσεις, που αποσκοπούσαν στον εξορθολογισμό ή στον εκσυγχρονισμό του συστήματος. Παρόλα αυτά, 22 χρόνια μετά και μεσούσης μιας κρίσης που όμοιά της η ελληνική κοινωνία δεν έχει ξαναζήσει, το ασφαλιστικό παραμένει ένα ζήτημα εθνικής προτεραιότητας, που ακόμα αναζητά λύσεις.

Λύσεις αναζητήθηκαν και στο 4ο ετήσιο συνέδριο Labor & Insurance που διοργάνωσε το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, στις 11 Νοεμβρίου, και του οποίου η «Α.Α.» ήταν χορηγός επικοινωνίας.

Τα όσα ακούστηκαν στο εν λόγω συνέδριο δεν μας επιτρέπουν να είμαστε και πολύ αισιόδοξοι για το μέλλον της κοινωνικής ασφάλισης ούτε για μια πιο έντονη ενεργοποίηση της επαγγελματικής και ιδιωτικής ασφάλισης ως συμπληρωματικών –τουλάχιστον όχι αν δεν υπάρξει απροσχημάτιστος διάλογος, που θα οδηγήσει σε ουσιαστικές και ολοκληρωμένες προτάσεις για τομές και αλλαγές στο σύστημα.

Η ανάγκη ολοκληρωμένων λύσεων προβάλλει επιτακτική, καθώς η ελληνική κοινωνία γερνά, φτωχοποιείται καθημερινά, τα ποσοστά ανεργίας παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά, ενώ την ίδια στιγμή αυξάνεται η ανασφάλιστη εργασία, και η οικονομία, παρά τις εξαγγελίες περί του αντιθέτου, δεν δείχνει να βελτιώνεται.

Γήρανση, ανεργία, ανασφάλιστη εργασία τα αγκάθια της κοινωνικής ασφάλισης
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2014, που παρέθεσε ο  Επίκουρος καθηγητής του Τομέα Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, κ. Γιάννης Κυριόπουλος, ο ενεργός πληθυσμός στην Ελλάδα ανέρχεται σε 4.981.300 (53% του συνολικού πληθυσμού). Από αυτούς, το 1.345.400 (27% του ενεργού πληθυσμού) είναι άνεργοι και τα 3.635.900 είναι απασχολούμενοι. Την ίδια στιγμή, ο μη οικονομικά ενεργός πληθυσμός (συνταξιούχοι, παιδιά) ανέρχεται σε 4.422.800.

Μάλιστα, όπως ανέφερε ο Πρόεδρος του Δ.Σ. και Επιστημονικός Διευθυντής του ΚΕΠΕ, κ. Νικόλαος Φίλιππας, οι υφιστάμενοι συνταξιούχοι (65+) ανέρχονται περίπου στο 20% του πληθυσμού, οι νέοι συνταξιούχοι επόμενων ετών (50-65) υπολογίζονται σε περίπου 19%, ενώ αναμένεται αυξημένη ροή νέων συνταξιούχων τα επόμενα 10-15 έτη. Την ίδια στιγμή, οι εισερχόμενοι στην αγορά εργασίας και αντικαταστάτες των επερχόμενων συνταξιοδοτούμενων (0-20) φτάνουν περίπου το 20%.

Το βάρος, λοιπόν, που θα κληθούν να σηκώσουν οι επόμενες γενιές είναι δυσανάλογα βαρύ.
Σύμφωνα, μάλιστα, με τον καθηγητή κ. Φίλιππα, το 2015 θα είναι ένα κρίσιμο έτος για την Ελλάδα. Πρώτον, λόγω του καθυστερημένου, εξαιτίας του εμφυλίου και της μετανάστευσης, baby boom. Δεύτερον, λόγω της μεγαλύτερης μείωσης της γεννητικότητας από το 1980. Τρίτον, λόγω της μεγάλης αύξησης της μετανάστευσης προς την Ελλάδα από το 1992, η οποία δεν αξιοποιήθηκε προς όφελος των ασφαλιστικών οργανισμών, αφού ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των μεταναστών στη χώρα μας δεν ασφαλίζεται.

Εκτός, λοιπόν, από τη γήρανση του πληθυσμού και την ανεργία, η ανασφάλιστη εργασία είναι επίσης ένα μεγάλο αγκάθι στη ραχοκοκαλιά του ασφαλιστικού συστήματος, η οποία ενισχύθηκε λόγω της κρίσης και δεν αφορά μόνο τους αλλοδαπούς.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΣΕΠΕ, που παρέθεσε ο καθηγητής κ. Κυριόπουλος, η ανασφάλιστη εργασία από το 25% το 2010, έφτασε το 2012 στο 36,2%, με την ανασφάλιστη εργασία των αλλοδαπών να υπολογίζεται στο 46,9% (31,5% το 2010) και, αντίστοιχα, των Ελλήνων στο 36,2% (22,6% το 2010).

Έργα…
Όλα αυτά, τη στιγμή που υποτίθεται ότι έχει ξεκινήσει ο εξορθολογισμός της λειτουργίας των ασφαλιστικών οργανισμών. Όπως ανέφερε σχετικά ο Υφυπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, κ. Αντώνης Μπέζας, προωθείται από το Υπουργείο Εργασίας μια οριζόντια ενοποίηση βασικών λειτουργιών των ασφαλιστικών οργανισμών, και συγκεκριμένα:

• η ενοποίηση μέχρι το 2017 των εισπρακτικών μηχανισμών.
• η ενοποίηση των μηχανισμών απονομής συντάξεων.
• η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σύγχρονου πληροφοριακού συστήματος ασφαλιστικής ιστορίας και ικανότητας, για όλους τους συνταξιούχους.
• η δημιουργία ενιαίου πληροφοριακού συστήματος για τον υπολογισμό και την απονομή των παροχών και των συντάξεων.
• η δημιουργία ενιαίου σώματος ελέγχου της εισφοροδιαφυγής και της εισφοροαποφυγής, μέσω της διερεύνησης του ελεγκτικού αντικειμένου της Ειδικής Υπηρεσίας Ελέγχου Ασφάλισης (ΕΥΠΕΑ) του ΙΚΑ.

…και διλήμματα
Την ίδια στιγμή, τα διλήμματα ως προς το τι ακριβώς θέλουμε να κάνουμε με το ασφαλιστικό, όπως τα έθεσε στην ομιλία του ο Διοικητής του ΙΚΑ, κ. Ροβέρτος Σπυρόπουλος, παραμένουν –Ένα ή τρία ταμεία ασφάλισης; Ενοποίηση των Επικουρικών Ταμείων και ταμείων Εφάπαξ ή μετεξέλιξή τους σε επαγγελματικά ταμεία και με ποια κριτήρια; Ενιαίος ή όχι μηχανισμός είσπραξης εισφορών και τι ύψος θα έχουν αυτές οι εισφορές για να μη δημιουργούνται ελλείμματα αλλά και να μην πλήττεται η ανταγωνιστικότητα;– και κάποιες φορές διχάζουν, αν κρίνουμε από την αντίδραση που προκάλεσαν ορισμένα από τα ερωτήματα, όπως το «ποιες είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν, για να θεμελιώνει ένας ασφαλισμένος δικαιώματα παροχής υπηρεσιών υγείας;».

Ωστόσο, τόσο τα ερωτήματα του κ. Σπυρόπουλου, που δεν είναι καινούργια, όσο και τα όσα είπε ο κ. Μπέζας για το έργο που συντελείται στο Υπουργείο του, δεν σας κρύβουμε ότι τα ακούσαμε με αρκετό σκεπτικισμό, έχοντας την αίσθηση ότι και στη μία και στην άλλη προσέγγιση κάτι λείπει.

Βιωσιμότητα του συστήματος και οικονομία
Αυτό που έλειπε το συμπλήρωσε η Γενική Δ/ντρια του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Πρόνοιας, Δρ. Άρτεμις Αναγνώστου-Δεδούλη: «Κανένα μηχανογραφικό πρόγραμμα δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό, χωρίς απλοποίηση-ενιαιοποίηση των συνταξιοδοτικών και ασφαλιστικών διατάξεων και κυρίως χωρίς παρέμβαση στη δομή του ασφαλιστικού συστήματος. Αλλά βασικό προαπαιτούμενο για όλα αυτά και την εξασφάλιση της επάρκειας των συντάξεων και της βιωσιμότητας του συστήματος είναι η πορεία της οικονομίας της χώρας. Χωρίς ανάταξη της οικονομίας, χωρίς ανάπτυξη, χωρίς σταθεροποίηση των οικονομικών μεγεθών, κάθε λύση, κάθε πρόταση για το ασφαλιστικό είναι θνησιγενής. Γιατί ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης είναι πρωτίστως οικονομικός».

Τι γίνεται με τους άλλους πυλώνες ασφάλισης;
Η ουσιαστική ενεργοποίηση του 2ου και του 3ου πυλώνα ασφάλισης είναι «ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί ο κίνδυνος φτώχιας των ηλικιωμένων και για να υπάρχουν επαρκείς συνταξιοδοτικές παροχές», όπως υποστήριξε στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος του Ελληνο-Αμερικανικού Επιμελητηρίου, κ. Σίμος Αναστασόπουλος;

Και ο 4ος πυλώνας; Μπορεί να λειτουργήσει θετικά στη λύση του ασφαλιστικού, όπως υποστήριξαν ο καθηγητής κ. Ν. Φίλιππας και ο συνάδελφός του Bernard H. Casey, Ερευνητής του Institute for Employment Research του Πανεπιστημίου του Warwick και του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του London School of Economics;

Ο ρόλος της ασφαλιστικής αγοράς
Η Γενική Δ/ντρια της ΕΑΕΕ, κα Μαργαρίτα Αντωνάκη, και στην εισήγησή της στο 4ο Συνέδριο Labor & Insurance, επανέλαβε τον συμπληρωματικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ασφαλιστική αγορά στις συντάξεις, τόσο μέσα από τον παραδοσιακό της ρόλο στον 3ο πυλώνα της προαιρετικής ασφάλισης όσο και μέσα από τον ρόλο που πρέπει να της δοθεί στην επαγγελματική ασφάλιση.

Όπως είπε χαρακτηριστικά η Γενική Δ/ντρια της ΕΑΕΕ: «Κανένα σύστημα μόνο του δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε όλες τις προκλήσεις. Αντίθετα, ο συνδυασμός αναδιανεμητικού (κοινωνική ασφάλιση) και κεφαλαιοποιητικού συστήματος (επαγγελματική και ιδιωτική ασφάλιση) επιτρέπει καλύτερη διασπορά των κινδύνων, δημογραφικών και οικονομικών».

Εξηγώντας, μάλιστα, γιατί πρέπει να δοθεί στην ασφαλιστική αγορά ρόλος στην επαγγελματική ασφάλιση επεσήμανε, καταρχάς, την εμπειρία που διαθέτουν οι ασφαλιστές στη διαχείριση Ομαδικών Προγραμμάτων Ασφάλισης: Διαχειρίζονται 700 περίπου ασφαλιστήρια Ομαδικών Συνταξιοδοτικών Ταμείων (DAF), με 100.000 περίπου ασφαλισμένους και 4.000 περίπου Ομαδικά συμβόλαια Ζωής-Υγείας, με πάνω από 1 εκατ. ασφαλισμένους (στοιχεία 2012).

Την ίδια στιγμή διαθέτουν: εκτεταμένο δίκτυο διανομής, μεγάλη εμπειρία στην είσπραξη εισφορών, άριστη αναλογιστική, μηχανογραφική και λογιστική υποστήριξη, εκπαιδευμένο ασφαλιστικά προσωπικό, δυνατότητα προσφοράς ασφαλιστικών καλύψεων, γνώση διαχείρισης και πληρωμής ζημιών, ενώ η αυστηρή εποπτεία, έτσι όπως αυτή ήδη ασκείται από την ΤτΕ και θα ενδυναμωθεί με την εφαρμογή του Solvency II, αποτελεί ένα επιπλέον πλεονέκτημα.

Η παραπάνω εμπειρία και τεχνογνωσία των ασφαλιστικών μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο όχι μόνο στις Συντάξεις αλλά και στην ασφάλιση υγείας. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αναδεικνύεται με κάθε ευκαιρία, ειδικά υπό τις σημερινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες.

Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι δαπάνες υγείας από το 2009 μέχρι σήμερα βαίνουν μειούμενες και αυτό δεν οφείλεται μόνο στις προσπάθειες εξορθολογισμού που γίνονται, αλλά και στη μείωση των μισθών και των συντάξεων και στην αύξηση της ανεργίας, που δυσκολεύουν την πρόσβαση των πολιτών σε υπηρεσίες υγείας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε ο καθηγητής κ. Κυριόπουλος, συνολικά οι δαπάνες υγείας το 2013 εκτιμάται ότι ανήλθαν σε €16,437 δις, έναντι €22,742 δις το 2009, ενώ το 2014 προβλέπεται να φτάσουν τα €15,300 δις. Η δημόσια δαπάνη, το 2013, ανήλθε σε €11,200 δις (σε αυτό το ποσό συμπεριλαμβάνεται πρόσθετη επιχορήγηση του ΕΟΠΥΥ για αποζημίωση των δημόσιων νοσοκομείων ύψους €1,5 δις), έναντι €16,113 δις το 2009 και πρόβλεψης €9,9 δις το 2014.

Την ίδια στιγμή, συνολικά η ιδιωτική δαπάνη υγείας το 2013 εκτιμάται ότι ανήλθε σε €5,237 δις, εκ των οποίων οι άμεσες ιδιωτικές πληρωμές και παραπληρωμές ήταν της τάξης των €4,447 δις (84,9%)!

Συνολικά οι δαπάνες που αφορούσαν ιδιωτική ασφάλιση, συμπληρωμές προς ΕΣΥ (+ ιατρεία) και συμπληρωμές φαρμάκων ανήλθαν σε €790,0 εκατ. (15,1%). Από αυτά μόλις τα €85 εκατ. (1,6%) αφορούσαν δαπάνες της ιδιωτικής ασφάλισης.

Επιπλέον, όπως ήδη προαναφέρθηκε, μπορεί οι Έλληνες να είναι ένας λαός που γερνάει, αλλά το προσδόκιμο ζωής του ταυτόχρονα αυξάνει. Αυτό δημιουργεί ανάγκες μακροχρόνιας φροντίδας, οι οποίες, όπως είπε ο καθηγητής κ. Casey, θα πρέπει πλέον να αναγνωριστούν ως αναπόσπαστο στοιχείο των συνταξιοδοτικών πολιτικών, καθώς μεγαλύτερη μακροζωία δεν σημαίνει απαραίτητα και μειωμένη νοσηρότητα.

Ο 4ος πυλώνας
Στο πλαίσιο λύσης του προβλήματος και της εξασφάλισης των πόρων για ένα βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα, μεταξύ άλλων, προτείνεται, όλο και πιο συχνά, να ενισχυθεί η δυνατότητα πρόσβασης των ηλικιωμένων στην απασχόληση (4ος πυλώνας).  με άλλα λόγια, η παράταση της ηλικίας συνταξιοδότησης.

Τόσο ο κ. Casey όσο και ο κ. Φίλιππας υποστήριξαν ότι στην πράξη αποδείχτηκε ότι η πρόωρη συνταξιοδότηση, προκειμένου να μειωθεί η ανεργία των νέων, δεν απέδωσε. αντίθετα, επιβάρυνε πολύ τα δημόσια οικονομικά.

Από την άλλη, η ζωή δεν σταματά πλέον στα 65 και ο κ. Φίλιππας, που όπως είπε τα πλησιάζει, δηλώνει μάχιμος και ικανός να προσφέρει για πολλά χρόνια ακόμα. Βεβαίως, δεν νομίζουμε ότι το ίδιο μπορεί να πει και ο εργάτης σε ένα εργοστάσιο χημικών ή ένας οικοδόμος. «Πρέπει να δούμε τι σημαίνει αγορά εργασίας για τους γηραιότερους και πού θα μπορούσαν να απασχοληθούν αυτοί οι άνθρωποι», επισημαίνει ο κ. Casey, ενώ δεν παραλείπει να τονίσει πως το ότι ζούμε περισσότερο δεν σημαίνει απαραίτητα ότι μπορούμε και να δουλέψουμε, καθώς ακριβώς λόγω της δουλειάς έχουν εμφανιστεί κάποιες ασθένειες, όπως η παχυσαρκία ή ο διαβήτης τύπου ΙΙ, που ταλαιπωρούν ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού παγκοσμίως.

Ζητούνται πολιτικοί να κάνουν διάλογο
Καθώς ασφάλιση και απασχόληση είναι αλληλένδετες, μένει να απαντηθεί τι είδους, τι διάρκειας και τι ποιότητας Ασφάλιση και Απασχόληση θέλουμε σ’ αυτή τη χώρα για μας και τα παιδιά μας.
Στο 4ο Labor & Insurance, κατατέθηκαν ενδιαφέροντες προβληματισμοί και επιβεβαιώθηκε ότι πρόκειται για δύο ζητήματα εθνικής προτεραιότητας, για τα οποία πρέπει να υπάρξουν ουσιαστικές και ολοκληρωμένες λύσεις.

Ωστόσο, όσο τα κόμματα ερίζουν για το ποιος έχει τη μαγική λύση, χωρίς να αφουγκράζονται τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών, και παρόλο που αναγνωρίζουν την ανάγκη διαλόγου, όταν τους δίνονται οι ευκαιρίες, αναλίσκονται σε παράλληλους μονολόγους, Εθνική Στρατηγική για την Ασφάλιση και την Απασχόληση δεν νομίζουμε να υπάρξει.

Δήμητρα Καζάντζα