Ασφαλιστική αρνήθηκε να αποζημιώσει οδηγό με πρόσχημα την ηλικία

Το Μονομελές Εφετείο Αθηνών έκρινε ως καταχρηστικό και άκυρο όρο ασφαλιστηρίου συμβολαίου, ο οποίος όριζε ότι «σε περίπτωση ατυχήματος επερχομένου όταν το ασφαλισμένο όχημα οδηγείται από οδηγό που δεν έχει συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας του ή έχει συμπληρώσει το 70ό έτος της ηλικίας του, η Εταιρεία απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη της για καταβολή της αποζημίωσης».

Το κύρος των ειδικών όρων εξαίρεσης της ευθύνης του ασφαλιστή στην ασφάλιση αυτοκινήτου

Του Θεόδωρου Κουτσούμπα, Δικηγόρου – Διδάκτορα Νομικής – M.T.E.Y. (e-mail: [email protected])

Συχνά ανακύπτει το ζήτημα του ελέγχου καταχρηστικότητας ειδικών όρων της σύμβασης ασφάλισης αυτοκινήτων, οι οποίοι περιορίζουν ή αποκλείουν την ευθύνη του ασφαλιστή για καταβολή του ασφαλίσματος. Ο έλεγχος γίνεται με βάση και τη διάταξη του άρθρου 2 παράγραφος 6 του Ασφ.Ν (Ν. 2496/1997), αλλά και με τις διατάξεις του νόμου για την προστασία του καταναλωτή (Ν. 2251/1994) και πάντως με τις διατάξεις του άρθρου 281 ΑΚ.

Κυρίαρχο στοιχείο για την άσκηση του ελέγχου αποτελεί η γνώση του λήπτη της ασφάλισης κατά το προσυμβατικό βεβαίως στάδιο, αλλά και κατά τη σύναψη της σύμβασης ασφάλισης, για την ύπαρξη και το περιεχόμενο της εξαίρεσης.

Συνακόλουθα, θα πρέπει να εκπληρώνεται η υποχρέωση του ασφαλιστή, να καταστήσει σαφή και κατανοητή στον λήπτη της ασφάλισης κάθε τυχόν παρέκκλιση από την αίτηση, καθώς επίσης κάθε ειδικό όρο, ο οποίος τον απαλλάσσει από την ευθύνη για καταβολή του ασφαλίσματος σε περίπτωση επέλευσής του.

Οι τρόποι καταγραφής των εξαιρέσεων στη σύμβαση ασφάλισης είναι πλέον γνωστοί και στοχεύουν στο να παρέχουν τη δυνατότητα στον λήπτη της ασφάλισης να λάβει γνώση αυτών και να του παρασχεθεί η δυνατότητα να εναντιωθεί, κατά τα προβλεπόμενα (άρθρο 2 παρ. 5 και 6 Ν. 2496/1997). Η γνώση, δε, της ύπαρξης εξαιρέσεων από τον λήπτη ή η χωρίς υπαιτιότητά του άγνοιά τους είναι ένα πραγματικό γεγονός και συνάγεται κύρια από συγκεκριμένη συμπεριφορά, την οποία οφείλει ο ασφαλιστής να τηρήσει. Περαιτέρω, υπό κρίση τίθεται και η ουσία της εξαίρεσης ως προς το εάν αυτή προσβάλλει τα δικαιώματα και τις προσδοκίες του λήπτη σε σχέση με το αντικείμενο της ασφαλιστικής σύμβασης.

Σχετικά με την τύχη των ειδικών όρων εξαίρεσης ενδιαφέρον παρουσιάζει απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Αθηνών (ΜΕφΑθ 2093/2015, ΕΕμπΔ, 2017, σελ.121 επ.), η οποία, μεταξύ άλλων, ελέγχει το κύρος όρου του ασφαλιστηρίου συμβολαίου, ο οποίος ορίζει: «Σε περίπτωση ατυχήματος επερχομένου όταν το ασφαλισμένο όχημα οδηγείται από οδηγό που δεν έχει συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας του ή έχει συμπληρώσει το 70ό έτος της ηλικίας του, η Εταιρεία απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη της για καταβολή της αποζημίωσης».

Η ανωτέρω απόφαση, μεταξύ άλλων, ορίζει: (…) Ο ανωτέρω ειδικός όρος εξαίρεσης, μολονότι παρεκκλίνει από την αίτηση για ασφάλιση, ουδέποτε αναπτύχθηκε ούτε επισημάνθηκε στην πρώτη σελίδα του ασφαλιστηρίου, με εντονότερα στοιχεία από τα λοιπά, ώστε να υποπίπτει εύκολα στην αντίληψη, όπως απαιτείται από τη διάταξη του αρ. 2 παρ. 5 του ν. 2496/1997 «Ασφαλιστική Σύμβαση κ.λπ.» (βλ. και ΑΠ1825/2008 ΤΝΠ-ΔΣΑ).

Αντίθετα, στο κάτω μέρος της πρώτης σελίδας του ασφαλιστηρίου, με πολύ μικρά γράμματα (ψιλά γράμματα), κατά πολύ μικρότερα από αυτά του υπολοίπου κειμένου της πρώτης σελίδας του ασφαλιστηρίου, αναγράφεται στο τελευταίο εδάφιο του 1ου όρου του ασφαλιστηρίου η φράση: «Εφιστάται η προσοχή του λήπτη της ασφάλισης στους όρους αυτούς και ιδιαίτερα στις εξαιρέσεις από τις ασφαλιστικές καλύψεις».

Όμως, ο ανωτέρω όρος εξαίρεσης της εναγόμενης ασφαλιστικής εταιρείας από την ασφαλιστική κάλυψη, ως προπαρασκευασμένος έντυπος γενικός όρος συναλλαγών του ασφαλιστηρίου συμβολαίου, ήτοι όρος που έχει διατυπωθεί εκ των προτέρων για απεριόριστο αριθμό μελλοντικών συμβάσεων, αφού ληφθούν υπόψη η φύση και ο σκοπός της εν λόγω ασφάλισης καθώς και τα δικαιώματα, οι υποχρεώσεις και τα συμφέροντα του ασφαλισμένου και της ασφαλιστικής εταιρείας, σύμφωνα και με τις αρχές της καλής πίστης και των χρηστών συναλλακτικών ηθών, κρίνεται από το Δικαστήριο, κατά τις διατάξεις του αρ. 281 ΑΚ και 2 παρ. 1 και 6 του ν 2251/1994 «περί προστασίας των καταναλωτών», που ενσωμάτωσε την οδηγία 93/13 του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων με καταναλωτές, ότι είναι καταχρηστικός και επομένως άκυρος (βλ. και ΕφΑθ 2386/2006 ΤΝΠ-ΔΣΑ, ΕφΑθ61201/2003 ΔΕΕ 204, 682).

Είναι, δε, καταχρηστικός ο όρος αυτός ως εξαίρεση ασφαλιστικής κάλυψης, διότι ενώ περιορίζει θεμελιώδη δικαιώματα του ενάγοντος, που προκύπτουν από τη φύση της άνω σύμβασης και οδηγούν σε διακινδύνευση του κύριου σκοπού της, που είναι η κάλυψη των ιδίων ζημιών του ασφαλισμένου οχήματος, δεν είχε γίνει ρητή επισήμανση αυτού (όρου), κατά την κατάρτιση της ένδικης σύμβασης και ο ενάγων τον εν λόγω όρο τον αγνοούσε, χωρίς υπαιτιότητά του, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής, η οδήγηση ενός οχήματος της κατηγορίας του ασφαλισμένου (ΙΧΕ αυτοκινήτου, 1596cc) από άτομο άνω των 23 ετών, που ήταν ο ίδιος κατά τον χρόνο κατάρτισης της ένδικης σύμβασης και 24 και πλέον ετών, που ήταν κατά το χρόνον επέλευσης της ασφαλιστικής περίπτωσης (γεννηθείς στις 13.9.1894), δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ενέχει σημαντική επίταση του ασφαλιστικού κινδύνου, τέτοια που να θεμελιώνει ολική απαλλαγή της ασφαλιστικής εταιρείας από την ευθύνη της για την ασφαλιστική κάλυψη (…) λαμβανομένου υπόψη και του ότι η άδεια ικανότητας οδήγησης οχημάτων της κατηγορίας του άνω ασφαλισμένου ΙΧΕ αυτοκινήτου μπορεί να αποκτηθεί από την ηλικία των 18 ετών, ο ίδιος δε την είχε αποκτήσει από το έτος 2003, ήτοι σε ηλικία 19 ετών (…).