Οι προτάσεις της Insurance Europe για τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας στην ΕΕ

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Κλιματική Αλλαγή, η Insurance Europe δημοσίευσε ένα Insight Briefing που περιγράφει λεπτομερώς τα πεδία στα οποία η Οδηγία της ΕΕ για τις πλημμύρες θα μπορούσε να βελτιωθεί, για να αντιμετωπίσει καλύτερα το αυξανόμενο πρόβλημα των πλημμυρών στην Ευρώπη, ως αποτέλεσμα της αλλαγής των καιρικών συνθηκών και της αύξησης της στάθμης της θάλασσας.

Η Insurance Europe προτείνει η Οδηγία να απαιτεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ να λάβουν μέτρα ώστε να ενθαρρυνθεί η ασφάλιση έναντι πλημμύρας. Προτείνει, επίσης, να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας πέρα από τις πλημμύρες των ποταμών, καθώς και να διευκρινιστούν ορισμένοι από τους όρους της. Οι σαφείς και περιεκτικοί κώδικες για τη χρήση γης και κτηρίων και η επιβολή τους είναι επίσης ζωτικής σημασίας, ιδίως για περιοχές που πλήττονται από πλημμύρες, όπως επίσης και η αποτελεσματική χρήση των σημαντικών και πολύτιμων δεδομένων που αφορούν τον συγκεκριμένο κίνδυνο και συλλέγονται ως αποτέλεσμα της Οδηγίας.

Οι πλημμύρες προκαλούν συχνές και εκτεταμένες ζημιές σε πολλά μέρη της Ευρώπης, με αποτέλεσμα εκτεταμένες υλικές ζημιές, διακοπή εργασιών και οικονομική δυσχέρεια.

Πράγματι, το ένα τρίτο όλων των απωλειών από φυσικές καταστροφές στην Ευρώπη τις δύο τελευταίες δεκαετίες έως το 2018 ήταν αποτέλεσμα υδρολογικών γεγονότων και προκάλεσαν ζημιές $177 δις (€157 δις). Μόνο οι πέντε πιο δαπανηρές πλημμύρες εκείνης της περιόδου προκάλεσαν ζημίες περίπου $52,4 δις (βλ. Πίνακα).

Οι ασφαλιστές παρέχουν σημαντικά ποσά αποζημιώσεων για απώλειες από πλημμύρες. Μόνο το 2002 –τη χρονιά που συνέβησαν καταστροφικές πλημμύρες κατά μήκος των ποταμών Δούναβη και Έλβα –πλήρωσαν $6,9 δις.

Οι ασφαλιστές χρησιμοποιούν επίσης τη σημαντική εμπειρογνωμοσύνη τους όσον αφορά τους κινδύνους πλημμύρας, για να παίξουν ρόλο πέρα από αυτή καθ’ εαυτή τη μεταφορά κινδύνου. Στον ευρύτερο κύκλο διαχείρισης του κινδύνου (εντοπισμός, προσαρμογή, μεταφορά και ανάκαμψη), οι ασφαλιστές δραστηριοποιούνται στην ευαισθητοποίηση όσον αφορά τους κινδύνους πλημμύρας, στην κατανόησή τους και στον τρόπο μείωσής τους.

Οι κίνδυνοι πλημμύρας αυξάνονται

Οι πλημμύρες είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα. Η αλλαγή των καιρικών συνθηκών και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, οδηγούν σε αύξηση ορισμένων ακραίων συμβάντων, συμπεριλαμβανομένων όλων των τύπων πλημμύρας.

Πιο συχνές και σοβαρές πλημμύρες αναμένονται τις επόμενες δεκαετίες στην Ευρώπη και πιθανότατα θα υπάρξει συνοδευτική αύξηση του ήδη σημαντικού χάσματος μεταξύ των ζημιών από πλημμύρα που είναι (και μπορούν) να ασφαλιστούν και των συνολικών απωλειών: Από τις απώλειες λόγω υδρολογικών φαινομένων στην Ευρώπη τις δύο τελευταίες δεκαετίες έως το 2018, μόνο το 27% ήταν ασφαλισμένο και αυτό το ποσοστό διέφερε σημαντικά μεταξύ των κρατών.

Ακόμη και αν μεταφερθεί ο κίνδυνος πλημμύρας σε έναν ασφαλιστή, όπως είναι φυσικό δεν μειώνεται ούτε εξαλείφεται. Η ασφάλιση δεν υποκαθιστά μέτρα προσαρμογής ή μετριασμού. Πρέπει να υπάρχει ένα κατάλληλο πλαίσιο πολιτικής που να διασφαλίζει την ενεργό συμμετοχή των δημόσιων αρχών και των ιδιωτικών φορέων στη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, με την κατάλληλη χρηματοδότηση και επενδύσεις σε μεθόδους που θα αυξήσουν την ανθεκτικότητα στις πλημμύρες.

Τα θετικά αποτελέσματα της Οδηγίας για τις Πλημμύρες

Η ευρωπαϊκή ασφαλιστική βιομηχανία συμμετείχε πάντα στενά στο έργο της ΕΕ για τις πλημμύρες γενικά και ειδικότερα στην Οδηγία για τις Πλημμύρες (βλέπε πλαίσιο). Συνολικά, οι ασφαλιστές πιστεύουν ότι η Οδηγία για τις Πλημμύρες είχε θετικό αντίκτυπο στην ετοιμότητα της Ευρώπης απέναντι στις όλο και αυξανόμενες πλημμύρες, ιδίως όσον αφορά την ευαισθητοποίηση και τη μείωση του κινδύνου. Υπάρχουν, ωστόσο, ακόμη τομείς στους οποίους θα μπορούσε να βελτιωθεί η Οδηγία.

Σε γενικές γραμμές, η Οδηγία πρέπει να απαιτεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ να λάβουν μέτρα που να ενθαρρύνουν την ασφάλιση, προκειμένου να παρέχεται αποτελεσματική κάλυψη για πλημμύρες, χωρίς, ωστόσο, να προσδιορίζεται αυτή η ασφαλιστική κάλυψη. Μια τέτοια απαίτηση θα συμβάλει στις φιλοδοξίες του σχεδίου δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και στη νέα ευρωπαϊκή στρατηγική προσαρμογής (EU Adaptation Strategy).

Εν συντομία, η Οδηγία για τις Πλημμύρες
Η Οδηγία της ΕΕ του 2007 για την εκτίμηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας θέτει σε εφαρμογή μια διαδικασία τριών σταδίων: τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να εντοπίσουν ζώνες ποταμών ή παράκτιων περιοχών που κινδυνεύουν από πλημμύρες, να αναπτύξουν χάρτες πιθανών ή βέβαιων κινδύνων πλημμύρας και να καταρτίσουν σχέδια διαχείρισής τους. Παράλληλα με την Οδηγία, ενισχύθηκε επίσης το δικαίωμα του κοινού να έχει πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες.
Τα κράτη οφείλουν να επανεξετάζουν τα σχέδιά τους κάθε έξι χρόνια, να τα συγχρονίζουν με τον κύκλο εφαρμογής της ευρωπαϊκής Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Ύδατα, και να υποβάλλουν έκθεση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από την πλευρά της, διενήργησε έλεγχο καταλληλότητας των οδηγιών το 2019 και η Insurance Europe συνέβαλε στη δημόσια διαβούλευση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε ότι η οδηγία για τις πλημμύρες είχε βελτιώσει τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, αλλά ότι ήταν πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα, καθώς ο πρώτος κύκλος εφαρμογής ξεκίνησε μόλις το 2016. Δεν προβλέπεται νομοθετική δράση όσον αφορά τη συγκεκριμένη οδηγία στο πλαίσιο της παρούσας Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο, η Οδηγία για τις πλημμύρες θα αποτελέσει αναμφίβολα έμπνευση για την αντιμετώπιση άλλων κινδύνων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Προσαρμογής (EU Adaptation Strategy).

Προτεινόμενες βελτιώσεις στην Οδηγία

Το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας θα πρέπει να επεκταθεί πέρα από τις πλημμύρες των ποταμών, ώστε να συμπεριληφθούν πλημμύρες που προκαλούνται από καταρρακτώδεις βροχές και από καταιγίδες. Ομοίως, μικρότερα ποτάμια και ρυάκια θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο πεδίο εφαρμογής της. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί εισάγοντας ένα κατώτατο όριο, πάνω από το οποίο πρέπει να μοντελοποιηθούν οι πλημμύρες. Δεδομένου ότι πολλές κατοικημένες περιοχές συγκεντρώνονται γύρω από το νερό, αυτό το κατώτατο όριο θα μπορούσε να βαθμονομηθεί με βάση τον αριθμό των ανθρώπων που θα επηρεαστούν από τις πλημμύρες.

Ταυτόχρονα, ορισμένοι από τους όρους που χρησιμοποιούνται στην Οδηγία χρειάζονται διευκρίνιση. Για παράδειγμα, οι όροι «συχνές πλημμύρες» και «ακραίες πλημμύρες» πρέπει να διευκρινιστούν, για να διευκολύνουν τις διαπεριφερειακές συγκρίσεις. Απαιτείται επίσης μεγαλύτερη σαφήνεια σε ό,τι πρέπει να συμπεριληφθεί στη μοντελοποίηση κινδύνων πλημμύρας. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει προς το παρόν σαφήνεια σχετικά με το κατά πόσον τα συστήματα αποχέτευσης πρέπει να περιλαμβάνονται στη μοντελοποίηση.

Η διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας εντάσσεται, φυσικά, στις ευρύτερες στρατηγικές για την προσαρμογή στις αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν τον εκσυγχρονισμό ή τη βελτίωση των υποδομών και να απαιτούν ένα συνεκτικό, σαφές και ολοκληρωμένο σύνολο κωδίκων χρήσης γης και κτηρίων, ιδίως για περιοχές που πλήττονται από πλημμύρες. Η επαρκής εφαρμογή αυτών των κωδίκων είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η ανοικοδόμηση στις λεγόμενες «κόκκινες ζώνες» που ορίζονται στους χάρτες κινδύνου πλημμύρας απαγορεύεται από τον νόμο.

Τέλος, πρέπει να εξεταστεί η χρήση των σημαντικών και πολύτιμων δεδομένων όσον αφορά τον κίνδυνο πλημμύρας, τα οποία συλλέγονται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της Οδηγίας. Η ανταλλαγή δεδομένων όσον αφορά τις απώλειες από πλημμύρα μεταξύ των ασφαλιστικών βιομηχανιών της Δανίας, της Γαλλίας και της Νορβηγίας με τους τοπικούς δήμους, για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι υποστηρίζει την ανθεκτικότητα του κλίματος, παρέχοντας στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής μια πιο σαφή βάση για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με δημόσιες επενδύσεις σε προληπτικά μέτρα για την υπάρχουσα υποδομή και για τον σχεδιασμό όσον αφορά τη χρήση γης.

Η Insurance Europe και τα μέλη της θα συνεχίσουν να συνεργάζονται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις εθνικές αρχές, στις προσπάθειές τους να μειώσουν τις ζημιές και τις δυσχέρειες που προκαλούνται από τις πλημμύρες στην Ευρώπη.

Διαβάστε επίσης:

Ο ρόλος της Ασφάλισης στη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας

Απαιτείται ταυτόχρονη αντιμετώπιση του covid-19 και της κλιματικής αλλαγής