Η Ευρώπη διαπιστώνει: Ο τίγρης της Ανατολίας έτοιμος για εφόρμηση

Κατά τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει σημειώσει εντυπωσιακή άνοδο, χάρη στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και την επιτυχημένη εξυγίανση του κρατικού προϋπολογισμού. Με το βλέμμα στους εορτασμούς της εκατονταετηρίδας το 2023, η χώρα έχει θέσει ορισμένους φιλόδοξους στόχους: σκοπεύει να είναι μία από τις δέκα κορυφαίες οικονομίες. Υπό αυτό το πρίσμα, μια επισκόπηση της οικονομικής κατάστασης και της ασφαλιστικής αγοράς της Τουρκίας 
έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Η Τουρκία αποτελεί ανερχόμενο αστέρι μεταξύ των αναδυόμενων αγορών, ενώ οι δυναμικοί ρυθμοί ανάπτυξηςτης έχουν χαρίσει το υποκοριστικό ο «Τίγρης της Ανατολίας». Η ραγδαία αυτή μεγέθυνση τροφοδοτείται από τον ιδιωτικό τομέα, κυρίως τη βιομηχανία. Η χώρα έχει επιτύχει εκτενή βαθμό ολοκλήρωσης με την Ευρωπαϊκή  Ένωση, μέσω της τελωνειακής ένωσης. Ως αποτέλεσμα, η ΕΕ δεν είναι μόνο μακράν ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος, αλλά επίσης είναι και η μεγαλύτερη πηγή ξένου κεφαλαίου που επενδύεται άμεσα στην Τουρκία. Ακόμα ένα πλεονέκτημα αποτελεί η γεωγραφική της θέση, στο σημείο όπου η Δύση συναντά την Ανατολή.
Για πολλές εταιρείες, αυτό είναι όχι μόνο μία εξαιρετική θέση για παραγωγή, αλλά και η ιδανική βάση για δραστηριοποίηση στην Ασία, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική.

Ανάπτυξη τροφοδοτούμενη από άμεσες ξένες επενδύσεις
Το οικονομικό θαύμα της Τουρκίας ξεκινάει από την εσωτερική οικονομική κρίση, που τάραξε το τραπεζικό σύστημα της χώρας το 2001. Εκείνη την εποχή, το διογκούμενο δημόσιο χρέος και ο υπέρμετρος πληθωρισμός ανάγκασαν την κυβέρνηση να αλλάξει ριζικά την προσέγγισή της. Και με μεγάλη επιτυχία, μάλιστα: στα χρόνια που ακολούθησαν, ο μετασχηματισμός του οικονομικού συστήματος της χώρας, η ευέλικτη ισοτιμία και οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις προσέλκυαν ολοένα και περισσότερα ξένα κεφάλαια, οδηγώντας στην ανάπτυξη.  
Από το 2002 έως το 2011, το ονομαστικό εγχώριο ακαθάριστο προϊόν (ΑΕΠ) υπερτριπλασιάστηκε στα US$ 773 δις, με αποτέλεσμα η χώρα σήμερα να είναι η έκτη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη και η δέκατη έκτη στον κόσμο. Επιτυχής ήταν και η αναδιάρθρωση του κρατικού προϋπολογισμού: σύμφωνα με τις προβλέψεις, το έλλειμμα του 2012 δεν πρόκειται να ξεπεράσει το 1,5% και το συνολικό χρέος θα κυμανθεί περίπου στο 37% του ΑΕΠ.
Η βελτίωση αυτή συνοδευόταν από σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία. Ο αγροτικός τομέας εξακολουθεί να συμβάλλει σημαντικά στην οικονομία, και όχι μόνο αντιπροσωπεύει πάνω από το 10% του ΑΕΠ, αλλά επίσης παρέχει θέσεις εργασίας για πάνω από το ένα τρίτο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας, ενώ περίπου το ήμισυ της έκτασης της χώρας χρησιμοποιείται για γεωργία. Πρόσφατα, όμως, η βιομηχανία έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος. Μαζί με τη μεγαλούπολη Κωνσταντινούπολη και την πρωτεύουσα  Άγκυρα, η Σμύρνη και άλλες επαρχιακές πόλεις, όπως η Καισάρεια, η Κόνια και τα Άδανα, έχουν εξελιχθεί σε βιομηχανικά κέντρα. Εκτός από την κλωστοϋφαντουργία, τα κύρια προϊόντα που παράγει η χώρα είναι αυτοκίνητα και επαγγελματικά οχήματα, καθώς και καταναλωτικά προϊόντα, όπως ηλεκτρικές και οικιακές συσκευές. Ραγδαία ανάπτυξη έχει γνωρίσει, επίσης, και ο κλάδος των υπηρεσιών, περιλαμβανομένου του τουρισμού και των μεταφορών, ενώ ο κλάδος ενέργειας έχει αποκτήσει νέα δυναμική, με την ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας. 
Καθώς ανθεί η οικονομία, βελτιώνονται επίσης οι προοπτικές για τους Τούρκους καταναλωτές. Ο πληθυσμός της Τουρκίας είναι από τους νεότερους στην Ευρώπη, καθώς το 58% των 74 εκατομμυρίων είναι κάτω των 30 ετών. Η θετική πορεία της οικονομίας αντικατοπτρίζεται, επίσης, σε αύξηση των εισοδημάτων και μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη.

Φιλόδοξοι στόχοι για την εκατονταετηρίδα της Τουρκίας
Οι στόχοι που έχει θέσει ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι φιλόδοξοι: όταν η Δημοκρατία της Τουρκίας θα γιορτάσει τα εκατό χρόνια από την ίδρυσή της (29 Οκτωβρίου 1923), σκοπεύει να είναι μία από τις δέκα μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο και η Κωνσταντινούπολη θα έχει πληθυσμό μεγαλύτερο κατά πέντε εκατομμύρια, σε σχέση με το σημερινό εκτιμώμενο πληθυσμό των 15-17 εκατομμυρίων. Για να δημιουργηθούν χώροι διαμονής για το νέο αυτό πληθυσμό, πρόκειται να οικοδομηθούν δύο νέα αστικά κέντρα στις παρυφές της πυκνοκατοικημένης αυτής μητρόπολης, ένα στην ευρωπαϊκή πλευρά και ένα στην ασιατική πλευρά. Η κυβέρνηση επιταχύνει, επίσης, την ανάπτυξη των υποδομών. Νέα λιμάνια, ένας τρίτος διεθνής αερολιμένας, μία τρίτη γέφυρα πάνω και δύο σήραγγες κάτω από το Βόσπορο, καθώς και ένα τρένο υψηλής ταχύτητας προς την  Άγκυρα, είναι στα σχέδια για την αντιμετώπιση της αυξημένης κυκλοφορίας. 
Είναι, ωστόσο, αμφίβολο κατά πόσο όλα αυτά τα έργα μπορούν να ολοκληρωθούν εντός του προβλεπόμενου χρονικού πλαισίου, καθώς η χώρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις. Μετά το 10% περίπου του ΑΕΠ, τιμή-ρεκόρ, που έφτασε το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών το 2011, η οικονομία αντιμετωπίζει ολοένα και περισσότερες ανισορροπίες στο εξωτερικό εμπόριο. Η Κεντρική Τράπεζα ακολουθεί μία πολιτική ασθενούς νομίσματος, σε μία προσπάθεια να μειώσει το έλλειμμα, καθιστώντας τις εισαγωγές πιο ακριβές και τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό. Επιπλέον, ο χρηματοοικονομικός τομέας εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από βραχυπρόθεσμα ξένα κεφάλαια, που σημαίνει ότι η χώρα είναι ευάλωτη σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς.  Ακόμα, όμως, κι αν η Τουρκία αποφύγει αυτούς τους κλυδωνισμούς, το ΑΕΠ της αναμένεται να αυξάνεται με χαμηλότερους ρυθμούς, της τάξης του 4% έως 5% μέχρι το 2014.

Ραγδαία ανάπτυξη στην ασφαλιστική αγορά
Παρά τις αβεβαιότητες αυτές και τις υφιστάμενες διαρθρωτικές αδυναμίες, η οικονομική σπουδαιότητα της Τουρκίας θα αυξηθεί, όπως και αυτή του ασφαλιστικού της κλάδου. Ο κλάδος έχει σημειώσει ραγδαία ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, από παραγωγή ασφαλίστρων σχεδόν 10 δις τουρκικών λιρών το 2006, σε παραγωγή 17 δις τουρκικών λιρών το 2011 (Σχ. 1). Η αύξηση αυτή δεν αποδίδεται μόνο στην οικονομική ανάπτυξη αλλά και στη γενικότερα χαμηλή ασφαλιστική διείσδυση της αγοράς. Μόνο κατά την προηγούμενη χρονιά, η αγορά διευρύνθηκε κατά 21,5%, που μεταφράζεται σε πραγματικό αποπληθωρισμένο ποσοστό ανάπτυξης 8,5%.
Οι μεγαλύτεροι κλάδοι είναι των προσωπικών ατυχημάτων, ζωής, αστικής ευθύνης αυτοκινήτου, πυρός και υγείας. Η κερδοφορία, από την άλλη, δεν είναι ικανοποιητική στους περισσότερους κλάδους. Παρόλο που το τεχνικό αποτέλεσμα βελτιώθηκε ελαφρώς το 2011, το κλίμα στην αγορά περιουσίας και ζημιών παρέμεινε ασταθές και πολλές ασφαλιστικές εταιρείες κατέγραψαν ζημιές. Η δύσκολη κατάσταση στην αγορά αντικατοπτρίζεται, επίσης, στην απόδοση των ιδίων κεφαλαίων, που έχει μειωθεί σημαντικά από το 2008. Εταιρείες ζημιών, μάλιστα, σημείωσαν αρνητική επίδοση το 2011 (Σχ. 3).

Η Κωνσταντινούπολη απειλείται από τον κίνδυνο σεισμών
Τα ασφαλιστικά pool Tarsim (για αγροτικές καλύψεις ) και TCIP (για σεισμούς) είναι δύο ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της τουρκικής αγοράς. Και ενώ το Tarsim δημιουργήθηκε για να αντικατοπτρίζει τη σημασία της Τουρκίας ως αγροτικού παραγωγού, το pool για τους σεισμούς TCIP δημιουργήθηκε μετά το σεισμό στο Ιζμίτ το 1999, με την υποστήριξη της Παγκόσμιας Τράπεζας, μεταξύ άλλων. Ο βαθμός σεισμικής δραστηριότητας καταδεικνύει τη σπουδαιότητα αυτού του pool: την περίοδο από το 1900 έως το 2011 στην Τουρκία καταγράφηκαν περισσότερες από 1.000 σεισμικές δονήσεις μεγέθους 5 βαθμών και άνω, δέκα από αυτές στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης. 
Καθώς η πόλη απλώνεται και στις δύο πλευρές του Βοσπόρου, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε κίνδυνο, γιατί βρίσκεται βόρεια του Βορείου Ρήγματος της Ανατολίας, εν μέρει στην Πλάκα της Ανατολίας και εν μέρει στην Ευρασιατική Πλάκα. Λόγω της μέχρι σήμερα χρονολογικής ακολουθίας των σεισμών στη βόρεια Τουρκία από ανατολάς προς δυσμάς, είναι μονάχα θέμα χρόνου μέχρι ένας σεισμός να πλήξει την πόλη και τα εκατομμύρια των κατοίκων της. Οι απόψεις διίστανται αναφορικά με το μέγεθός του. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι το ενδεχόμενο ενός μεγάλου σεισμού τα επόμενα 30 χρόνια είναι πάνω από 60% –με πιθανά καταστροφικές συνέπειες για την πυκνοκατοικημένη και άκρως βιομηχανοποιημένη αυτή περιοχή. Άλλοι αναμένουν ότι οι τεκτονικές εντάσεις θα μειωθούν με μια σειρά μικρότερων σεισμών. 
Ωστόσο, όπως κατέδειξαν οι πλέον πρόσφατοι σεισμοί στο Christchurch της Νέας Ζηλανδίας, ακόμα και μικρότεροι σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν σημαντική ζημιά και απώλειες. Από στατιστικής άποψης, το επόμενο μεγάλο συμβάν έχει ήδη αργήσει κατά πολύ να εμφανιστεί: τα τελευταία 1.500 χρόνια, η Κωνσταντινούπολη πλήττεται από ένα μεγάλο σεισμό κάθε 100 χρόνια, κατά μέσο όρο, και ο τελευταίος ήταν το 1894.

Υποχρεωτική ασφάλιση σεισμού TCIP
Από τη δημιουργία του, το TCIP έχει καλύψει ζημιές που υπερβαίνουν τα 145 εκατομμύρια τουρκικές λίρες. Η συνολική παραγωγή μεταξύ 2000 και 2011 ανήλθε σε περίπου 2.290 εκατ. τουρκικές λίρες, ενώ το 2012 σε 400 εκατ. τουρκικές λίρες (τιμές Νοεμβρίου 2012). Η κάλυψη παρέχεται σε βάση πρώτης ζημίας, με μέγιστη έκθεση ύψους περίπου 150.000 τουρκικών λιρών και απαλλαγή 2% του ασφαλισμένου ποσού. Το μέσο ασφαλιζόμενο ποσό είναι 67.000 τουρκικές λίρες, με μέσο ασφάλιστρο 100 λίρες το χρόνο. Το ασφάλιστρο υπολογίζεται με βάση πέντε διαφορετικές ζώνες τιμής και τρεις διαφορετικές τάξεις κατασκευής. Για σπίτια και διαμερίσματα αξίας μεγαλύτερης από 150.000 λίρες, ο ιδιοκτήτης μπορεί να αγοράσει επιπλέον κάλυψη μέσω των ασφαλιστικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην αγορά. Τον Ιούνιο του 2012, το συνολικό ασφαλισμένο ποσό του TCIP ανερχόταν σε 261 δις τουρκικές λίρες. Κτήρια στην Κωνσταντινούπολη αντιπροσώπευαν το 28% του συνόλου, ενώ κτήρια κατασκευασθέντα μετά το σεισμό του 1999, το 60% του συνόλου.
Η υποχρεωτική φύση του pool προκύπτει από το γεγονός ότι για κάθε μεταβίβαση κυριότητας απαιτείται η προσκόμιση αποδεικτικού κάλυψης του TCIP. Το ίδιο ισχύει κατά τη σύνοψη σύμβασης με εταιρεία κοινής ωφέλειας (ύδρευση, αέριο, ηλεκτρισμός).
Ωστόσο, στην πράξη, αν κάποιος δεν έχει την κάλυψη, είναι μάλλον απίθανο να υποστεί οποιαδήποτε κύρωση.  Αυτό μπορεί κάλλιστα να οφείλεται στο γεγονός ότι ο νόμος για το TCIP επικυρώθηκε επίσημα το Μάιο του 2012, παρά το γεγονός ότι είχε ψηφιστεί από το Σεπτέμβριο του 2000, οπότε και είχε ξεκινήσει τις εργασίες του το pool. Τώρα, που πλέον επικυρώθηκε, υπάρχει ελπίδα ότι ο αριθμός των ασφαλισμένων θα αυξηθεί σημαντικά στο άμεσο μέλλον, από περίπου 4,2 εκατομμύρια σήμερα (περιλ. 1,2 εκατ. στην Κωνσταντινούπολη) σε 6 εκατομμύρια το 2014, ιδιαίτερα καθώς η ασφαλιστική διείσδυση μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά από το σημερινό επίπεδο του 30%. 
Το διοικητικό συμβούλιο του TCIP αποτελείται από επτά μέλη, που εκπροσωπούν διάφορα υπουργεία, το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και τον ιδιωτικό τομέα. Η διοικητική λειτουργία του pool και ο διακανονισμός των απαιτήσεων ανατέθηκαν στην ασφαλιστική εταιρεία Eureko. Τις πωλήσεις έχουν αναλάβει 28 εξουσιοδοτημένες ασφαλιστικές εταιρείες και οι ασφαλιστές τους, έναντι προμήθειας. Η Munich Re αποτελεί αξιόπιστο συνεργάτη του TCIP, καθώς και τη μεγαλύτερη αντασφαλίστρια εταιρεία του pool εδώ και αρκετά χρόνια. Όταν οι κίνδυνοι σεισμού της Τουρκίας εισήχθησαν για πρώτη φορά στην κεφαλαιαγορά το 2009, η Munich Re παρείχε βοήθεια στο TCIP, σε στενή συνεργασία με τις ομάδες της παραδοσιακής αντασφάλισης και των λύσεων κεφαλαιαγοράς. Οι κίνδυνοι από ανεμοθύελλες Ευρώπης της Munich Re και οι κίνδυνοι σεισμού του TCIP συνδυάστηκαν σε ένα κοινό ομόλογο φυσικών καταστροφών, έκδοσης Ianus Capital Ltd. Τώρα βρίσκεται στη φάση σχεδιασμού η έκδοση ενός ακόμα ομολόγου, αποκλειστικά με τους κινδύνους σεισμού του TCIP.

Μόλις μερικά δευτερόλεπτα προειδοποίηση
Καθώς οι εμπειρογνώμονες δεν μπορούν να κάνουν πολλά παραπάνω από το να παρέχουν εκτιμήσεις για τον πιθανό χρόνο και το μέγεθος του επόμενου σεισμού, τα μέτρα για τον περιορισμό της ζημιάς και την ελαχιστοποίηση των απωλειών είναι θεμελιώδους σημασίας. Και η Τουρκία είναι πολύ προηγμένη χώρα σε αυτό το θέμα. Οι έρευνες για τους σεισμούς και ο σχεδιασμός έκτακτων καταστάσεων αποτελούν πρώτη προτεραιότητα και έχουν την υποστήριξη του Αστεροσκοπείου Kandilli του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, καθώς και του Πολυτεχνείου της  Άγκυρας. 
Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες αυτές, ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για την Κωνσταντινούπολη μόλις τώρα αρχίζει να δημιουργείται. Το βασικό πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι υπάρχει προειδοποίηση μόλις μερικών δευτερολέπτων. Για το λόγο αυτό, οι προσπάθειες ελαχιστοποίησης των ζημιών εστιάζουν σε αυτόματα συστήματα.
Μόλις αισθητήρες καταγράψουν δυνατές δονήσεις, αυτομάτως ξεκινά η εφαρμογή μέτρων ασφαλείας μέσω ενός δικτύου επικοινωνιών, το οποίο είναι ξεχωριστό από το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. Οι ανελκυστήρες σταματούν στον επόμενο όροφο, απενεργοποιούνται οι γραμμές ηλεκτρικού ρεύματος, απομονώνονται οι σωλήνες αερίου και τα φανάρια δείχνουν κόκκινο. Μολαταύτα, οι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι η Κωνσταντινούπολη δεν είναι ακόμα επαρκώς προετοιμασμένη για μια μεγάλη καταστροφή. 
Η Τουρκική Κυβέρνηση ξεκίνησε προσφάτως ένα πρόγραμμα για την ενίσχυση της αντισεισμικής προστασίας έξι εκατομμυρίων κτηρίων (ήτοι το ένα τρίτο του συνόλου των κτηρίων) ή την πλήρη αντικατάστασή τους. Το πρόγραμμα αυτό έχει ορίζοντα εικοσαετίας. Το κατασκευαστικό κόστος, μόνο για την Κωνσταντινούπολη, εκτιμάται σε περίπου 100 δις δολ. ΗΠΑ. 
Ειδικοί οικοδομικοί κώδικες είναι σε ισχύ από το 1940 και έχουν αναθεωρηθεί εννέα φορές, συνήθως μετά από ένα σεισμό. Ωστόσο, δεν υπήρχε πάντα συμμόρφωση με τους κανονισμούς. Ως αποτέλεσμα, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο να υπάρχουν κτήρια επάνω σε αμμώδες έδαφος και οι κλασικές πολυόροφες πολυκατοικίες βρίσκονται παντού, παρά την αποδεδειγμένη αστάθειά τους. Σύμφωνα με μία μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι οικοδομικοί κώδικες εφαρμόζονται αυστηρά από το 1999.

Οι ασφαλιστικές εταιρείες πρέπει να είναι προετοιμασμένες
Ένας μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη θα δοκίμαζε σίγουρα τα όρια της διαχείρισης ζημιών κάθε ασφαλιστικής εταιρείας. Όχι μόνο θα πρέπει να διευθετηθούν δεκάδες χιλιάδες απαιτήσεις γρήγορα και αποτελεσματικά –αποστολή δύσκολη, ακόμα και υπό κανονικές συνθήκες– αλλά και οι ίδιες οι ασφαλιστικές εταιρείες θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις μιας καταστροφής: ζημιές στις υποδομές, διακοπές επικοινωνιών, ελλείψεις προσωπικού. 
Ο εκ των προτέρων σχεδιασμός για τις έκτακτες καταστάσεις βοηθάει στην αποφυγή λαθών στο διακανονισμό, αλλά και καθυστερήσεων στις πληρωμές. Αν γίνει σωστά, ο σχεδιασμός αυτός μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη πιθανής απώλειας εμπιστοσύνης και πιθανού αρνητικού αντίκτυπου στην εξέλιξη των εργασιών. Ασφαλιστικές εταιρείες έχουν αναπτύξει αντίστοιχους οδηγούς σχεδιασμού εκτάκτων καταστάσεων για την παροχή αρωγής στην εργασία αυτή. Η Munich Re έχει συμβάλει στην ανάπτυξη των οδηγών αυτών, λόγω της εκτενέστατης εμπειρίας που έχει στην παραδοσιακή διαχείριση ζημιών, σε συνδυασμό με τα ευρήματα παλαιότερων καταστροφών.

*Ο κ. Jurgen Brucker είναι Client Manager της Munich Re για τη Νότια Ευρώπη και υπεύθυνος για την αγορά της Τουρκίας. 
Ο κ. Joachim Mathe είναι Executive Client Manager της Munich Re, υπεύθυνος για τη Νότιο Ευρώπη.
Σημειώνουμε ότι Client Manager της Munich Re για την ελληνική αγορά είναι ο κ. Manfred Brandmaier

Συστηματικά παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια να γκρεμίζονται οι οικονομίες της Ευρώπης.
Με πόνο ψυχής έχουμε αυτοανακηρυχθεί πρωταγωνιστές της πτώσης σαν κράτος, σαν μέλος της Ευρωπαϊκής  Ένωσης αλλά και σαν εταίρος του σκληρού πυρήνα της.
Την ίδια στιγμή, μια γειτονική χώρα, τελούσα χρόνια πολλά στις υπό ένταξη χώρες της Ευρώπης, αλλά σαφώς μη ενταγμένη εισέτι, απαντά και προκαλεί την Ευρώπη με τη δική της δυναμική και θέλουμε να πιστεύουμε σε καμία περίπτωση με τη δική της απειλή.
Η Ελλάδα πρέπει να αποτινάξει τα δεσμά της ιστορικής αντιπαλότητας και να τα μετατρέψει σε δεσμά φιλίας, δεσμά παραδειγματισμού, δεσμά συνεργασίας, με στόχο όχι πλέον και όχι μόνο το εθνικό όραμα αλλά το ευρωπαϊκό όραμα.
Το ευρωπαϊκό όραμα μιας νέας δυναμικής, όχι από την παραδοσιακή Ανατολική Ευρώπη αλλά από τη δική μας Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Ως προς τα ασφαλιστικά, το γεγονός ότι η οργάνωση της τουρκικής αγοράς έχει ειλημμένες παραδειγματικές πρωτοβουλίες, μας υποχρέωσε να δώσουμε βάση στο κείμενο που παραθέτουμε, το οποίο εκτός των άλλων έχει και βαρύνουσα υπογραφή – προέλευση.
Δ.Ρ.