Η Ελλάδα χάνει σημαντικό ανθρώπινο κεφάλαιο

Tι αποκαλύπτει ανάλυση της ΤτΕ

Σχεδόν 223.000 νέοι, ηλικίας 25-39 ετών, εξήλθαν μόνιμα από την Ελλάδα από το 2008 μέχρι το 2013,αναζητώντας εργασία, με καλύτερη αμοιβή και καλύτερες προοπτικές κοινωνικής και οικονομικής προόδου, σε πιο ανεπτυγμένες χώρες.

Αυτή είναι η γενιά που επηρεάστηκε περισσότερο από την κρίση, γνωστή ως “generation E” (expats) ή “generation G” (young, talented and Greek) ή “generation We”. Οι επιπτώσεις του φαινομένου ιδιαίτερα οδυνηρές…

Στην Ελλάδα της κρίσης, το φαινόμενο της εκροής ανθρώπινου κεφαλαίου, που είναι γνωστό με τον όρο “διαρροή” ή “έξοδος εγκεφάλων” (brain drain ή exodus), έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις, όπως προκύπτει από την ανάλυση «Φυγή Ανθρώπινου Κεφαλαίου: η σύγχρονη τάση μετανάστευσης των Ελλήνων στα χρόνια της κρίσης», η οποία περιλαμβάνεται στην Έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ για το έτος 2015: http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/ekthdkth2015.pdf -παραθέτουμε το σχετικό link με την προτροπή να διαβάσετε ολόκληρη την εν λόγω ανάλυση, στη σελ. 74 της Έκθεσης.

Διαβάζοντάς τη εμείς, επιλέξαμε και παραθέτουμε τα ακόλουθα, με επιγραμματικό και συνοπτικό τρόπο, προκειμένου να σκιαγραφηθεί απλά το φαινόμενο:  

• Η ελληνική οικονομία και κοινωνία επένδυσε στη φυγή ως αντίδραση στην εκτίναξη του ποσοστού ανεργίας και την ταχεία βύθισή της στην ύφεση.

• Μια σταθερή εξερχόμενη ροή 38.000 ατόμων στα έτη 2008 και 2009 υπερδιπλασιάστηκε μέσα σε μόλις δύο έτη (2010-2011), ξεπερνώντας το 2013 τις 104.000 και σχεδόν τις 427.000 άτομα σωρευτικά για όλη την περίοδο.

• Η ετήσια ροή των μονίμως εξερχόμενων Ελλήνων υπηκόων ηλικίας 25-39 ετών αυξήθηκε από 20.000 το 2008 σε 53.000 το 2013, ενώ αθροιστικά σχεδόν 223.000 άτομα της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας εξήλθαν μόνιμα από τη χώρα.

• Την ίδια περίοδο, το κατά κεφαλήν ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών μειώθηκε από 93,8% του μέσου όρου της ευρωζώνης των 19 το 2008, σε μόλις 68,8% το 2013.

• Η έξοδος αφορά ως επί το πλείστον άγαμους νέους, άνδρες και γυναίκες. Αυτό έχει ως συνέπεια όχι μόνο την αρνητική επίπτωση στον ήδη υποτονικό ρυθμό γεννητικότητας, αλλά και τη μεγαλύτερη επιβάρυνση των ασφαλιστικών ταμείων.

• Η έξοδος επιστημονικού δυναμικού που έλαβε εξειδίκευση στη χώρα και η παραμονή του μετά το πέρας των σπουδών στο εξωτερικό συνιστούν σημαντική απώλεια.

• Η εκροή ανθρώπινου κεφαλαίου αφορά κυρίως το πλέον ανταγωνιστικό, ικανό και φιλόδοξο τμήμα του εργατικού δυναμικού. Η παραγωγική του αξιοποίηση από ξένη χώρα συνιστά μόνιμη βλάβη για τη χώρα καταγωγής, αφού η μέση ποιότητα του εναπομένοντος αποθέματος ανθρώπινου κεφαλαίου χειροτερεύει.

• Οι μετανάστες συνήθως απασχολούνται σε θέσεις εργασίας κατώτερες των προσόντων τους και αμείβονται λιγότερο. Άρα, η σπατάλη πολύτιμου ανθρώπινου κεφαλαίου (brain waste) και η απώλεια εισοδήματος συνιστούν ένα επιπλέον κόστος για τη χώρα εξόδου.

• Η απώλεια ανθρώπινου δυναμικού συνεπάγεται και σημαντική δημοσιονομική απώλεια στην πλευρά των φορολογικών εσόδων, αφού κατά κανόνα οι προσοντούχοι εργαζόμενοι διεκδικούν και επιτυγχάνουν υψηλότερες μισθολογικές αμοιβές και καταβάλλουν υψηλότερους φόρους, αφού η φοροδοτική τους ικανότητα είναι μεγαλύτερη.

• Το φαινόμενο της φυγής των πλέον ταλαντούχων και μορφωμένων ατόμων προκαλεί συναίσθημα παραίτησης και απαισιοδοξίας σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, με αποτέλεσμα να υπάρχει και φυγή των λιγότερο ταλαντούχων, η οποία λαμβάνει τη μορφή ψήφου δυσπιστίας προς το μέλλον της χώρας.

Στην ανάλυση της ΤτΕ επισημαίνεται εν κατακλείδι ότι «η φυγή ανθρώπινου δυναμικού σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογεί ολιγωρία», και διατυπώνεται ένα ελάχιστο σύνολο έξι προτάσεων πολιτικής που συνδέονται με τη διατηρήσιμη ανάπτυξη, η υλοποίηση των οποίων θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο τον περιορισμό, αλλά και την αντιστροφή του φαινομένου της εκροής ανθρώπινου κεφαλαίου από την Ελλάδα.

Σύμφωνα με όσα επισήμανε σχετικά ο Διοικητής της ΤτΕ, κ. Γιάννης Στουρνάρας, στην ομιλία του στην 83^η Ετήσια Γενική Συνέλευση των Μετόχων, «για την αναστροφή της μεγάλης φυγής των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό, η ελληνική πολιτεία πρέπει να λάβει μέτρα που στοχεύουν: (α) στον επανακαθορισμό των μορφών επιστημονικής και επαγγελματικής εξειδίκευσης, ώστε να αντιστοιχιστούν καλύτερα οι δεξιότητες των νέων επιστημόνων με τη ζήτηση της αγοράς, (β) στη στήριξη των δράσεων νεοφυούς επιχειρηματικότητας, (γ) στην καταπολέμηση της μετριοκρατίας, της αδιαφάνειας στην επιλογή, και του νεποτισμού, (δ) στην προώθηση της αριστείας, (ε) στην επέκταση του θεσμού της μαθητείας και της πρακτικής άσκησης και (στ) στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικού προς την επιχειρηματικότητα».