Η αστική ευθύνη του Δημοσίου για αποκατάσταση ζημιών ιδιωτών

Σύμφωνα με το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του ΑΚ, το Δημόσιο οφείλει αποζημίωση για πράξεις ή παραλείψεις των Οργάνων του που ασκούν Δημόσια εξουσία, υπό τις προβλεπόμενες από τον νόμο προϋποθέσεις, και πάντως, υπό την προϋπόθεση της ύπαρξης αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή αδράνειας και της επελθούσας υλικής ζημίας.

Ειδικότερα, οι πράξεις ή παραλείψεις των Αστυνομικών Οργάνων εξειδικεύονται στον Νόμο 2800/2000 και το π.δ. 141/1991, καθώς και ειδικότερη νομοθεσία.

Σύμφωνα με το άρθρο 14 του Νόμου 2496/1997, αν ο λήπτης της ασφάλισης έχει αξίωση προς αποκατάσταση ζημίας κατά τρίτου, ο ασφαλιστής που αποζημίωσε αποκτά αξίωση κατά του τρίτου, μέχρι του ποσού που κατέβαλε στον ασφαλισμένο, υποκαθιστάμενος αυτοδίκαια στα δικαιώματά του.

Σχετικά, ακολουθεί απόσπασμα απόφασης του Διοικητικού Εφετείου της Αθήνας (δημοσίευση ΝΟΜΟΣ ΔΕΦ. ΑΘ. 1242/2022).

(…) 12. Επειδή τα επεισόδια που εκδηλώθηκαν στις … στην περιοχή του κέντρου της Αθήνας και είχαν ως συνέπεια την πρόκληση υλικών ζημιών στο ένδικο υποκατάστημα της ασφαλισμένης εταιρείας, ξεκίνησαν με αφορμή τον θανάσιμο τραυματισμό του μαθητή … από ειδικό φρουρό, στις … στην περιοχή των … και επεκτάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας. Δεδομένου, δε, ότι οι επιθέσεις βίας και οι συμπλοκές εκδηλώθηκαν αμέσως μετά το γεγονός αυτό, κατά τις απογευματινές ώρες στις … είχε καταστεί βέβαιη η πρόκληση επεισοδίων μεγάλης έκτασης, τα οποία κλιμακώθηκαν σταδιακά, ώστε να ελλείπει το στοιχείο του αιφνιδιασμού της Ελληνικής Αστυνομίας, όπως ορθά έκρινε η εκκαλούμενη. Με βάση τα ανωτέρω και δεδομένου ότι: α) από τα στοιχεία που προσκόμισε πρωτοδίκως το εκκαλούν-εφεσίβλητο, πλην της γενικής εντολής για τη λήψη έντονων μέτρων αστυνόμευσης των συγκεντρώσεων, δεν προκύπτει ότι είχε εκπονηθεί και εφαρμόστηκε ειδικό σχέδιο αστυνομικής επέμβασης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των επεισοδίων, ούτε ότι αξιοποιήθηκε επιχειρησιακά η διαθέσιμη δύναμη των Υπηρεσιών της ΓΑΔΑ, ούτε μπορεί να προσδιορισθεί ο αριθμός των αστυνομικών δυνάμεων που βρίσκονταν στην περιοχή, ούτε προσδιορίζονται ή προκύπτουν συγκεκριμένες ενέργειες δράσης, β) επίσης, από τα ανωτέρω στοιχεία δεν προκύπτει η λήψη συγκεκριμένων μέτρων για την αστυνόμευση της περιοχής όπου βρίσκεται το κατάστημα που υπέστη ζημιές ή έστω ατελέσφορη προσπάθεια επέμβασης των οργάνων της ΕΛ.ΑΣ για την αποτροπή των καταστροφών, παρόλο που αυτό βρίσκεται πλησίον του … και των …, περιοχή, όπως είναι κοινώς γνωστό, με πολύ αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης επεισοδίων και γ) η προστασία των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών, μεταξύ των οποίων και το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, αποτελεί, λόγω της φύσης των δικαιωμάτων αυτών, δέσμια υποχρέωση των αρχών της δημόσιας τάξης (ΣτΕ 1364/2008), τα μέτρα δε που σε κάθε περίσταση λαμβάνει η ΕΛ.ΑΣ πρέπει να είναι τα αναγκαία και ικανά και να είναι αποτελεσματικά ώστε να εκπληρώνεται το καθήκον τους, δηλαδή η διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης και της προστασίας των πολιτών και των δικαιωμάτων αυτών (ΣτΕ 4283/2014), το Δικαστήριο κρίνει ότι παρά την, κατά τα ανωτέρω, απουσία του στοιχείου του αιφνιδιασμού, οι αστυνομικές δυνάμεις παρέλειψαν να λάβουν επαρκή και αποτελεσματικά προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα, προκειμένου να αποτρέψουν την πρόκληση υλικών ζημιών στα καταστήματα της περιοχής, μεταξύ των οποίων και το ένδικο κατάστημα της ασφαλισμένης, ο ισχυρισμός δε του εκκαλούντος ότι δόθηκε προτεραιότητα στην προστασία της ζωής των πολιτών, έναντι εκείνου της ιδιωτικής περιουσίας, προβάλλεται αορίστως και όχι σε σχέση με τη συγκεκριμένη ιδιοκτησία που επλήγη, σε κάθε δε περίπτωση είναι αναπόδεικτος. Η κατά τα ανωτέρω, δε, πλημμελής άσκηση των καθηκόντων των αστυνομικών οργάνων, που εκδηλώθηκε με τη μορφή των προεκτεθεισών, αντικειμενικώς παράνομων παραλείψεων οφειλόμενων νόμιμων υλικών ενεργειών, έλαβε χώρα κατά την άσκηση από αυτά του τμήματος της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί κατά νόμο (άσκηση υπηρεσιακών καθηκόντων), οδήγησε ευθέως και αμέσως στα ένδικα γεγονότα και, συνεπώς, τελεί σε αιτιώδη συνάφεια προς το ζημιογόνο αποτέλεσμα, δηλαδή τις υλικές ζημίες που προκλήθηκαν στο ένδικο κατάστημα, οι οποίες θα είχαν αποτραπεί, εάν δεν είχαν μεσολαβήσει οι παράνομες παραλείψεις των εν λόγω οργάνων. Συνεπώς, θεμελιώνεται εν προκειμένω ευθύνη του εκκαλούντος Δημοσίου προς αποζημίωση, κατ’ άρθρο 105 Εισ.ΝΑΚ, όπως ορθώς δέχθηκε και η εκκαλούμενη απόφαση, απορριπτομένων ως αβάσιμων, όσα αντίθετα προβάλλονται με την κρινόμενη έφεση του Ελληνικού Δημοσίου (…).

Θεόδωρος Κουτσούμπας, Δικηγόρος – Διδάκτωρ Νομικής, [email protected]
Σε συνεργασία με το περιοδικό ΣΥΝήΓΟΡΟΣ

Ακολουθήστε την Ασφαλιστική Αγορά στο Google News