Η ασφαλιστική αγορά αντιμέτωπη με Capital Controls και Φορολογία

Της Μαργαρίτας Αντωνάκη, Γενικής Διευθύντριας της ΕΑΕΕ

H χώρα βρίσκεται σε πολύ κρίσιμη καμπή και εν μέσω πολλών δυσκολιών και ενός περιπεπλεγμένου πολιτικού σκηνικού αγωνίζεται να επιβιώσει, να αποφύγει τη χρεωκοπία και την απομάκρυνση από την Ευρωζώνη και την ενωμένη Ευρώπη των ανεπτυγμένων Ευρωπαϊκών Κρατών.

Είναι περιττό σ’ αυτή τη φάση να κάνουμε αναδρομή για το πώς φθάσαμε στο συγκεκριμένο σημείο, ποιοι και πόσο έφταιξαν, πόσες είναι οι ευθύνες καθενός. Όχι μόνο γιατί είναι πράγματα λίγο – πολύ γνωστά, αλλά και γιατί χρειάζεται να παρέλθει κάποιος ιστορικός χρόνος για την αμερόληπτη αποτίμησή τους. Προέχει στη συγκεκριμένη φάση η επιβίωση της χώρας και στη συνέχεια η σταδιακή ανάκαμψή της. Και γι’ αυτό τον στόχο καμία προσπάθεια και καμία θυσία δεν φαίνεται μεγάλη.

Τα τελευταία χρόνια οι πολίτες αυτής της χώρας υπέστησαν πολλά. Μείωση μισθών και συντάξεων, αύξηση φορολογίας, ανεργία, ανασφάλεια, βαθιά ύφεση. Όλα αυτά που πλήγωσαν βαθιά την ελληνική κοινωνία κλιμακώθηκαν τους τελευταίους μήνες, με την επιβολή των:

• capital controls (κεφαλαιακοί έλεγχοι), αναγκαίου επακόλουθου μιας κοινωνίας που αμφιβάλλει για την ασφάλεια των καταθέσεων και εν μέσω μιας έντονης φημολογίας για μετάβαση στη δραχμή και
• σειράς νομοθετικών μέτρων που κρίθηκαν ως προαπαιτούμενα για τη σύναψη συμφωνίας και τη χρηματοδοτική διευκόλυνση της χώρας.

Tα capital controls επεβλήθησαν από την αναμφισβήτητη ανάγκη να προστατευθεί το τραπεζικό σύστημα από τις συνεχείς εκροές καταθέσεων. Ορισμένοι, μάλιστα, λένε πως ίσως θα έπρεπε να έχουν επιβληθεί νωρίτερα. Η εφαρμογή τους ωθεί τους καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των ασφαλισμένων, να κάνουν τις συναλλαγές τους μέσω του Τραπεζικού Συστήματος και των αυτόματων συναλλαγών που παρέχονται μέσω διαδικτύου. Το θέμα είναι πως, για να χαλαρώσουν ουσιαστικά ή να ανακληθούν τα capital controls, θα πρέπει προηγούμενα να επανέλθει το κλίμα εμπιστοσύνης και αυτό με τη σειρά του σημαίνει πολιτική σταθερότητα και σύμπνοια γύρω από συγκεκριμένους εθνικούς στόχους.

Μέχρι τότε η Οικονομία θα πλήττεται. Για παράδειγμα, ας δούμε τι σημαίνουν τα capital controls και οι πρόσφατες φορολογικές αλλαγές στον χώρο των ασφαλειών που έφερε το τελευταίο μνημόνιο.

Η Ιδιωτική Ασφάλιση είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη γενικότερη πορεία της οικονομίας (εμπόριο, επιχειρηματικότητα, εξαγωγές, κ.λπ.) και της κοινωνίας και δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη από τις εξελίξεις.

Ειδικότερα, το νέο φορολογικό θεσμικό πλαίσιο, όπως διαμορφώνεται μετά την ψήφιση του ν. 4334/2015 και του ν. 4336/2015 αλλά και των νομοθετημάτων που έπονται και έχουν ήδη εξαγγελθεί, επιδεινώνει αναμφισβήτητα το επιχειρηματικό περιβάλλον, επιβαρύνοντας σημαντικά κάθε είδους επιχειρηματική δραστηριότητα.

Χωρίς καμία αμφιβολία, το νέο φορολογικό πλαίσιο επηρεάζει καταλυτικά τον τομέα της Ιδιωτικής Ασφάλισης, ιδίως με την ειδική πρόβλεψη για σημαντική αύξηση της φορολόγησης των ασφαλίστρων στις ασφαλίσεις κατά ζημιών (σε συνδυασμό με την κατάργηση του συνόλου σχεδόν των υφιστάμενων απαλλαγών), αλλά και με τις οριζόντιες για την επιχειρηματική δραστηριότητα ρυθμίσεις (όπως είναι π.χ. η αύξηση των συντελεστών φορολόγησης των εισοδημάτων από επιχειρηματική δραστηριότητα από 26% σε 29% και η αύξηση του ποσοστού προκαταβολής φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων από 80% σε 100%), καθώς και με παρεμβάσεις σε επιμέρους τομείς, που επηρεάζουν έμμεσα την ασφαλιστική δραστηριότητα (όπως είναι π.χ. η αύξηση συντελεστή Φ.Π.Α. στις νοσοκομειακές υπηρεσίες).

Εις ό,τι αφορά ειδικά στην αύξηση του φόρου ασφαλίστρων που προβλέφθηκε με την παρ. 3 του άρθρου 1 του ν. 4334/2015, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, με εξαίρεση τους κλάδους πυρός και ζωής, όπου οι συντελεστές διατηρούνται στα ίδια επίπεδα, όλοι, ανεξαιρέτως, οι υπόλοιποι κλάδοι επιβαρύνονται με φόρο ασφαλίστρων 15%.  Τούτο σημαίνει ότι όλοι οι υπόλοιποι, πλην του πυρός, κλάδοι των ασφαλίσεων ζημιών επιβαρύνονται σημαντικά με αύξηση του φόρου ασφαλίστρων, η οποία αύξηση κυμαίνεται από 5% (για τους κλάδους ασφάλισης που είχαν μέχρι πρότινος φόρο ασφαλίστρων 10%, όπως είναι οι κλάδοι αυτοκινήτων, υγείας, αστικής ευθύνης, ατυχημάτων, κ.λπ.) έως και 15% (για όσους κλάδους ασφάλισης απαλλάσσονταν μέχρι πρότινος από τον φόρο, όπως είναι οι κλάδοι πλοίων/αεροσκαφών, μεταφερόμενων στο εξωτερικό εμπορευμάτων).

Οι παραπάνω φορολογικές επιβαρύνσεις, είτε απορροφηθούν για κάποιο χρονικό διάστημα στο σύνολό τους από τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, είτε αναληφθούν εν μέρει ή εν όλω από τον καταναλωτή, αναμένεται να επιβαρύνουν τα αποτελέσματα των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, είτε άμεσα στην πρώτη περίπτωση, είτε και έμμεσα στη δεύτερη περίπτωση, καθώς λόγω των τιμολογιακών αυξήσεων ενδέχεται να καταστήσουν λιγότερο ελκυστικό σε ορισμένους καταναλωτές το ασφαλιστικό προϊόν.     

Στις περιπτώσεις, δε, των ασφαλίσεων των κλάδων πλοίων, αεροσκαφών και των μεταφερόμενων στο εξωτερικό εμπορευμάτων, η επιβολή για πρώτη φορά φόρου ασφαλίστρων επί καλύψεων που προσφέρονται σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, κατά παρέκκλιση μάλιστα της διεθνούς πρακτικής, που εξαιρεί τις εν λόγω ασφαλίσεις από τον φόρο ασφαλίστρων, δημιουργεί τον επιπλέον κίνδυνο της αποχώρησης από την αγορά, ιδίως των διεθνών πλόων και μεταφορών, των ελληνικών ασφαλιστικών επιχειρήσεων, καθώς θα βρεθούν σε μειονεκτική θέση έναντι των ανταγωνιστών τους στην αλλοδαπή.    

Εκτός όμως από τις φορολογικές επιβαρύνσεις, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις καλούνται σήμερα, όπως και κάθε ελληνική επιχείρηση, να αντιμετωπίσουν τις πρωτόγνωρες προκλήσεις που προήλθαν από την τραπεζική αργία που επιβλήθηκε με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχόμενου (ΠΝΠ) της 28ης Ιουνίου και η οποία σήμερα μετά την έκδοση πλείστων νέων ΠΝΠ και Υπουργικών Αποφάσεων έχει μετεξελιχθεί σε περιορισμό της κίνησης των κεφαλαίων.

Παρά τη σταδιακή ελάφρυνση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, σήμερα εξακολουθούν να υφίστανται αρκετά ζητήματα που επιβαρύνουν σημαντικά την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία των ασφαλιστικών επιχειρήσεων.

Μείζονος σημασίας προβλήματα έχουν ιδίως προκύψει στη λειτουργία και διαχείριση των ασφαλιστηρίων συμβολαίων ζωής που είναι συνδεδεμένα με επενδύσεις (unit linked), τα οποία συνίστανται στην αδυναμία των ασφαλιστικών επιχειρήσεων να διενεργούν τις βασικές για τις εν λόγω ασφαλίσεις συναλλαγές, όπως είναι για παράδειγμα η ικανοποίηση των αιτημάτων εξαγοράς, η διαχείριση του υφιστάμενου χαρτοφυλακίου unit linked ασφαλιστηρίων συμβολαίων και των περιοδικώς καταβαλλόμενων ασφαλίστρων, ιδίως στον βαθμό που το χαρτοφυλάκιο αυτό συνδέεται με επενδύσεις σε αμοιβαία κεφάλαια του εξωτερικού, κ.ά. Αδυναμία προκύπτει ως προς τη σύναψη νέων ασφαλιστηρίων συμβολαίων συνδεδεμένων με επενδύσεις, αλλά και αποδοχής και επένδυσης σε αμοιβαία κεφάλαια των εφάπαξ καταβολών ασφαλίστρων, οι οποίες προβλέπονται από υφιστάμενα ασφαλιστήρια συμβόλαια unit linked.

Η εξέλιξη αυτή επηρεάζει δυσμενώς και ανακόπτει επί του παρόντος τη δυναμική που είχαν αναπτύξει οι ασφαλίσεις ζωής, οι συνδεδεμένες με επενδύσεις, κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους 2015, όπου σύμφωνα με στοιχεία της ΕΑΕΕ ήταν ο κλάδος που κατέγραψε τη μεγαλύτερη  αύξηση παραγωγής, και μάλιστα 45%.        

Πέραν των ανωτέρω, ο περιορισμός στην κίνηση των κεφαλαίων έχει προκαλέσει πολλαπλές δυσλειτουργίες στην άσκηση της επενδυτικής εν γένει πολιτικής των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Διαδικαστικό πρόβλημα υπάρχει και στην τήρηση των υποχρεώσεων των ασφαλιστικών εταιρειών έναντι των αντασφαλιστών τους.

Η ΕΑΕΕ, αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα των παραπάνω προβλημάτων για την ομαλή λειτουργία των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, πραγματοποίησε συναντήσεις με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, επιδιώκοντας την παροχή περαιτέρω διευκολύνσεων στην κίνηση των κεφαλαίων της ασφαλιστικής αγοράς, με στόχο την τάχιστη κατά το δυνατόν αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας της, καθώς και διευκρινίσεων νομικά απαραίτητων για την ορθή συμμόρφωση των εταιρειών. Οι συζητήσεις αυτές βρίσκονται σε εξέλιξη και θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα έχουν θετική έκβαση.

Συμπερασματικά:
Η Ασφαλιστική Αγορά είναι διεθνώς αιμοδότης της οικονομίας με:

• Τις επενδύσεις των αποθεμάτων
• Τα φορολογικά έσοδα
• Τις θέσεις εργασίας που προσφέρει, ενώ παράλληλα απορροφά τις μεγάλες αναταράξεις των συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλισης στους τομείς των Συντάξεων και της Υγείας.

Αν στη χώρα μας υπήρχε ένα οργανωμένο σχέδιο ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, είναι σίγουρο ότι θα έπρεπε να περιλαμβάνει ένα σημαντικό σχέδιο ανάπτυξης του Θεσμού της Ιδιωτικής Ασφάλισης και κατά συνέπεια της Ασφαλιστικής Αγοράς, που μόνο θετικά συμβάλλει στην οικονομία.

Αντί γι’ αυτό, σήμερα, τα ασφάλιστρα γίνονται λόγω φορολογίας ακριβότερα, την ώρα που οι πολίτες, τόσο λόγω της γενικότερης οικονομικής συγκυρίας αλλά και των capital controls, δυσκολεύονται να τα καταβάλλουν.

Ακόμη περισσότερο πλήττεται η κατηγορία των unit linked προϊόντων, η αγορά και η εξυπηρέτηση των οποίων είναι προς το παρόν από προβληματική ως απαγορευτική, αν και ήταν ο μόνος κλάδος που παρουσίαζε σταθερή αύξηση.

Παρά ταύτα και σε κάθε περίπτωση, το αισιόδοξο μήνυμα που πρέπει να μεταφερθεί στην κοινωνία είναι ότι η ελληνική ασφαλιστική αγορά σε αυτές τις εξαιρετικά κρίσιμες στιγμές για το μέλλον της χώρας μας είναι εδώ, δίνει καθημερινά λύσεις και παραμένει παράγοντας σταθερότητας και ισορροπίας, στηρίζοντας στην πράξη και εξυπηρετώντας με απόλυτη συνέπεια και δέσμευση τους ασφαλισμένους της.