H εξέλιξη της Δαπάνης Συντάξεων τα έτη 2015-2021
Απόψεις & Θέσεις Φοιτητών του ΠΑ.ΠΕΙ. -Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης
Γράφουν οι κ.κ. Γεώργιος Ρούτσος, Ευάγγελος Δελημόσης και Αντώνιος Χαμηλός
Η μελέτη για την Εξέλιξη της Δαπάνης Συντάξεων, μέρος της οποίας παρατίθεται στη συνέχεια, διεξήχθη από τους συγκεκριμένους προπτυχιακούς φοιτητές – μέλη του Analytics & Insurance Club1. Σκοπός της μελέτης είναι να παρουσιάσει την πορεία του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος αναφορικά με τη δαπάνη των συντάξεων, κατά την περίοδο του Ιουλίου του έτους 2015 έως και τον Δεκέμβριο του 2021, βάσει των στοιχείων που παρέχει το Ενιαίο Πληροφοριακό Σύστημα Ελέγχου και Πληρωμών Συντάξεων «ΗΛΙΟΣ» μέσω της ΗΔΙΚΑ, στην οποία αποτυπώνονται ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία.
Το Ενιαίο Πληροφοριακό Σύστημα Ελέγχου και Πληρωμών Συντάξεων «ΗΛΙΟΣ» αποτέλεσε δομική μεταρρύθμιση, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την πληροφόρηση. Άρχισε τη λειτουργία του το 2013 και σε μηνιαία βάση δημοσιεύει στατιστικά στοιχεία για το σύνολο του ασφαλιστικού συστήματος (βλ. γράφημα 1).
Το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ) αποτέλεσε τον πρώτο φορέα κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε με διάταγμα το 1836 και λειτούργησε με νόμο το 1861, καθιστώντας τον, έτσι, τον παλαιότερο οργανισμό κοινωνικής ασφάλισης στην Ευρώπη. Ορόσημο για την κοινωνική ασφάλιση της χώρας ήταν η δημιουργία του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ), το οποίο λειτούργησε για πρώτη φορά το 1937. Το ταμείο αποτέλεσε τον μεγαλύτερο φορέα ασφάλισης μισθωτών στην Ελλάδα, ξεπερνώντας τα 2 εκατομμύρια ασφαλισμένους.
Το σύστημα συντάξεων που ακολούθησε η Ελλάδα, στο πλαίσιο της κοινωνικής ασφάλισης, ήταν το διανεμητικό σύστημα (Pay-As-You-Go). Με το σύστημα αυτό η δαπάνη των καταβαλλόμενων συντάξεων καλύπτονταν από τις εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών, σε συνδυασμό με κρατική χρηματοδότηση.
Κατά το 1930, η ανάγκη για αύξηση του εισοδήματος των ασφαλισμένων κατά την περίοδο της συνταξιοδότησης τους ώθησε στη δημιουργία Ταμείων Επικουρικής Ασφάλισης. Έτσι, δημιουργήθηκε η επικουρική ασφάλιση, η οποία λειτούργησε βάσει του μοντέλου του συστήματος κύριας ασφάλισης. Στο παρελθόν, έγιναν προσπάθειες ενοποίησης των ταμείων της κύριας ασφάλισης, κάτι που έγινε πραγματικότητα με νόμο το 2016, καθώς συστάθηκε ο Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), περιλαμβάνοντας όλους τους φορείς κύριας ασφάλισης της χώρας. Παράλληλα, την ίδια περίοδο, το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών (ΕΤΕΑΕΠ) συμπεριέλαβε όλους τους φορείς επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας.
Η εξέλιξη της συνταξιοδοτικής δαπάνης, αναφορικά με τις σχετικές νομοθεσίες της περιόδου 2015-2021, επηρεάστηκε από τρεις διαδοχικούς νόμους: τον 4387/2016, τον 4488/2017 και τον 4826/2021.
Η συνταξιοδοτική δαπάνη για το β΄ εξάμηνο του 2015 ανήλθε στο 16% του ΑΕΠ της Ελλάδας, με μειούμενη πορεία έως το β΄ εξάμηνο του 2019, όπου βρέθηκε στο 14%. Συνολικά, κατά την εξεταζόμενη χρονική περίοδο, η συνταξιοδοτική δαπάνη όπως και το ΑΕΠ ακολούθησε πτωτική πορεία, έχοντας καταγράψει ποσοστά μείωσης κατά 2% και 8%, αντίστοιχα. Η εξαμηνιαία μεταβολή της δαπάνης μέχρι το 2019H1 μειωνόταν κατά 1%, ενώ την περίοδο 2019H2-2021H2 ακολούθησε ανοδική πορεία, με μέσο ρυθμό αύξησης 1% (βλ. γράφημα 2).
Ο Εθνικός Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ) αποτελεί για την Ελλάδα τον βασικό φορέα κοινωνικής ασφάλισης. Εισήχθη και ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2015, με τον νόμο να τίθεται σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2016. Ύστερα από μεταβολές της διάρθρωσης και διαδικασίας στελέχωσής του, ο φορέας ξεκίνησε τη λειτουργία του την 5η Ιανουαρίου 2017. Κύριο στόχο της δημιουργίας του ΕΦΚΑ αποτελεί η σύσταση ενός λειτουργικού και αποτελεσματικού συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων. Μέσω της ενοποίησης των παραπάνω ασφαλιστικών φορέων και των αντίστοιχων ταμείων αποσκοπεί στην προώθηση της αμεροληψίας, ως προς κάθε ασφαλισμένο, στη διευκόλυνση των συναλλαγών και, γενικότερα, την απλοποίηση των ασφαλιστικών διαδικασιών.
Στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού και της αξιοποίησης νέων τεχνολογιών, ο ΕΦΚΑ, από την 1η Μαρτίου 2020, μετονομάστηκε σε «Ηλεκτρονικός Εθνικός Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (e-ΕΦΚΑ)». Ταυτόχρονα, συμπεριλήφθηκε στον φορέα το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών (ΕΤΕΑΕΠ), επεκτείνοντας τον ενοποιητικό του χαρακτήρα στο πεδίο των συντάξεων και των εφάπαξ παροχών (βλ. γράφημα 3).
Η κατανομή της δαπάνης των κύριων συντάξεων διαμορφώνεται από τον ΕΦΚΑ, το ΔΗΜΟΣΙΟ και λοιπά ταμεία (ΟΠΕΚΑ, ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑΤΑ, ΜΤΣ-ΣΥ, ΕΤΕΑΕΠ).
Την περίοδο 2017-2021 παρατηρείται αμελητέα μεταβλητότητα στις δαπάνες του ΕΦΚΑ και του Δημοσίου, ενώ η πιο αξιοσημείωτη μεταβολή σημειώνεται το α΄ εξάμηνο του 2019, με μείωση της δαπάνης κατά 2%. Παράλληλα, τα λοιπά ταμεία παρουσιάζουν μείωση κατά 32% την εξεταζόμενη περίοδο, με τη δαπάνη τους να μειώνεται κατά 34% το α΄ εξάμηνο του 2019 και στη συνέχεια, το δεύτερο εξάμηνο του 2020, να αυξάνεται κατά 6%.
Το ΕΤΕΑΕΠ ξεκίνησε τη λειτουργία του την 1η Ιανουαρίου 2017, αποτελώντας μετονομασία του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ). Κατά συνέπεια, το εν λόγω ταμείο περιλαμβάνει κάθε ταμείο, λογαριασμό, τομέα και κλάδο που αφορά στην επικουρική ασφάλιση και ενσωματώνονταν στο ΕΤΕΑ έως το τέλος του 2016. Απαρτίζεται από τον κλάδο επικουρικής ασφάλισης και τον κλάδο εφάπαξ παροχών. Από την 1η Μαρτίου 2020 με νόμο, το ΕΤΕΑΕΠ εντάχθηκε στον e-ΕΦΚΑ, πραγματοποιώντας τη μεγαλύτερη ενοποίηση ταμείων κοινωνικής ασφάλισης της χώρας.
Σκοπός του ταμείου είναι η μηνιαία παροχή επικουρικής σύνταξης σε δικαιούχους κάθε κατηγορίας (γήρατος, αναπηρίας, θανάτου), καθώς επίσης και η προσφορά της υπηρεσίας εφάπαξ παροχών. Τόσο ο ΕΦΚΑ, όσο και το ΕΤΕΑΕΠ τελούν υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (βλ. γράφημα 4).
Η διάρθρωση της δαπάνης των επικουρικών συντάξεων απαρτίζεται από το ΕΤΕΑΕΠ και λοιπά ταμεία (ΕΤΑΤ-ΤΕΑΠΕΤ, ΕΤΑΤ-ΤΑΠΤΠ, ΕΤΑΤ-ΛΑΚ, ΠΛΟΗΓΗΣΗ). Την περίοδο 2017-2021 οι δαπάνες του ΕΤΕΑΕΠ αυξάνονται κατά 13%, παρουσιάζοντας περιορισμένη σταδιακή αύξηση από το πρώτο εξάμηνο του 2017 έως το πρώτο εξάμηνο του 2020. Έκτοτε και μέχρι το τέλος του 2021, η δαπάνη εμφανίζει σημαντική αύξηση της τάξης του 9%. Αντίθετη πορεία ακολουθούν τα λοιπά ταμεία, σημειώνοντας μείωση κατά 15% την ίδια περίοδο, με τη δαπάνη τους να μειώνεται κατά 11% και 5%, το δεύτερο εξάμηνο του 2017 και το πρώτο εξάμηνο του 2018, αντίστοιχα.
Συγκρίνοντας το β΄ εξάμηνο του 2015 με το αντίστοιχο του 2021 (βλ. πίνακα 1), παρουσιάζεται μείωση στη συνολική δαπάνη συντάξεων, τόσο στο κομμάτι της κύριας όσο και της επικουρικής συν μερίσματα. Το πλήθος των κύριων συντάξεων το β΄ εξάμηνο του 2021 ήταν 13.771.054 και των επικουρικών 8.185.375, μειωμένο κατά 21% και 17%, αντίστοιχα, από το β΄ εξάμηνο του 2015. Το εξαμηνιαίο ποσό των κύριων συντάξεων ξεπερνάει τα €12 δισ., εμφανίζοντας μείωση κατά 2% σε σχέση με το αντίστοιχο του 2015, ενώ κατά 3% μειωμένη βρέθηκε και η επικουρική συν μερίσματα. Αντίθετα, η μέση κύρια σύνταξη έχει αυξηθεί σημαντικά το β΄ εξάμηνο του 2021, σε σχέση με το 2015 κατά 23%, ενώ η μέση επικουρική συν μερίσματα έχει αυξηθεί αξιοσημείωτα κατά 30%, την εξεταζόμενη περίοδο.
Απαραίτητη προϋπόθεση για ένα υγιές και βιώσιμο συνταξιοδοτικό σύστημα, το οποίο διατηρεί ισχυρό τον πρώτο πυλώνα, αλλά ταυτόχρονα ενισχύει έναν συμπληρωματικό κεφαλαιοποιητικό πυλώνα, μέσα από επαγγελματικά, δημόσια και ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία, είναι η δημιουργία ενός ενιαίου, διαφανούς και αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου.
Βιβλιογραφία
- Χριστοδουλάκης, Ν., Νεκτάριος, Μ., Θεοχάρης, Χ., Αξιόγλου, Χ., Κουρής, Π., & Συμεωνίδης, Γ. (2018). Επανεκκίνηση της Ελληνικής Οικονομίας. Διανέοσις.
- Νεκτάριος, Μ., Τήνιος, Π., & Συμεωνίδης, Γ. (2018). Συντάξεις για νέους. Εκδόσεις Παπαζήση.
- Symeonidis G, Tinios P, and Xenos P. (2020). Enhancing Pension Adequacy While Reducing the Fiscal Budget and Creating Essential Capital for Domestic Investments and Growth: Analysing the Risks and Outcomes in the Case of Greece. Risks, 9(1), 8.
- ΙΟΒΕ (2019). Συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση και ανάπτυξη.
- Ενιαίο Πληροφοριακό Σύστημα Ελέγχου και Πληρωμών Συντάξεων «ΗΛΙΟΣ».
- Βάση δεδομένων e-ΕΦΚΑ και ΗΔΙΚΑ.
- Βάση δεδομένων Eurostat.
- Αναλογιστική Μελέτη Συνταξιοδοτικού Συστήματος Κύριας και Επικουρικής Ασφάλισης από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή.
Διαβάστε επίσης:
PEPP (Pan-European Pension Product): Δυνατότητες & Προκλήσεις, Του Μιχαήλ Πεχλιβανίδη
Η χρήση των νέων τεχνολογιών στην ελληνική ασφαλιστική αγορά, Των Μαρίας Καρύδη και Μαρίας Μπούρα
Υποχρεωτική ασφάλιση έναντι κινδύνων από φυσικές καταστροφές, Της Ναταλίας Καλούμενου
Γιατί η Ιδιωτική Ασφάλιση δεν είναι «αναγκαίο κακό», Της Νικολίνας Σοφίας Καραγκιόζογλου
Σύστημα 3 Πυλώνων: Γιατί είναι αναγκαία η ασφαλιστική μεταρρύθμιση, Του Ηλία Μπενέκου
Η μεγάλη πρόοδος του Ασφαλιστικού Τομέα μέσω της Τεχνολογίας, Των Σπύρου Σηφάκη και Τάσου Κρατημένου
Aντεπιλογή & Ηθικός Κίνδυνος στις Κυβερνοασφαλίσεις: Μπορούν να περιοριστούν; Της Μαρίας Κυλάφη
Τεχνητή Νοημοσύνη: Ευκαιρία ή απειλή για την ασφαλιστική βιομηχανία; Του Θεόδωρου Πηλιχού
H ασφάλιση ως εργαλείο ανάπτυξης των επιχειρήσεων, Του Αθανάσιου Παρίση
Apps: οι φίλοι του ασφαλιστή αλλά και του ασφαλισμένου, Του Αλέξανδρου Θανάση
Το μάρκετινγκ στον τομέα των ασφαλίσεων, Των Μαρίας Μιχαλίτση και Μαρίνας Τριανταφυλλοπούλου
Το ζητούμενο της αυξήσεως της παραγωγικότητας των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, του Γεώργιου Μεσσήνιου
Ο οικονομικός κύκλος της ασφαλιστικής αγοράς, Του Χρήστου Κούνα
Οι ρωγμές στη διαγενεακή αλληλεγγύη, Του Μιχαήλ Μακεδόνος
Ασφαλιστική βιομηχανία & καινοτόμες τεχνολογικές λύσεις, Της Αναστασίας Κοντογιάννη
Ασφαλιστική Απάτη: Γιατί υπονομεύει τα θεμέλια του ασφαλιστικού θεσμού; Της Αλεξάνδρας Παγωνη
Ασφάλιση αυτόνομων αυτοκινήτων: Ποιος ευθύνεται σε περίπτωση ατυχήματος; Του Αλέξανδρου Παναγόπουλου
Μπορεί να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα ασφαλιστικής συνείδησης, Της Αδαμαντίας Ανέζα Παγκρακιώτη
Ασφαλιστική Απάτη: Ακραία περίπτωση ηθικού κινδύνου με τεράστιες επιπτώσεις, Της Δέσποινας Πλατανά
ESG: πρόκληση και ευκαιρία για τις ασφαλιστικές, Της Χριστιάνας Τσέλιου
Οι μελέτες των φοιτητών του Πα.Πει. ξεπέρασαν τις 27.000 αναγνώσεις
1) Το Analytics & Insurance Club αποτελεί πρωτοβουλία φοιτητών υπό την αιγίδα του Τμήματος Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς, το οποίο ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2021. Σκοπός του είναι να κινητοποιήσει τους φοιτητές του τμήματος να εφαρμόσουν τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει γύρω από τη Στατιστική και Ασφαλιστική Επιστήμη.
Ακολουθήστε την Ασφαλιστική Αγορά στο Google News
