Γιατί πρέπει να δοθούν κίνητρα για ιδιωτική ασφάλιση υγείας;

Oι δαπάνες υγείας αυξάνονται κι ένα σημαντικό μέρος αυτών καλύπτεται από τη δημόσια χρηματοδότηση. Τι γίνεται, όμως, με το τεράστιο ποσό που αφορά ιδιωτικές δαπάνες υγείας;

Την ανάγκη θέσπισης κινήτρων, από την πλευρά της Πολιτείας, για ιδιωτική ασφάλιση υγείας επεσήμανε ο Πρόεδρος της ΕΑΕΕ, κ. Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου, στο περιθώριο της συνέντευξης Τύπου του ΙΟΒΕ για τους δείκτες κόστους αποζημιώσεων μακροχρόνιων ασφαλιστικών νοσοκομειακών προγραμμάτων.

Ίσως κάποιοι κακοπροαίρετοι “αναγνώσουν” αυτή την πρόταση του κ. Σαρρηγεωργίου απλά και μόνον ως μια προσπάθεια των ασφαλιστικών εταιρειών να αυξήσουν τις εργασίες τους.

Στην πραγματικότητα, όμως, η πρόταση αυτή είναι άκρως ρεαλιστική –για όσους, βέβαια, δεν φορούν παρωπίδες– και προκύπτει ως αδήριτη ανάγκη αν αναλογιστούμε πόσα πληρώνουν οι Έλληνες πολίτες από την τσέπη τους για δαπάνες υγείας.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις στην ιατρική οδηγούν σε πιο αποτελεσματικές μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας ασθενειών, οι οποίες είναι μεν πολύτιμες αλλά εξαιρετικά ακριβές. Την ίδια στιγμή, εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού, η ζήτηση υπηρεσιών υγείας μεγαλώνει. Ως αποτέλεσμα, οι δαπάνες υγείας αυξάνονται κι ένα σημαντικό μέρος αυτών καλύπτεται από τη δημόσια χρηματοδότηση.

Τι γίνεται, όμως, με το τεράστιο ποσό που αφορά ιδιωτικές δαπάνες υγείας;

Μόνο ένα μικρό ποσοστό αυτού του κόστους καλύπτεται στη χώρα μας από τους ιδιωτικούς φορείς ασφάλισης – ασφαλιστικές εταιρείες. Το μεγαλύτερο μέρος του το πληρώνουν οι πολίτες από την τσέπη τους, οι οποίοι ουσιαστικά… αυτασφαλίζονται κατ’ ανάγκην, για να έχουν πρόσβαση σε ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας, τη στιγμή ακριβώς που τις χρειάζονται, χωρίς να χρειαστεί να αναμένουν.

Ο οικονομικά αδύναμος, όμως, βρίσκεται σε εξαιρετικά δυσχερή θέση όταν χρειαστεί να καταφύγει σε ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας. Βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα δυσβάστακτο κόστος ή, αλλιώς, καταστροφική δαπάνη (βλ. κατωτέρω τι σημαίνει καταστροφική δαπάνη για ένα νοικοκυριό), αν δεν έχει κάποιου είδους ιδιωτική ασφαλιστική κάλυψη.

Η αλήθεια των αριθμών είναι αδιάψευστος μάρτυρας της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα μας, όσον αφορά τις ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία:

Οι Έλληνες το 2016 πλήρωσαν από την τσέπη τους €5,05 δισ. για υπηρεσίες υγείας!

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συστήματος Λογαριασμών Υγείας της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), το 2016 η συνολική χρηματοδότηση για τις δαπάνες Υγείας ανήλθε στα €14,7 δις.

Τα €9.034,7 εκατ. (61,3%) είναι η συνολική δημόσια χρηματοδότηση και τα €5.625,4 εκατ. (38,2%) είναι, αντίστοιχα, η συνολική ιδιωτική χρηματοδότηση.

Το ποσό των €5.625,4 εκατ. επιμερίζεται ως εξής: τα €5.057,9 εκατ. (34,3%) προέρχονται από ιδιωτικές πληρωμές και μόλις €567,5 εκατ. (3,9%) από την ιδιωτική ασφάλιση.

Το 90% των ιδιωτικών πληρωμών αφορά αγορά ιδιωτικών υπηρεσιών

Σύμφωνα με το «Προφίλ Υγείας 2017»¹ (βλ. και τ. Ιανουαρίου 2018 της «Α.Α.»), ο κύριος όγκος των άμεσων πληρωμών από τους ασθενείς (90%) αφορά την αγορά ιδιωτικών υπηρεσιών κι όχι τη συμμετοχή στις πληρωμές.

Από τις εν λόγω ιδιωτικές δαπάνες, σχεδόν το ένα τρίτο αποτελείται από άτυπες πληρωμές που καταβάλλονται κυρίως σε χειρουργούς, για να παρακαμφθούν οι λίστες αναμονής και για την εξασφάλιση της θεωρούμενης «καλύτερης φροντίδας».

Οι ομάδες χαμηλότερου εισοδήματος αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες πρόσβασης στην περίθαλψη

Σύμφωνα πάντα με το «Προφίλ Υγείας 2017», η αυτοαναφερόμενη μη ικανοποιούμενη ανάγκη για ιατρική περίθαλψη λόγω κόστους, απόστασης ή χρόνου αναμονής τριπλασιάστηκε στην Ελλάδα, κατά την τελευταία δεκαετία, και είναι πλέον η δεύτερη υψηλότερη στην ΕΕ (12,3% έναντι 3,3% του μέσου όρου της ΕΕ).

Η διαφοροποίηση μεταξύ του υψηλότερου πεμπτημορίου εισοδήματος (3,9%) και του χαμηλότερου (18,7%) είναι τεράστια, στοιχείο που υπογραμμίζει την άνιση πρόσβαση σε υπηρεσίες που βιώνουν οι διάφορες εισοδηματικές ομάδες.

Ως η συχνότερη αιτία μη ικανοποιούμενης ανάγκης στην Ελλάδα αναφέρεται το κόστος και αφορά ενδεχομένως όχι μόνο οικονομικές δυσκολίες στην προσιτότητα των υπηρεσιών αλλά και μεταβολές στο εισόδημα των νοικοκυριών και στα μοντέλα κατανάλωσης, όπως επίσης και στις προτιμήσεις των χρηστών.

Το ποσοστό του πληθυσμού που αναφέρει μη ικανοποιούμενες ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης λόγω υψηλού κόστους υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ 2010 και 2015 (από 4,2% σε 10,9%), ενώ ιδιαίτερα μεγάλες είναι οι ανισότητες ανάλογα με την εισοδηματική ομάδα. Στο φτωχότερο πεμπτημόριο έφτασε στο 17,4%, το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, όπου ο μέσος όρος είναι μόλις 4,1%.

Οι άμεσες δαπάνες από τους ασθενείς μπορεί να απειλήσουν την οικονομική προσιτότητα της περίθαλψης

Το 2015 οι άμεσες ιατρικές δαπάνες στην Ελλάδα ως ποσοστό της τελικής κατανάλωσης των νοικοκυριών έφτασαν στο 4,4%, το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό μεταξύ των κρατών μελών, μετά τη Βουλγαρία και τη Μάλτα, και σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο όρο (2,3%) στην ΕΕ.

Το ποσοστό φτωχοποίησης λόγω άμεσων πληρωμών από τους ασθενείς αυξάνεται σταθερά από το 2004 και έπληξε το 3% των νοικοκυριών το 2014.

Σύμφωνα με υπολογισμούς του ΠΟΥ, το ίδιο έτος 1 στα 10 νοικοκυριά στην Ελλάδα υποβλήθηκε σε καταστροφικές άμεσες δαπάνες*, αναλογία που ανέρχεται στο ένα στα τρία για τα φτωχότερα νοικοκυριά.

*Ως καταστροφική δαπάνη ορίζεται η άμεση δαπάνη του νοικοκυριού για υγεία που υπερβαίνει το 40% των συνολικών του δαπανών, εξαιρουμένων των βασικών δαπανών διαβίωσης (δηλ. τροφή, στέγαση και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας).

Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση αυξάνεται σταθερά, αλλά ο χρόνος που διανύεται με καλή υγεία μειώνεται

Επικαλούμενοι και πάλι όσα αναφέρονται στο «Προφίλ Υγείας 2017», το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα άγγιξε τα 81,1 έτη, το 2015, κατάτι υψηλότερο από τον μέσο όρο στην ΕΕ, όμως η αναλογία του χρόνου που διανύεται με καλή υγεία μειώνεται.

Στην ηλικία των 65 ετών η Ελληνίδα γυναίκα μπορεί να προσδοκά να ζήσει άλλα 21,3 έτη, αλλά μόνο το ένα τρίτο αυτών θα είναι απαλλαγμένα από αναπηρίες. Ομοίως, οι άντρες μπορούν να προσδοκούν να ζήσουν περίπου το 40% των υπόλοιπων 18,5 ετών με καλή υγεία.

Τα παραπάνω είναι ενδεικτικά και μόνο στοιχεία που αποδεικνύουν γιατί είναι αναγκαίο να θεσπιστούν κίνητρα για τη σύναψη ιδιωτικών συμβολαίων υγείας, νοσοκομειακής/ή και εξωνοσοκομεικής κάλυψης.

Τα προγράμματα αυτά δεν είναι… είδος πολυτελείας. Καλύπτουν ανάγκες υπαρκτές, ουσιαστικές και μάλιστα αυξανόμενες λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, τις οποίες το εθνικό σύστημα υγείας δεν μπορεί να ικανοποιήσει αποτελεσματικά.

Κίνητρα ή κατάργηση των αντικινήτρων

Θα μου πείτε, βέβαια, στις παρούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες μήπως είναι ουτοπικό να περιμένουμε από το κράτος να δώσει κίνητρα για ιδιωτική ασφάλιση υγείας;

Κι όμως, δεν είναι ουτοπικό αν σκεφτούμε ότι το Κράτος θα είχε να κερδίσει πολλαπλώς. Γιατί;

• Θα εισέπραττε περισσότερα από τη φορολόγηση των ασφαλιστικών εταιρειών και των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, αλλά και των ιδιωτικών παρόχων υγείας –μεγαλύτερος κύκλος εργασιών συνεπάγεται περισσότερους φόρους.
• Θα αυξανόταν η φορολογητέα ύλη, εφόσον στο πλαίσιο της ιδιωτικής ασφάλισης υγείας δεν υφίστανται άτυπες πληρωμές ή, άλλως πώς, φακελάκια σε γιατρούς για “καλύτερη φροντίδα” ή για να παρακαμφθούν οι λίστες αναμονής.
• Το ΕΣΥ θα αποφορτιζόταν από εκείνο το μέρος των ασθενών που θα απευθύνονταν σε ιδιωτικούς παρόχους υγείας, έχοντας ιδιωτική ασφαλιστική κάλυψη. Άρα, το κράτος θα εξοικονομούσε τα ποσά των νοσηλίων τους.

Ακόμα, όμως, κι αν δεν δοθούν κίνητρα από το Κράτος, θα ήταν μια κάποια λύση αν δεν αντιμετωπίζονταν “τιμωρητικά” όσοι διαθέτουν ιδιωτική ασφάλιση υγείας, αν δηλαδή εξεταζόταν η κατάργηση των… αντικινήτρων που υπάρχουν.

Οι έχοντες ιδιωτική ασφάλιση υγείας δεν τυγχάνουν ούτε κάποιας έκπτωσης επί των εισφορών που καταβάλλουν στο Ταμείο τους ούτε κάποιας φορολογικής απαλλαγής, και επιπλέον επωμίζονται και φόρο ασφαλίστρων.

Εν κατακλείδι και δεδομένου ότι το σύστημα υγείας λειτουργεί υπό συνθήκες σημαντικών δημοσιονομικών περιορισμών, το κράτος οφείλει να… δει προς όλες τις κατευθύνσεις, χωρίς παρωπίδες και πολιτικές ιδεοληψίες, εξετάζοντας λύσεις που θα μπορούσαν να μειώσουν το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό ιδιωτικών δαπανών υγείας και ταυτόχρονα να διασφαλίσουν ότι το δημόσιο σύστημα υγείας θα μπορεί να συνεχίσει να παρέχει υπηρεσίες στους πολίτες.

Σούλα Κορμά

1) Τα προφίλ χώρας αποτελούν σημαντικό στάδιο του διετούς κύκλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κατάσταση της Υγείας στην ΕΕ και είναι το αποτέλεσμα κοινής προσπάθειας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και του European Observatory on Health Systems and Policies. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε τον συντονισμό της σειράς των προφίλ και η παραγωγή τους έγινε με τη χρηματοδοτική συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.