Διδάγματα από τον μεγάλο σεισμό στην Ιαπωνία 10 χρόνια μετά
Είναι η πιο δαπανηρή φυσική καταστροφή στην παγκόσμια ιστορία: $210 δις οι οικονομικές απώλειες
Προκάλεσε τη μεγαλύτερη αποζημίωση που έχει δοθεί ποτέ από την ασφαλιστική βιομηχανία παγκοσμίως για σεισμικό συμβάν: $35 δις οι ασφαλιστικές αποζημιώσεις.
Aνήμερα της θλιβερής επετείου των 10 χρόνων, η Swiss Re εξέδωσε ενημερωτικό δελτίο που αναφέρεται στα διδάγματα από τον μεγάλο σεισμό στην Ιαπωνία (Great East Japan Earthquake -GEJE) και το τσουνάμι που ακολούθησε, που στοίχισαν τη ζωή σε περισσότερους από 18.000 ανθρώπους και προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές.
Η εμπειρία αυτού του συμβάντος οδήγησε την Ιαπωνία στην ενίσχυση των ήδη υψηλών προδιαγραφών μετριασμού των καταστροφών, ενώ και οι ασφαλιστές είχαν την ευκαιρία να επανεξετάσουν τα μοντέλα εκτίμησης κινδύνου, κυρίως για να χειριστούν κινδύνους όπως το τσουνάμι. Ωστόσο, η ύπαρξη ενός κενού προστασίας από σεισμούς ύψους $25 δις δείχνει ότι η Ιαπωνία είναι πιθανό να αντιμετωπίσει ακόμη μεγάλες απώλειες.
Δεδομένου ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον σεισμογενών χωρών του πλανήτη, τα διδάγματα που επισημαίνει η Swiss Re και τα παραθέτουμε στη συνέχεια μας αφορούν ιδιαίτερα.
Στις 11 Μαρτίου 2011, ένας σεισμός μεγέθους 9,0 ρίχτερ έπληξε τις ακτές του Ειρηνικού στην ανατολική Ιαπωνία. Ήταν ο πιο ισχυρός γνωστός σεισμός που έπληξε ποτέ τη χώρα και ο 4ος ισχυρότερος παγκοσμίως. Το πρωτόγνωρα τεράστιο τσουνάμι που ακολούθησε πλημμύρισε 500 τ.χλμ. της παράκτιας περιοχής από το Hokkaido έως την Okinawa, προκαλώντας αμέτρητες ζημιές. Μια από τις συνέπειες ήταν η κατάρρευση ενός αντιδραστήρα στον πυρηνικό σταθμό Fukushima Daiichi, που αύξησε σημαντικά τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις1. Περισσότεροι από 18.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται2, καθιστώντας το συμβάν το πιο θανατηφόρο στην Ιαπωνία μετά τον σεισμό του Μεγάλου Τόκιο το 1923.
Δέκα χρόνια μετά, η εμπειρία οδήγησε σε πολλές περαιτέρω βελτιώσεις όσον αφορά στην αντιμετώπιση καταστροφών και τον προληπτικό μετριασμό του κινδύνου. Ωστόσο, λόγω του συνδυασμού παραγόντων, η υπάρχουσα σεισμική έκθεση της Ιαπωνίας θα μπορούσε να στοιχίσει πολλά σε απώλειες.
Η Ιαπωνία είναι μια από τις πιο σεισμογενείς χώρες στον κόσμο. Ως αποτέλεσμα, οι κανόνες δόμησης είναι εδώ και πολύ καιρό υποχρεωτικοί και πολύ αυστηροί. Η ισχυρή κουλτούρα πρόληψης και ετοιμότητας απέναντι στον κίνδυνο που υπάρχει, εξηγεί την περιορισμένη κλίμακα απωλειών που προκύπτει από τις δονήσεις που προκάλεσε ο συγκεκριμένος σεισμός σε σχέση με το μέγεθος του ίδιου του σεισμικού γεγονότος.
Οι περισσότεροι από τους θανάτους και περίπου το ένα τρίτο των οικονομικών ζημιών προκλήθηκαν όχι από τον σεισμό αλλά από το τσουνάμι, με συνεπακόλουθες επιπτώσεις τις ζημιές σε κρίσιμες υποδομές και τη μεγάλης κλίμακας διακοπή των αλυσίδων εφοδιασμού. Κατά τη στιγμή της καταστροφής, η Ιαπωνία ήταν ήδη εξοπλισμένη με λειτουργικά και αποτελεσματικά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και αναχώματα. Ωστόσο, το τεράστιο μέγεθος των πολλαπλών δευτερογενών κινδύνων που έπληξαν τη χώρα, όπως τα κύματα του τσουνάμι που ήταν υψηλότερα από τα αναχώματα, έκανε το συγκεκριμένο συμβάν την πιο δαπανηρή φυσική καταστροφή στην παγκόσμια ιστορία: οι οικονομικές απώλειες ανήλθαν σε $210 δις.
Σήμερα η ανασυγκρότηση έχει ως επί το πλείστον ολοκληρωθεί. Το συγκεκριμένο συμβάν προκάλεσε μια σοβαρή αντίδραση από μέρους της ιαπωνικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση καταστροφών3. Ένα μάθημα που αντλήθηκε είναι ότι, σήμερα, η Ιαπωνία έχει εντάξει στον εθνικό σχεδιασμό της ακραία σενάρια πολύ χαμηλής συχνότητας, αλλά υψηλού αντίκτυπου, από σεισμό και τσουνάμι, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο καταστροφών στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Για παράδειγμα, το ύψος των θαλάσσιων φραγμάτων έχει αυξηθεί, σε σχέση με 10 χρόνια πριν, για να μετριάσει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο από ένα πιθανό τσουνάμι.
Οι ασφαλιστικές αποζημιώσεις για τον σεισμό και το τσουνάμι ανήλθαν σε $35 δις. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συνολικά αποζημίωση που έχει δοθεί ποτέ από την ασφαλιστική βιομηχανία παγκοσμίως για σεισμικό συμβάν, ωστόσο, αυτή κάλυψε μόλις το 16% των συνολικών ζημιών. Η πλειοψηφία των απαιτήσεων πληρώθηκε γρήγορα (εντός τριών μηνών) και ο ασφαλιστικός κλάδος αποκόμισε μεγάλα διδάγματα. Αν μη τι άλλο, μέχρι εκείνη τη στιγμή το υποτιθέμενο μέγιστο μέγεθος ενός σεισμού στην περιοχή Tohoku ήταν 8,5 ρίχτερ4 και ένα πιθανό τσουνάμι είχε μοντελοποιηθεί σε αυτή τη βάση. Ο σεισμός των 9,0 ρίχτερ έκανε τα πράγματα πολύ χειρότερα από ό,τι θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί. Εξίσου απογοητευτικό είναι ότι η εμπειρία του GEJE (Great East Japan Earthquake) δεν είναι απαραίτητα το χειρότερο σενάριο που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει η Ιαπωνία. Εάν ένας παρόμοιος σε μέγεθος σεισμός πλήξει περισσότερες περιοχές με πυκνότερο πληθυσμό και μεγαλύτερη συγκέντρωση περιουσιακών στοιχείων (π.χ. το Τόκιο), οι ανθρώπινες απώλειες και οι οικονομικές επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο ακραίες.
Παρά τις εξελίξεις στη σεισμική επιστήμη, συχνά το εύρος των πιθανών ζημιών από σεισμικά συμβάντα δεν αναγνωρίζεται πλήρως, ακόμη και σε χώρες με μακρά καταγεγραμμένη σεισμική ιστορία όπως η Ιαπωνία. Για παράδειγμα, το 2011, ενώ οι αυστηροί κανόνες δόμησης έσωσαν ζωές, σημειώθηκαν σοβαρές ζημιές σε μη δομικά κατασκευαστικά στοιχεία, όπως αγωγοί, σωληνώσεις, ψευδοροφές και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, διογκώνοντας τις αξιώσεις πέρα από τις προσδοκίες.
Μετά τον μεγάλο σεισμό στην Ιαπωνία, έχει προχωρήσει από τον ασφαλιστικό κλάδο η μοντελοποίηση δευτερογενών κινδύνων όπως το τσουνάμι και, στην περίπτωση της Νέας Ζηλανδίας, η υγροποίηση του εδάφους, καθώς και οι πιθανότητες ζημιών σε μη δομικά στοιχεία των κτηρίων. Καθώς η μοντελοποίηση βελτιώνεται και η αποτροπή των χειρότερων σεναρίων ενισχύεται, η ασφαλιστική βιομηχανία θα είναι σε θέση να συνεισφέρει περισσότερο στην άμβλυνση των κινδύνων που προκαλεί ο σεισμός σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Η Swiss Re εκτιμά ότι το κενό προστασίας από φυσικές καταστροφές στην Ιαπωνία το 2019 ήταν πάνω από $30 δις σε ισοδύναμους με ασφάλιστρα όρους, το δεύτερο υψηλότερο στον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του κενού –$25 δις– προήλθε από την υπασφάλιση του σεισμικού κινδύνου.
Η ασφαλιστική διείσδυση για σεισμικούς κινδύνους στην Ιαπωνία παραμένει χαμηλή. Το 2011, μόνο το 36% των μεγάλων εταιρειών και λιγότερο από το 10% των ΜμΕ είχαν κάλυψη για σεισμό5. Σήμερα, το ποσοστό έχει αυξηθεί, αλλά η πλειονότητα των εταιρειών εξακολουθεί να στερείται προστασίας. Όσον αφορά τα νοικοκυριά, περίπου 50% έως 60% έχουν ασφάλιση σεισμού6. Ωστόσο, με τα όρια κάλυψης στις αστικές συμβάσεις να κυμαίνονται από 20%-50% του ασφαλισμένου ποσού για πυρκαγιά, το ποσοστό των συνολικών ζημιών που αποζημιώνονται είναι περίπου 15%.
Το παραπάνω ποσοστό αυξήθηκε από το 3% που ήταν όταν συνέβη ο σεισμός στο Κόμπε το 1995, αλλά είναι πολύ κάτω από τα επίπεδα άλλων σεισμογενών χωρών, όπως η Χιλή (30%) και η Νέα Ζηλανδία (75%). Αυτές οι αποκλίσεις υποδηλώνουν ότι πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα, για να επεκταθεί η εμβέλεια των σεισμικών καλύψεων σε ολόκληρη την Ιαπωνία.
1) F. Ranghieri, M. Ishiwatari, Learning from megadisasters: lessons from the GEJE, World Bank 2014.
2) Police Countermeasures and Damage Situation associated with 2011Tohoku district – off the Pacific Ocean Earthquake, National Policy Agency of Japan, December 2020.
3) F. Ranghieri, M. Ishiwatari, op. cit.
4) Response to the 2011 Great East Japan Earthquake and Tsunami disaster, The Royal Society, 28 October 2015.
5) Towards improvement of disaster risk management capacity of Japan’s economy, Japan Cabinet Office, April 2017.
6) Data from AXCO.
Ακολουθήστε την Ασφαλιστική Αγορά στο Google News
