Προκλήσεις, Επιπτώσεις και Στρατηγικές Ανθεκτικότητας

Tου κ. Διονύση Μάτσα*,
UW Manager Property, Energy & Engineering της HDI Global SE, Hellas.

Η κλιματική αλλαγή έχει πλέον εδραιωθεί ως ένας από τους πλέον κρίσιμους κινδύνους του 21ου αιώνα, επηρεάζοντας αδιακρίτως γεωγραφικά πλάτη, οικονομικές δραστηριότητες και κοινωνικά στρώματα. Οι επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών συγκλίνουν σε ένα κοινό συμπέρασμα: ο πλανήτης βιώνει ταχύτερα από τις αρχικές εκτιμήσεις την υπερθέρμανση, με τις μέσες θερμοκρασίες να ξεπερνούν ήδη τον στόχο του +1,5°C, που είχε τεθεί από τη Συμφωνία του Παρισιού.

Το 2024 καταγράφηκε ως το θερμότερο έτος στην ιστορία των μετρήσεων, με αυξημένη συχνότητα ακραίων φαινομένων, όπως καύσωνες, καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις και τυφώνες. Η ασφαλιστική βιομηχανία, από τη φύση της, καλείται να απορροφήσει μέρος των συνεπειών αυτών των φαινομένων, κάτι που αποτυπώνεται στις συνεχώς αυξανόμενες αποζημιώσεις παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τη Swiss Re, το 2023 ήταν η πέμπτη συναπτή χρονιά με ασφαλισμένες ζημιές άνω των $100 δισ. από φυσικές καταστροφές. Το protection gap –το κενό προστασίας μεταξύ οικονομικών απωλειών και ασφαλισμένων ζημιών– παραμένει σημαντικό, ιδίως σε χώρες με χαμηλή διείσδυση ασφαλιστικών προϊόντων και έλλειψη ασφαλιστικής συνείδησης. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στο ύψος των αποζημιώσεων, αλλά επεκτείνεται και στην ανάγκη ανασχεδιασμού των μοντέλων πρόβλεψης κινδύνου που χρησιμοποιούνται από Ασφαλιστές και Αντασφαλιστές.

Η ελληνική ασφαλιστική αγορά βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή αυτής της παγκόσμιας μετατόπισης. Το 2023 ανέδειξε με δραματικό τρόπο πόσο ευάλωτη είναι η χώρα απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες κατέστρεψαν επιχειρήσεις, κατοικίες και αγροτικές εκτάσεις, ενώ η κακοκαιρία “Daniel”, με βροχοπτώσεις – ρεκόρ, προκάλεσε πλημμυρικά φαινόμενα άνευ προηγουμένου στη Θεσσαλία. Η ασφαλιστική ζημιά που καταγράφηκε, περίπου €400 εκατ., αποτελεί τη μεγαλύτερη στη σύγχρονη ιστορία της εγχώριας αγοράς. Ενδεικτικά, μόνο το 2023 καταβλήθηκαν αποζημιώσεις υπερδιπλάσιες του συνολικού ποσού αποζημιώσεων από ακραία φαινόμενα για την περίοδο 1993-2022. Αυτή η νέα πραγματικότητα απαιτεί στρατηγική επανατοποθέτηση σε επίπεδο ανάλυσης ρίσκου και επικινδυνότητας και, κατ’ επέκταση, ανάληψης κινδύνου και τιμολόγησης.

Ταυτόχρονα, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί ότι όσο η μέση θερμοκρασία αυξάνεται, τόσο εντείνεται η δυναμική του πλανητικού κλιματικού συστήματος. Η αυξημένη εξάτμιση, λόγω της θερμότητας, προκαλεί μεγαλύτερη συγκέντρωση υδρατμών στην ατμόσφαιρα, γεγονός που ενισχύει τις καταιγίδες και τις πλημμύρες. Όπως υπογραμμίζει το World Meteorological Organization (WMO), τα καιρικά συστήματα λειτουργούν πλέον σε μια “νέα κανονικότητα” (new normal), η οποία χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη μεταβλητότητα, ταχύτερες μετατοπίσεις/μεταβολές και έντονες τοπικές επιπτώσεις.

Δ. Μάτσας: Η ασφαλιστική αγορά στην εποχή της κλιματικής αλλαγής

Μπροστά σε αυτή την κλιμακούμενη κρίση, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις αναπροσαρμόζουν τις στρατηγικές τους. Τα παραδοσιακά μοντέλα κινδύνου, βασισμένα σε ιστορικά δεδομένα προηγούμενων ετών, κρίνονται πλέον ανεπαρκή. Νέα, δυναμικά εργαλεία, όπως τα climate risk analytics, τα geospatial data και τα σενάρια ακραίων συμβάντων, ενσωματώνονται σε όλες τις φάσεις της ασφαλιστικής λειτουργίας: από την ανάληψη κινδύνου και την τιμολόγηση, μέχρι την αποθεματοποίηση και τη διαχείριση αντασφαλιστικών χαρτοφυλακίων. Παράλληλα, αυξάνεται η πίεση για την ενίσχυση της ασφαλιστικής κάλυψης σε πληθυσμούς με μικρή ή καθόλου προστασία.
Στο πλαίσιο της μακροπρόθεσμης αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, η πράσινη μετάβαση αποτελεί πλέον μονόδρομο. Η απανθρακοποίηση της οικονομίας, μέσω της ενίσχυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, της ενεργειακής αποδοτικότητας και των βιώσιμων μεταφορών, είναι απαραίτητη όχι μόνο για τη μείωση των εκπομπών αλλά και για την άμβλυνση των συστημικών ρίσκων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη θέσει φιλόδοξους στόχους για την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, οι οποίοι απαιτούν επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

Ωστόσο, κάθε τεχνολογική καινοτομία φέρει μαζί της νέες μορφές κινδύνου. Οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας, όπως τα συστήματα αποθήκευσης BESS (Battery Energy Storage Systems), τα φωτοβολταϊκά πάρκα, τα ηλεκτροκίνητα οχήματα, η παραγωγή, μεταφορά και αποθήκευση υδρογόνου, καθώς και οι εγκαταστάσεις δέσμευσης CO₂ δημιουργούν νέα ασφαλιστικά προφίλ, με δυνητικές απειλές για νέου τύπου ζημιές/αστοχίες, εκρήξεις ή και κυβερνοεπιθέσεις. Οι ασφαλιστές καλούνται να διαμορφώσουν νέα προϊόντα, με βάση την αξιολόγηση καινούργιων τεχνικών προδιαγραφών, αναθεωρημένων προτύπων λειτουργίας και ρυθμιστικού πλαισίου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση των μπαταριών ιόντων λιθίου, οι οποίες χρησιμοποιούνται ευρέως σε ηλεκτροκίνητα οχήματα, scooters και e-bikes. Τα αυξανόμενα περιστατικά ανάφλεξης ή θερμικής διαφυγής (thermal runaway) ανέδειξαν σημαντικά ρυθμιστικά και λειτουργικά κενά, τόσο σε επίπεδο υποδομών όσο και χρήσης. Οι κρατικοί φορείς και οι οργανισμοί, σε πολλές περιπτώσεις, προώθησαν με ενθουσιασμό την ηλεκτροκίνηση μέσω επιδοτήσεων και κινήτρων, χωρίς την απαραίτητη πρόνοια για παράλληλη έρευνα και ανάπτυξη νέων προτύπων ασφάλειας, ειδικά σε ό,τι αφορά τη φόρτιση σε κατοικίες ή υπόγεια πάρκινγκ.

Η ασφαλιστική αγορά οφείλει πλέον να προσεγγίσει την καινοτομία με ένα διττό πρίσμα: από τη μία, να συμβάλλει ενεργά στη μετάβαση προς ένα βιώσιμο ενεργειακό και κατασκευαστικό πρότυπο· από την άλλη, να ενσωματώσει έγκαιρα και ορθολογικά τις αναδυόμενες απειλές στα υποδείγματά της. Απαιτούνται συνεργασίες με τεχνολογικούς παρόχους, ερευνητικά ιδρύματα, κρατικές αρχές και διεθνείς φορείς, ώστε να διαμορφωθούν πρότυπα και κοινές προσεγγίσεις στην εκτίμηση κινδύνου και τη διαχείριση ζημιών, με βάση τα νέα δεδομένα και χαρακτηριστικά κινδύνων.

Η επόμενη μέρα της ασφάλισης, σε έναν πλανήτη που αλλάζει, περνά μέσα από την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας. Η πρόκληση δεν είναι μόνο να αποζημιώνουμε καλύτερα, αλλά και να προλαμβάνουμε πιο αποτελεσματικά. Η ενσωμάτωση κλιματικών σεναρίων στην κεφαλαιακή επάρκεια, η ανάπτυξη ασφαλιστικών λύσεων βασισμένων στα προβλήματα των νέων τεχνολογιών και η αύξηση της ασφαλιστικής συνείδησης είναι μερικές από τις στρατηγικές που πρέπει να ενισχυθούν. Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, η ασφάλιση οφείλει να παραμείνει σταθερός πυλώνας προστασίας, προσαρμόζοντας τις αρχές της στις ανάγκες του αύριο.

* Ο κ. Διονύσης Μάτσας ήταν ομιλητής στο Ετήσιο Συνέδριο της Πανευρωπαϊκής Ένωσης Πραγματογνωμόνων (FUEDI), το οποίο διοργάνωσε στην Αθήνα ο Ελληνικός Σύλλογος Πραγματογνωμόνων (HALA). H HDI ήταν Οfficial Sponsor του Συνεδρίου, το οποίο διεξήχθη στο Μουσείο της Ακρόπολης, στις 7 Μαΐου, με θέμα: ADAPT | ADJUST | PROTECT – Beyond the Horizon to a Climate – Resilient Future.