Είναι ευρέως αποδεκτό πως φαινόμενα απάτης συναντώνται σε όλες, σχεδόν, τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ως απάτη ορίζεται οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη που θεωρείται αξιόποινη από τον νόμο και έχει σκοπό να εξασφαλίσει με ανέντιμο τρόπο ένα πλεονέκτημα σε αυτόν που τη διαπράττει ή σε ένα τρίτο πρόσωπο. Έτσι και στην ασφαλιστική βιομηχανία, με τον όρο «ασφαλιστική απάτη» εννοείται κάθε συνειδητή ή εκ προθέσεως ενέργεια, που αποσκοπεί στην πραγματοποίηση παράνομου κέρδους από ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο.

Eίναι πολύ σημαντικό να διαχωριστεί αυτή η έννοια από την ασφαλιστική κατάχρηση. Σύμφωνα με τους ειδικούς, με τον όρο απάτη εννοείται εγκληματική ενέργεια τέτοια, που να μπορεί να επιβληθεί νομική ποινική δίωξη. Η κατάχρηση σχετίζεται περισσότερο με κοινωνική συμπεριφορά και δεν ισούται με ποινικό αδίκημα. Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι οι τύποι της ασφαλιστικής απάτης και κατάχρησης διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη σοβαρότητα, από διογκωμένες απαιτήσεις μέχρι στημένα ατυχήματα ή ζημιές. Στην καθημερινή ζωή χρησιμοποιείται ο όρος της ασφαλιστικής απάτης για όλες τις μορφές που αυτή συναντάται, ακόμη κι αν είναι απλή κατάχρηση του συμβολαίου.

Βάσει μελέτης, έχει υπολογιστεί πως η ασφαλιστική βιομηχανία επιβαρύνεται με ποσοστό 10% – 15% από κίβδηλες απαιτήσεις και απατηλά φαινόμενα. Το μέγεθος του οικονομικού κόστους γίνεται αντιληπτό, αν αναλογιστεί κανείς ότι για την ελληνική ασφαλιστική αγορά το ποσοστό αυτό ισοδυναμεί με 250 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση, ενώ για μεγαλύτερες αγορές το κόστος φτάνει ως και δισεκατομμύρια δολάρια.

Αναμφισβήτητα, κάθε απατηλή ασφαλιστική αξίωση λειτουργεί σε βάρος της ασφαλιστικής βιομηχανίας και υπονομεύει τα θεμέλια του ασφαλιστικού θεσμού.

Αρχικά, οι ασφαλιστικές εταιρείες, προκειμένου να μειώσουν το επιπλέον κόστος από τέτοια φαινόμενα, οδηγούνται σε υψηλότερα ασφάλιστρα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα ασφαλισμένα πρόσωπα να επιβαρύνονται, χωρίς διακρίσεις για τους καλόπιστους και έντιμους ασφαλισμένους. Κάτι τέτοιο, πολλές φορές, καθιστά την υποχρεωτική και απαραίτητη κάλυψη δυσβάσταχτη.

Επιπρόσθετα, ψευδείς απαιτήσεις και εικονικές ζημίες δυσχεραίνουν σε μεγάλο βαθμό το επάγγελμα του ασφαλιστή, ο οποίος έρχεται πολλές φορές αντιμέτωπος με ακραίες συμπεριφορές και πιέσεις από τον πελάτη. Σε αυτό το σημείο, ο ασφαλιστής πρέπει να είναι κατάλληλα καταρτισμένος, ώστε να αντιμετωπίσει σωστά την κατάσταση, και πρέπει να έχει την ικανότητα να διακρίνει αν είναι αντιμέτωπος με απάτη ή με απλή άγνοια του πελάτη επί του θέματος.

Η πιο συνηθισμένη μορφή ασφαλιστικής απάτης είναι η διόγκωση των απαιτήσεων και έχει αποδειχτεί ότι συμβαίνει γιατί πολλοί πιστεύουν ότι, πληρώνοντας ασφάλιστρο, δικαιούνται κάποια αποζημίωση. Σε περίπτωση που ο ασφαλιστής δράσει λανθασμένα, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί χάσμα στην εμπιστοσύνη που έχει με την ασφαλιστική εταιρεία.

Ακόμα ένας λόγος που η ασφαλιστική απάτη φαλκιδεύει τον θεσμό της ασφάλισης, είναι το γεγονός ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες αναγκάζονται να δαπανήσουν μεγάλα ποσά και να διαθέσουν σημαντικό χρόνο για να αναπτύξουν τεχνικές και μεθόδους που θα περιορίσουν, όσο το δυνατόν περισσότερο, τα φαινόμενα αυτά. Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί η λανθασμένη άποψη που υπάρχει, ότι τέτοιες πράξεις απάτης δεν βλάπτουν κανέναν, μιας και οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν τεράστιο απόθεμα κεφαλαίου. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει και, όπως ειπώθηκε παραπάνω, οδηγεί σε επιβάρυνση των ίδιων των ασφαλισμένων.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί το επιπλέον κόστος με το οποίο έρχονται αντιμέτωπες οι ασφαλιστικές εταιρείες και το οποίο είναι το αυξημένο αντασφάλιστρο. Είναι εύλογο ότι οι αντασφαλίστριες εταιρείες προβαίνουν σε αυτή την κίνηση με σκοπό να καλύψουν τις επιπλέον ζημιές τους.

Η ασφαλιστική απάτη δύσκολα ανιχνεύεται και δεν αντιμετωπίζεται εξ ολοκλήρου από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Εάν αναλογιστεί κανείς την επιβάρυνση που προκαλεί στην ασφαλιστική βιομηχανία και το μέγεθος των επιπτώσεών της, γίνεται κατανοητό πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη αποτελεσματικής αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου. Από τη στιγμή που η εξάλειψη της απάτης είναι εφικτή μόνο θεωρητικά, δεδομένου ότι στην πράξη σημαίνει πλήρη έλεγχο του ηθικού κινδύνου, βασικός στόχος κάθε ασφαλιστικής εταιρείας είναι η ελαχιστοποίησή της.

Μια συλλογική προσπάθεια από τους φορείς της ασφαλιστικής βιομηχανίας, τους διακανονιστές, την αστυνομία και όλα τα συμβαλλόμενα μέλη (δικηγόροι, γιατροί, πυροσβεστική, μηχανικοί αυτοκινήτων κ.ά.) μπορεί να βοηθήσει στον σχεδιασμό ευφυών συστημάτων, τα οποία συντελούν στον περιορισμό των απωλειών που οφείλονται στην ασφαλιστική απάτη.

Στο πλαίσιο της κάθε εταιρείας ξεχωριστά, το διοικητικό συμβούλιο οφείλει να την προστατέψει με κάθε δυνατό τρόπο από φαινόμενα απάτης. Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται μέσω της επένδυσης στην εκπαίδευση και τη μεταφορά γνώσης στο προσωπικό, καθώς συχνά παρατηρείται ότι η αντιεπαγγελματική στάση και αδιαφορία των ατόμων που διεκπεραιώνουν μια απαίτηση εντείνουν το φαινόμενο. Επιπλέον, η κάθε εταιρεία πρέπει να φροντίζει το όνομα και τη φήμη της, μιας και ορισμένα ατυχή γεγονότα ενδέχεται να πυροδοτήσουν μια σειρά από καταχρήσεις συμβολαίων. Στις μέρες μας, η χρήση εργαλείων και δεδομένων παλαιότερων ετών (data) πρέπει να γίνεται από ειδικά καταρτισμένο προσωπικό, με σκοπό την πρόληψη της απάτης και την αποφυγή επανάληψης σφαλμάτων του παρελθόντος. Γενικότερα, το διοικητικό συμβούλιο χρειάζεται να προωθήσει μια κουλτούρα που να μην ανέχεται την απάτη και οφείλει να ευαισθητοποιήσει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς επί του θέματος.

Σε κρατικό επίπεδο, πολλές χώρες ιδρύουν οργανώσεις και εξειδικευμένους φορείς, προκειμένου να ελεγχθεί το φαινόμενο. Για παράδειγμα, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος (ΕΑΕΕ), λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία και πληροφορίες που συλλέχθηκαν από τις ευρωπαϊκές ασφαλιστικές αγορές, από την ίδια την ΕΑΕΕ και το επίπεδο ωριμότητας της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς στον τομέα αυτόν, αποφάσισε την υιοθέτηση ενός πολυδιάστατου Πλάνου Δράσεων για την καταπολέμηση της ασφαλιστικής απάτης. Στις ΗΠΑ, λόγω του αυξανόμενου κόστους που προκαλούσε στην ασφαλιστική βιομηχανία, ιδρύθηκε το 1992 η Κρατική Υπηρεσία Ασφαλιστικού Εγκλήματος (NICB), μία μη κερδοσκοπική οργάνωση που ασχολείται αποκλειστικά με την καταπολέμηση του φαινομένου.

Ερχόμενοι στην επικαιρότητα, η παγκόσμια πανδημία ανάγκασε σχεδόν τα δύο τρίτα όλων των ασφαλιστικών οργανισμών να επικεντρωθούν περισσότερο στην ψηφιοποίηση. Υπολογίζεται ότι περίπου το 65% των ασφαλιστικών εστίασαν τις επενδύσεις τους σε συστήματα. Ωστόσο, η εξ αποστάσεως εργασία είχε ως αποτέλεσμα λιγότερες επιθεωρήσεις, ενώ το 75% των ερωτηθέντων μιας έρευνας της Friss ανέφεραν και αυξημένο φόρτο εργασίας, που μπορεί να δημιουργήσει κενά εποπτείας και πεδίο δράσης για απατεώνες. Σημαντικότερες περιπτώσεις απάτης που καταγράφονται βάσει της συχνότητας κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19 είναι στημένα τροχαία και κλοπές οχημάτων, απάτες σε τιμολογήσεις, εικονικές υπηρεσίες και ψεύτικα ατυχήματα που συμβαίνουν κυρίως σε σπίτια.

Συμπερασματικά, η ασφαλιστική απάτη συνιστά κατάφωρη παραβίαση των αξιών του ασφαλιστικού θεσμού. Ας μην ξεχνάμε πως αποτελεί μια ακραία περίπτωση ηθικού κινδύνου και αυτό την καθιστά πολύπλευρη. Το θεμελιώδες πρόβλημα για τους ασφαλιστές, που πρέπει να αντιμετωπίσουν τόσο την απάτη όσο και την κατάχρηση, είναι να αναπτύξουν έναν μηχανισμό που θα διαχωρίζει αποτελεσματικά τους ισχυρισμούς από τις κατηγορίες.

Πηγές

Μ. Νεκτάριος, «Διοικητική Κινδύνων και Ασφαλίσεις Επιχειρήσεων», Εκδόσεις Σταμούλη, 2010.
Arizona Department of Insurance, «What is Insurance Fraud», 2009.
Insurance Information Institute, «Insurance Fraud», 2007.
Ασφαλιστικός Κλάδος Deloitte Ελλάδος, «Έρευνα για την Πρόληψη της Απάτης στην Ελληνική Ασφαλιστική Αγορά», 2014.
Insurance Europe, «The impact of Insurance Fraud», 2013.
Insurance daily, «Η ασφαλιστική απάτη στον Covid-19: Το 18% όλων των αξιώσεων περιέχει στοιχεία απάτης», 2021.
https://dione.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/unipi/4470/Rigopoulou.pdf?sequence= 2&isAllowed=y

Διαβάστε επίσης:

PEPP (Pan-European Pension Product): Δυνατότητες & Προκλήσεις, Του Μιχαήλ Πεχλιβανίδη

Η χρήση των νέων τεχνολογιών στην ελληνική ασφαλιστική αγορά, Των Μαρίας Καρύδη και Μαρίας Μπούρα

Υποχρεωτική ασφάλιση έναντι κινδύνων από φυσικές καταστροφές, Της Ναταλίας Καλούμενου

Μικροασφάλιση: Η σημασία της για τις αναπτυσσόμενες χώρες & τους οικονομικά ασθενέστερους, Της Γεωργίας Κωτούλα

Γιατί η Ιδιωτική Ασφάλιση δεν είναι «αναγκαίο κακό», Της Νικολίνας Σοφίας Καραγκιόζογλου

Σύστημα 3 Πυλώνων: Γιατί είναι αναγκαία η ασφαλιστική μεταρρύθμιση, Του Ηλία Μπενέκου

Η μεγάλη πρόοδος του Ασφαλιστικού Τομέα μέσω της Τεχνολογίας, Των Σπύρου Σηφάκη και Τάσου Κρατημένου

Aντεπιλογή & Ηθικός Κίνδυνος στις Κυβερνοασφαλίσεις: Μπορούν να περιοριστούν; Της Μαρίας Κυλάφη

Τεχνητή Νοημοσύνη: Ευκαιρία ή απειλή για την ασφαλιστική βιομηχανία; Του Θεόδωρου Πηλιχού

H ασφάλιση ως εργαλείο ανάπτυξης των επιχειρήσεων, Του Αθανάσιου Παρίση

Apps: οι φίλοι του ασφαλιστή αλλά και του ασφαλισμένου, Του Αλέξανδρου Θανάση