Άρθρα
Ασφάλιση & Μακροζωία: Πώς θα προστατεύονται οι άνθρωποι ως τα 100;
H «Επανάσταση της Μακροζωίας» δημιουργεί προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες για τους ασφαλιστές, σύμφωνα με τη νέα Έκθεση της Geneva Association, με τίτλο «Insurance and the Longevity Economy: Navigating protection in the era of 100-year lives (Ασφάλιση και Οικονομία της Mακροζωίας: Η προστασία στην εποχή της 100ετούς ζωής)»*, η οποία εξετάζει τις καινοτόμες στρατηγικές που υιοθετούν οι ασφαλιστές, για να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα.
O παγκόσμιος πληθυσμός έχει υπερτριπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1950 και το 2025 θα είναι πάνω από 8 δισεκατομμύρια. Ενώ η ανάπτυξη επιβραδύνεται και οι ανησυχίες για μια ανεξέλεγκτη οικονομική δραστηριότητα υποχωρούν, έχουν ανακύψει νέες προκλήσεις: μείωση των γεννήσεων και γήρανση του πληθυσμού. Τα ποσοστά γονιμότητας έχουν μειωθεί περισσότερο από το ήμισυ: από τα πέντε παιδιά ανά γυναίκα που ήταν τη δεκαετία του 1950, σήμερα, το επίπεδο γονιμότητας παγκοσμίως είναι σχεδόν 2,1. Κατά την ίδια περίοδο, το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε από τα 46 στα 74 έτη, ξεπερνώντας τα 80 έτη σε πολλές χώρες του ΟΟΣΑ. Ο κόσμος μας αντιμετωπίζει τώρα μια δημογραφική μεταβολή, όπου περισσότεροι άνθρωποι ζουν περισσότερα χρόνια –αυξανόμενη μακροζωία– με λιγότερους νέους για να τους υποστηρίξουν. Αυτό δημιουργεί νέες ανάγκες και τρωτά σημεία και θέτει υπό αμφισβήτηση τα καθιερωμένα κοινωνικά πρότυπα και τις οικονομικές δομές.
Μακροζωία vs. γήρανση
Ο όρος «μακροζωία» χρησιμοποιείται συχνά εναλλακτικά με τη γήρανση. Όμως, ενώ οι έννοιες σχετίζονται, αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικά φαινόμενα. Ο πρώτος όρος αναφέρεται στη διάρκεια της ζωής και ο δεύτερος στην «προοδευτική απώλεια της σωματικής ικανότητας που οδηγεί σε λειτουργική εξασθένιση»1. Η κατανόηση του αντίκτυπου της μακροζωίας στα άτομα απαιτεί την εξέταση των παραγόντων που επηρεάζουν τη ζωή στο σύνολό της –βιολογία, τρόπος ζωής, πλούτος και περιβάλλον– και όχι την εστίαση σε έναν «αριθμό» μόνο, τη χρονολογική μας ηλικία. Η εκτίμηση των οικονομικών επιπτώσεων από την αυξανόμενη μακροζωία απαιτεί την εξέταση των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων που προκύπτουν από τις νέες ηλικιακές δομές και τις αλλαγές στη συμπεριφορά, καθώς οι άνθρωποι προσαρμόζονται στην αύξηση της διάρκειας ζωής.
Πολύπλευρη η πρόκληση της μακροζωίας για τους ασφαλιστές
Οι ασφαλίσεις ζωής & υγείας έχουν διαδραματίσει, ιστορικά, καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση ορισμένων από τις πιο κρίσιμες καταστάσεις της ανθρώπινης ζωής. Αρχικά, η ασφάλιση ζωής παρείχε προστασία από πρόωρο θάνατο, γνωστό και ως κίνδυνο θνησιμότητας (mortality risk). Σήμερα, το μεγαλύτερο μερίδιο των ασφαλιστικών εργασιών ζωής επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των κινδύνων που προκύπτουν από τη μακροζωία, δηλαδή στην εξασφάλιση επαρκών αποταμιεύσεων, μέσω προσόδων, ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ασφαλίσεων ή επενδυτικών προγραμμάτων αποταμίευσης, καθώς και στην παροχή λύσεων μακροχρόνιας φροντίδας ή προστασίας εισοδήματος.
Ωστόσο, η συνολική ζήτηση για πολλά από αυτά τα αποταμιευτικά προϊόντα έχει μειωθεί μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, καθώς τα επιτόκια έπεσαν κατακόρυφα (με ορισμένους να υποστηρίζουν ότι η ίδια η δημογραφική αλλαγή συνέβαλε σε αυτό)2, παρά το γεγονός ότι ο κίνδυνος μακροζωίας αυξάνεται με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής.
Η ασφάλιση υγείας, που προστατεύει από κινδύνους νοσηρότητας, έχει επίσης να αντιμετωπίσει τον υψηλό ιατρικό πληθωρισμό, καθώς η ζήτηση για υπηρεσίες υγείας αυξάνεται με τον υψηλότερο επιπολασμό χρόνιων και σχετιζόμενων με την ηλικία παθήσεων. Ωστόσο, αν η σχέση μεταξύ χρονολογικής και βιολογικής ηλικίας γίνει πιο ευμετάβλητη, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι το ίδιο συμβαίνει και με τους παράγοντες που επηρεάζουν τους κινδύνους μακροζωίας, με επιπτώσεις τόσο στην ασφάλιση υγείας όσο και στην ασφάλιση ζωής. Για παράδειγμα, αντί τα άτομα να διακόψουν την εργασία τους πέραν μιας ορισμένης χρονολογικής ηλικίας εξαντλώντας τις αποταμιεύσεις τους, μπορεί να επιλέξουν να συνεχίσουν να αποταμιεύουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με τη βιολογική τους ηλικία (η οποία μπορεί να ενισχυθεί με υγιεινές παρεμβάσεις), ή να επιστρέψουν στην εργασία μετά από μια διακοπή της σταδιοδρομίας τους στα μέσα της ζωής τους.
Η μακροζωία αποτελεί μια πολύπλευρη πρόκληση, η οποία απαιτεί μια νέα προσέγγιση από τους ασφαλιστές, για να αντιμετωπιστεί όχι μόνο ο κίνδυνος να εξαντληθούν οι προσωπικές αποταμιεύσεις, αλλά και ο κίνδυνος να μειωθούν οι σωματικές και πνευματικές ικανότητες λόγω μη υγιούς γήρανσης. Αυτό απαιτεί τον επαναπροσδιορισμό των εννοιών «εργασιακή ηλικία» και «γήρας», τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από την «ασθένεια» στην «υγεία» και τη στροφή των επιχειρηματικών μοντέλων, από το να οδηγούν τους ανθρώπους «στη συνταξιοδότηση», στη στήριξή τους, με στόχο την οικονομική ασφάλεια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, συμπεριλαμβανομένης της «συνταξιοδότησης».
Η επίτευξη αυτού του στόχου προϋποθέτει την υιοθέτηση ενός άλλου μοντέλου, το οποίο θα αναγνωρίζει την περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ της «διάρκεια υγιούς ζωής» (η περίοδος της ζωής ενός ατόμου κατά την οποία παραμένει υγιές) και της «διάρκεια ευημερίας» (η περίοδος κατά την οποία ένα άτομο διατηρεί την οικονομική του ανεξαρτησία), οι οποίες διαμορφώνουν από κοινού και καθορίζουν τη διάρκεια και την ποιότητα της ζωής, και, συνεπώς, τον κατάλληλο ρυθμό συσσώρευσης και απομείωσης των προσωπικών αποταμιεύσεων. Το Σχήμα 1 απεικονίζει αυτή την έννοια, όπου η παρέμβαση με το κατάλληλο εργαλείο (με κόκκινο χρώμα) μπορεί να προσφέρει την ευκαιρία για καλύτερη εναρμόνιση της υγείας, της ευημερίας και της διάρκειας ζωής.
Αυτό, ειδικά στο πλαίσιο της ασφάλισης, οδηγεί σε τέσσερις στρατηγικούς προβληματισμούς:
- πώς μπορεί να εξελιχθεί η ασφαλιστική πελατειακή βάση υπό την επίδραση των δημογραφικών μεταβολών και τι σημαίνει αυτό για το συμβατικό όριο κινδύνου των ασφαλιστών·
- πώς οι τάσεις στη συμπεριφορά των καταναλωτών, ως απάντηση στη μακροζωία, μπορεί να επηρεάσουν τα ασφαλιστικά προϊόντα·
- ποιες οι προϋποθέσεις για την προσαρμογή στους μεταβαλλόμενους κινδύνους, ιδίως όταν ορισμένοι από αυτούς μπορεί να είναι εκτεθειμένοι σε αστοχίες της αγοράς και
- ποιες νέες εξελίξεις στην αγορά θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι ασφαλιστές αντιμετωπίζουν αυτούς τους κινδύνους.
Τι έδειξε η παγκόσμια έρευνα για τη μακροζωία
Η Geneva Association διεξήγαγε μια έρευνα για να διερευνήσει τις γενικές αντιλήψεις των ανθρώπων για τη μακροζωία, τις ανησυχίες τους, την προετοιμασία τους καθώς γερνούν και τους οργανισμούς που θεωρούν ότι στηρίζουν την προετοιμασία τους για μια ζωή μεγαλύτερης διάρκειας. Συνολικά ερωτήθηκαν 15.000 άτομα σε 12 χώρες4. Από τα αποτελέσματα προκύπτουν τέσσερα βασικά συμπεράσματα:
1. Η μακροζωία εκτιμάται διαφορετικά από τους ανθρώπους των αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών
Τα άτομα στις αναπτυσσόμενες χώρες γενικά υπερεκτιμούν τη μακροζωία τους, ενώ τα άτομα στις ανεπτυγμένες χώρες τείνουν να την υποτιμούν (εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, όπου οι εκτιμήσεις είναι σε μεγάλο βαθμό ακριβείς). Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ανησυχίες σχετικά με την αυξανόμενη μακροζωία επεκτείνονται πέρα από τις οικονομικές ανησυχίες και περιλαμβάνουν την υγεία και τη μοναξιά, υπογραμμίζοντας την όλο και μεγαλύτερη έμφαση στην ποιότητα ζωής τα επόμενα χρόνια.
2. Οι άνθρωποι ανησυχούν για τις προκλήσεις που συνεπάγεται η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, αλλά επίσης υπερεκτιμούν την ετοιμότητά τους
Πάνω από τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, την επάρκεια των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων και την ανθεκτικότητα των δικτύων κοινωνικής ασφάλισης. Ωστόσο, η ετοιμότητα που οι ίδιοι δήλωσαν ότι έχουν σε αυτούς τους τομείς είναι απροσδόκητα αισιόδοξη. Αυτό καταδεικνύει τις δυσκολίες μετουσίωσης της γενικότερης ευαισθητοποίησης για τα παραπάνω ζητήματα σε ατομική δράση.
3. Η ασφάλιση αναγνωρίζεται ως βασικός θεσμός για τη στήριξη της μακροζωίας
Η ασφάλιση κατατάσσεται ψηλά, μαζί με την οικογένεια και την κυβέρνηση, αλλά η προσέγγιση των νέων ενηλίκων παραμένει πρόκληση, γεγονός που υποδηλώνει την ανάγκη απλοποίησης των προϊόντων για την ενίσχυση της ελκυστικότητάς τους.
4. Οι άνθρωποι θέλουν να παραμείνουν ανεξάρτητοι καθώς γερνούν
Οι ασφαλιστές έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν προϊόντα και υπηρεσίες με επίκεντρο την αυτονομία και καινοτόμα μοντέλα επιβράβευσης που συμπληρώνουν τις παραδοσιακές λύσεις αποζημίωσης (βλ. Σχήμα 2).
Ο ρόλος της ασφάλισης
Αυτή η εξελισσόμενη έννοια της μακροζωίας προσφέρει στους ασφαλιστές πρόσφορο έδαφος για πειραματισμούς με υφιστάμενα και νέα προϊόντα. Επιτρέπει, επίσης, στον κλάδο να κοιτάξει πέρα από τη χρονολογική ηλικία και τις σχετικές παραμέτρους (π.χ. ηλικία συνταξιοδότησης) και να επικεντρωθεί στην υγιή περίοδο του βίου ως δυνητικό παράγοντα βελτίωσης των αποτελεσμάτων της μακροζωίας, δημιουργώντας έτσι εντελώς νέα πρότυπα για τη συσσώρευση και την απομείωση κεφαλαίων. Ειδικότερα, μπορούν να πολλαπλασιάσουν τις αναδυόμενες ολοκληρωμένες λύσεις για την υγεία και την ευημερία και να τις αναβαθμίσουν, συνδυάζοντας προστασία, αποταμίευση και υπηρεσίες και καταρρίπτοντας τις συμβατικές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ προγραμμάτων «υγείας & ζωής» και «συσσώρευσης & απομείωσης».
Στη φάση της συσσώρευσης κεφαλαίων
● Διεύρυνση των συνδετικών κρίκων μεταξύ ασφάλισης ζωής και υγείας. Οι εξελίξεις στα δεδομένα υγείας και της wearable τεχνολογίας προσφέρουν την ευκαιρία να απαγγιστρωθούμε από την ασφάλιση θανάτου, προωθώντας την πιο υγιή και μεγαλύτερη σε διάρκεια ζωή, μέσω δυναμικών αξιολογήσεων κινδύνου και συμπεριφορικών κινήσεων.
● Πιο ευέλικτα προϊόντα αποταμίευσης. Η αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών αποτελεί σημαντικό κίνδυνο κατά την περίοδο συσσώρευσης κεφαλαίων. Προϊόντα όπως οι μεταβλητές πρόσοδοι με εγγυημένες ελάχιστες αποδόσεις και οι πρόσοδοι καθορισμένης χρονικής διάρκειας, που αποδεσμεύουν τις επενδύσεις σε μεγαλύτερη ηλικία, μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω, για να επιμερίσουν αυτόν τον κίνδυνο μεταξύ αγοράς και ασφαλισμένων. Η αποταμίευση θα μπορούσε, επίσης, να γίνει πιο εύκολη, συνδυάζοντας πιστωτικά και αποταμιευτικά χαρακτηριστικά ή δίνοντας τη δυνατότητα ποσοστιαίας αποταμίευσης σε πληθυσμούς με χαμηλό εισόδημα.
● Προστασία της υγείας για την αύξηση των ετών εργασίας. Τα ομαδικά προγράμματα ασφάλισης υγείας μπορούν να ενισχυθούν, ώστε να βοηθήσουν στη διατήρηση ενός υγιέστερου εργατικού δυναμικού, παρατείνοντας έτσι τον εργασιακό βίο και ενισχύοντας τον χρονικό ορίζοντα ευημερίας.
● Στροφή από τα ετησίως ανανεούμενα συμβόλαια προς τριετείς συμβάσεις, με σαφή κριτήρια αξιολόγησης για την αντιμετώπιση των αναγκών των ασφαλισμένων. Ένα μεγαλύτερης διάρκειας συμβόλαιο επιτρέπει, επίσης, επενδύσεις σε στοχευμένες στρατηγικές, που συνήθως δεν ευνοούν τα προϊόντα υγείας που τιμολογούνται σε ετήσια βάση.
Στη φάση της απομείωσης κεφαλαίων
● Συνδυασμός μακροζωίας, θνησιμότητας και κινδύνων για την υγεία. Υβριδικά προϊόντα υπάρχουν ήδη, αλλά είναι συχνά ελάχιστα κατανοητά από τους καταναλωτές, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και καλύτερο μάρκετινγκ. Τα προϊόντα ασφάλισης ζωής που συνδυάζουν την ασφάλιση θανάτου με παροχές διαβίωσης, όπως η ασφάλιση μακροχρόνιας περίθαλψης ή σοβαρών ασθενειών, και οι αναβαλλόμενες πρόσοδοι (deferred annuities) με καταβολές σε προχωρημένες ηλικίες, μπορούν επίσης να βελτιωθούν. Θα μπορούσε επίσης να δοκιμαστεί ένα σύγχρονο σύστημα τοντινών σε συνδυασμό με προσόδους.
● Επανεξέταση της ασφάλισης μακροχρόνιας περίθαλψης. Η ιδιωτικά χρηματοδοτούμενη ασφάλιση μακροχρόνιας φροντίδας ή ακόμη και οι αναβαλλόμενες πρόσοδοι θα μπορούσαν να συμπληρώσουν τη δημόσια ασφάλιση. Για παράδειγμα, η προαιρετική ασφάλιση θα μπορούσε να καλύψει για περισσότερα χρόνια την περίθαλψη και ορισμένων δαπανηρών κινδύνων στο τέλος της ζωής. Η ασφάλιση μακροχρόνιας περίθαλψης θα μπορούσε, επίσης, να στραφεί από την παροχή δαπανηρής ιδρυματικής περίθαλψης σε μοντέλα χαμηλού κόστους, που επιτρέπουν στους ασφαλισμένους να παραμείνουν σωματικά ανεξάρτητοι για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
● Ενίσχυση ενός τέταρτου πυλώνα συντάξεων που συνδυάζει τη μερική απασχόληση και τη μερική συνταξιοδότηση. Τα νέα πρότυπα εργασίας επιτρέπουν στους ασφαλιστές να αναπτύξουν νέες λύσεις συσσώρευσης κεφαλαίων, για τη σταδιακή επαγγελματική μετάβαση. Σε αυτές μπορεί να περιλαμβάνεται, επίσης, η υποστήριξη των εταιρικών πελατών στην ανάλυση των δημογραφικών στοιχείων του εργατικού δυναμικού τους και της συνταξιοδοτικής ωριμότητάς τους, που μπορεί να ενθαρρύνει την παράταση της σταδιοδρομίας και να ωθήσει τους εργοδότες να εφαρμόσουν πιο ευέλικτα προγράμματα εργασίας και αναβάθμισης δεξιοτήτων για τη διατήρηση των ταλέντων.
Σε σχέση με τη δημόσια πολιτική
● Προώθηση του αλφαβητισμού για τη μακροζωία. Η πρόσβαση σε παραδοσιακές, ανεξάρτητες χρηματοοικονομικές συμβουλές εξακολουθεί να περιορίζεται στους πλούσιους. Παρόλο που οι ψηφιακές πηγές και οι «finfluencers» έχουν συμβάλει στον “εκδημοκρατισμό” ορισμένων πτυχών αυτής της διαδικασίας, πολλοί έχουν αφεθεί στην τύχη τους, με αποτέλεσμα να μην είναι επαρκώς ασφαλισμένοι στην τρίτη ηλικία. Χρειάζεται πολιτική δράση για την ενίσχυση του ρόλου των ασφαλιστών στην παροχή βέλτιστων συμβουλών, τηρώντας παράλληλα τους δεοντολογικούς κανόνες και αποφεύγοντας τις εσφαλμένες πωλήσεις.
● Επανεξέταση της χρήσης των δεδομένων στην ασφάλιση. Η νομοθεσία σχετικά με τα δεδομένα επηρεάζει τη διαμόρφωση των ασφαλιστικών προϊόντων, ιδίως στον τομέα της υγείας και όλο και περισσότερο στον κλάδο ζωής. Ενώ η χρήση των προσωπικών δεδομένων επιτρέπει στοχευμένες παρεμβάσεις και βελτιώνει τη διαχείριση των κινδύνων, εγείρει ηθικές ανησυχίες και μπορεί να περιορίσει την πρόσβαση στην ασφάλιση. Ο γενετικός έλεγχος και οι διαγνωστικές εξελίξεις επιδεινώνουν τα ζητήματα αυτά. Αντίθετα, οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τη μακροζωία. Απαιτείται σαφής και ειλικρινής πολιτικός διάλογος για την εξασφάλιση ισορροπίας μεταξύ εξατομικευμένης προστασίας και νομιμότητας.
● Συντονισμός με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Το παγκόσμιο συνταξιοδοτικό κενό υπολογίζεται σε UD$1 τρισ. ετησίως. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προσβλέπουν όλο και περισσότερο στον ιδιωτικό τομέα, για την ανάληψη των κινδύνων που σχετίζονται με τη μακροζωία και την υγεία και για τη συμπλήρωση των δημόσιων συστημάτων ασφάλισης, απαιτώντας ένα κανονιστικό πλαίσιο που να προσελκύει κεφάλαια για την υποστήριξη καινοτόμων συνταξιοδοτικών προϊόντων, εγγυημένων αποταμιεύσεων και προϊόντων ασφάλισης υγείας. Ο διάλογος μεταξύ των ασφαλιστών και των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής είναι ζωτικής σημασίας, εστιάζοντας στα κριτήρια φερεγγυότητας, τη φορολογία, την κοινωνική μέριμνα και τις δημόσιες και ιδιωτικές ασφαλιστικές λύσεις.
* Συντάκτες της Έκθεσης είναι οι κ.κ. Adrita Bhattacharya-Craven, Director Health & Demography, Geneva Association, Axel Heitmueller, Managing Director, Imperial College Health Partners, & Kai-Uwe Schanz, Director Financial Inclusion, Geneva Association.
Η Geneva Association είναι η μοναδική παγκόσμια ένωση στην οποία συμμετέχουν διευθύνοντες σύμβουλοι ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών εταιρειών. Με βάση ενδελεχή έρευνα που διεξάγεται σε συνεργασία με τα μέλη της, ακαδημαϊκά ιδρύματα και πολυεθνικούς οργανισμούς, η Geneva Association διερευνά βασικούς τομείς κινδύνου που ενδέχεται να επηρεάσουν τον ασφαλιστικό κλάδο, προβαίνει σε συστάσεις και παρέχει στους ενδιαφερόμενους φορείς βήμα για να τις συζητήσουν. Συνολικά, οι εταιρείες των μελών της Geneva Association έχουν την έδρα τους σε 26 χώρες σε όλο τον κόσμο, διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία αξίας $21 τρισ., απασχολούν περισσότερους από 2,5 εκατ. εργαζόμενους και προστατεύουν 2,6 δισ. ανθρώπους.
- Max Planck Institute. ↩︎
- Scott 2024. ↩︎
- WHO; Our World in Data 2023; WEF 2019b. ↩︎
- Η έρευνα διεξήχθη από την Dynata στη Βραζιλία, την Κίνα, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ινδία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, το Μεξικό, την Ισπανία, τη Νότια Κορέα, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. ↩︎
Ακολουθήστε την ασφαλιστική αγορά στο Google News
