Τα ερωτήματα που ανακύπτουν από τη χρήση του στις αναπροσαρμογές ασφαλίστρων

Μη κατάλληλο για δίκαιη και αντικειμενική κατανομή των κινδύνων των συμβάσεων υγείας στους ασφαλισμένους και τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις χαρακτηρίζει τον ΕΔΥ του ΙΟΒΕ ο γράφων, επισημαίνοντας μια σειρά από λόγους, μεταξύ των οποίων ότι τα στοιχεία που επεξεργάζεται το ΙΟΒΕ δεν είναι αντιπροσωπευτικά και ότι δημιουργείται σημαντικό ζήτημα σύγκρουσης συμφερόντων. Σύμφωνα με το σκεπτικό που αναπτύσσει, τίθεται ζήτημα για την ίδια τη νομιμότητα του Π.Δ.

Aμφιλεγόμενος o Ενιαίος Δείκτης Υγείας του ΙΟΒΕ

| Του Βίκτωρα Τσιαφούτη, Δικηγόρου, ΥπΔΝ, Νομικού Συμβούλου της ΕΚΠΟΙΖΩ |

To πρόσφατο Π.Δ. με αριθ. 13/2022, σχετικά με τον προσδιορισμό του Ενιαίου Δείκτη Υγείας του ΙΟΒΕ ως δείκτη που μπορούν να χρησιμοποιούν οι ασφαλιστικές εταιρείες στην αναπροσαρμογή των ασφαλίστρων υγείας, προστέθηκε, δυστυχώς, σε μία σειρά πληγμάτων της κυβέρνησης στην προστασία του ασφαλισμένου – καταναλωτή.

Στην αρχή, ακυρώθηκε αναιτιολόγητα από τον Υπουργό Ανάπτυξης το πρόστιμο που είχε επιβληθεί από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή σε ασφαλιστική επιχείρηση για αυθαίρετη αναπροσαρμογή ασφαλίστρων.

Στη συνέχεια, προστέθηκε το ιδιαίτερα κακοδιατυπωμένο και προβληματικό νοηματικά¹άρθρο 2Α στο Ν. 2251/1994, με το οποίο φαινομενικά επιχειρήθηκε να συνδεθεί η αναπροσαρμογή των ασφαλίστρων με εύλογους, αντικειμενικούς και επαληθεύσιμους δείκτες του κόστους νοσηλείας των ασφαλισμένων (βλ. άρθρο 2Α παρ. 1 εδ. α΄). Με την κατάλληλη, βέβαια, ερμηνευτική αποκατάσταση, οι διατάξεις του εν λόγω άρθρου θα μπορούσαν, πράγματι, να επιτελέσουν τον σκοπό τους, που είναι η σύνδεση της αναπροσαρμογής των ασφαλίστρων με εύλογα και αντικειμενικά κριτήρια, στα οποία ο ασφαλισμένος έχει απρόσκοπτη πρόσβαση².

Ωστόσο, επιμέρους προβλέψεις του άρθρου 2Α ναρκοθετούν την προστασία των ασφαλισμένων – καταναλωτών. Καταρχάς, ορισμένες από τις διατάξεις του δεν αφορούν μόνο τις νέες συμβάσεις, αλλά και τις συμβάσεις που είχαν συναφθεί πριν την έναρξη ισχύος του νόμου. Πρόκειται για ρύθμιση που κατά παράβαση του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ ανατρέπει υφιστάμενες συμβάσεις, όπως γνωμοδότησε ειδικά για τη διάταξη αυτή η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής. Περαιτέρω, η εξουσιοδότηση για την έκδοση Π.Δ., με το οποίο θα καθορίζονται οι κρίσιμοι δείκτες για την αναπροσαρμογή, είναι που ετοίμασε το έδαφος για το τρίτο πλήγμα κατά των ασφαλισμένων.

Πράγματι, δυνάμει της εξουσιοδότησης της παρ. 1 εδ. γ΄ εκδόθηκε το Π.Δ. με αριθ. 13/2022, με το οποίο καθορίστηκε ο Ενιαίος Δείκτης Υγείας του ΙΟΒΕ ως δείκτης με βάση τον οποίον δύναται να αναπροσαρμόζονται ετησίως τα ασφάλιστρα σε μακροχρόνιες συμβάσεις υγείας. Για τον εν λόγω δείκτη αλλά και το Π.Δ. γενικότερα πρέπει να γίνουν δύο εισαγωγικές παρατηρήσεις, προτού αναφερθούμε στους λόγους για τους οποίους ο ΕΔΥ δεν είναι κατάλληλος για μία δίκαιη και αντικειμενική κατανομή των κινδύνων των συμβάσεων υγείας στους ασφαλισμένους και τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις.

Πρώτον, επισημαίνεται ότι οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις δεν είναι υποχρεωμένες να χρησιμοποιούν αποκλειστικά τον «ΕΔΥ», αλλά και άλλους δείκτες, εφόσον όμως πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 2Α παρ. 1 εδ. α΄. Εφόσον είναι δηλαδή σαφείς, αντικειμενικοί και εύλογοι και ευρέως προσβάσιμοι και επαληθεύσιμοι από τους καταναλωτές. Εφόσον όμως χρησιμοποιούν τον «ΕΔΥ», τότε θεωρείται ότι τηρείται η αρχή της διαφάνειας των ασφαλιστικών όρων. Το τεκμήριο αυτό δεν είναι αμάχητο. Η χρήση του «ΕΔΥ» μπορεί και πάλι να παραβιάζει την αρχή της διαφάνειας, όμως, το βάρος, για να το αποδείξει, θα το έχει ο καταναλωτής.

Δεύτερον, το Π.Δ. ελέγχεται ως προς τη νομιμότητά του και ιδίως ως προς το αν βρίσκεται εκτός της νομοθετικής εξουσιοδότησης που παρέχει το άρθρο 2Α. Τη σκέψη αυτή είναι σημαντικό να την κρατήσουμε για το μέλλον, ιδίως αν κριθεί ότι ο «ΕΔΥ» δεν ανήκει στην κατηγορία των αντικειμενικών και σαφών δεικτών που υποχρεούνται να χρησιμοποιούν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις.

Έτσι, το βασικό ερώτημα που απομένει είναι αν πράγματι ο «ΕΔΥ» συνιστά κατάλληλο δείκτη αναπροσαρμογής των ασφαλίστρων, με την έννοια ότι η χρήση του συνεπάγεται τη συμμόρφωση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων στην επιταγή της διαφάνειας των γενικών όρων ασφάλισης (ΓΟΑ).

Θα πρέπει, καταρχάς, να επισημανθεί ότι ο εν λόγω δείκτης αποτελεί προϊόν ανάθεσης στο ΙΟΒΕ από τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις του έργου εκπόνησης μελέτης σχετικά με την καταλληλότητα του Υποδείκτη Υγείας Τιμών Καταναλωτή της ΕΛΣΤΑΤ και τη δημιουργία ενός δείκτη που εξυπηρετεί τα οικονομικά συμφέροντα των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Το ΙΟΒΕ δεν αποτελεί έναν ανεξάρτητο, πόσο μάλλον έναν δημόσιο φορέα. Εκπορεύεται από τον ΣΕΒ, μέλη του οποίου είναι και οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Προκύπτει, λοιπόν, σημαντικό ζήτημα σύγκρουσης συμφερόντων. Πράγματι, διερωτάται κανείς πώς είναι δυνατόν η αναπροσαρμογή των ασφαλίστρων υγείας να μην εξαρτάται από αντικειμενικούς δείκτες που δημοσιεύονται από κάποια δημόσια αρχή, όπως η ΕΛΣΤΑΤ, αλλά από έναν ιδιωτικό φορέα, που προάγει μεν τον επιστημονικό διάλογο, αλλά από τη σκοπιά των επιχειρήσεων και όχι των καταναλωτών.

Εξάλλου, η μεθοδολογία παραγωγής ενός δείκτη που θα καλύπτει τις απαιτήσεις του άρθρου 2Α δεν τέθηκε ποτέ σε δημόσια διαβούλευση. Για την ακρίβεια, οι σχετικές μελέτες του ΙΟΒΕ (αρχικά για τα έτη 2011 – 2018) άρχισαν να δημοσιεύονται από το 2019, πολύ πριν δηλαδή εισαχθεί καν το άρθρο 2Α στο Ν.2251/1994. Βασίζεται, δε, αποκλειστικά στα δεδομένα που εισφέρουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, θέτοντας το ζήτημα του κατά πόσον μπορεί τελικά να είναι αντικειμενικός ένας τέτοιος δείκτης.

Η εισαγωγή εξάλλου του δείκτη του ΙΟΒΕ έρχεται σε αντίθεση με την πάγια νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων. Μέχρι σήμερα, τα δικαστήρια, στα οποία είχαν προσφύγει καταναλωτικές ενώσεις και ατομικά ασφαλισμένοι, έχουν κρίνει, σε όλες τις αποφάσεις που έχουν εκδοθεί, ως αντικειμενικό και εύλογο δείκτη στον οποίον πρέπει να βασίζεται η αναπροσαρμογή του ασφαλίστρου τον Υποδείκτη Υγείας της ΕΛΣΤΑΤ.

Ο «ΕΔΥ», από την άλλη, εμφανίζει σημαντικές αποκλίσεις με τον Υποδείκτη της ΕΛΣΤΑΤ για το διάστημα 2011 – 2020. Ωστόσο, αν κανείς ανατρέξει στην πιο πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ (Νοέμβριος 2021), θα αντιληφθεί ότι η διαφορά αυτή οφείλεται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό στον παράγοντα της ηλικίας των ασφαλισμένων με μακροχρόνια προγράμματα ασφάλισης υγείας. Αυτό εξηγείται βασικά από το γεγονός ότι η μελέτη αυτή αναλύει δεδομένα που αφορούν μόνο τα μακροχρόνια προγράμματα υγείας, τα οποία όμως καλύπτουν τις ανάγκες κυρίως γηρασκόμενων ασφαλισμένων, αφού στην ασφαλιστική αγορά έχουν επικρατήσει πλέον τα λεγόμενα ετησίως «ανανεούμενα».

Έτσι, όμως, τα υπό επεξεργασία από το ΙΟΒΕ στοιχεία δεν είναι αντιπροσωπευτικά. Ο βασικός λόγος είναι ότι μέρος του ασφαλίστρου για ασφαλισμένους μικρότερης ηλικίας αποθεματοποιείται για την κάλυψη των ασφαλιστικών υπηρεσιών προς τις μεγαλύτερες ηλικίες, που όπως είναι λογικό τις χρειάζονται περισσότερο. Η απομόνωση των μακροχρόνιων συμβολαίων από τις υπόλοιπες κατηγορίες συμβολαίων υγείας διαστρεβλώνει την εικόνα και, τελικά, διογκώνει αδικαιολόγητα το κόστος νοσηλείας, πραγματικό και εκτιμώμενο³.

Συμπερασματικά, είναι αμφίβολο αν ο «ΕΔΥ» του ΙΟΒΕ καλύπτει τις απαιτήσεις που το ίδιο το άρθρο 2Α Ν.2251/1994 θέτει. Δεν τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, δεν διαμορφώνεται από δημόσια ή τουλάχιστον ανεξάρτητη αρχή, αλλά από έναν φορέα που προωθεί, υπό το πρίσμα της επιστημονικής έρευνας, τα συμφέροντα των επιχειρήσεων και, τελικά, βασίζεται σε μία αμφιλεγόμενη μεθοδολογία. Κατά συνέπεια, τίθεται ζήτημα για την ίδια τη νομιμότητα του Π.Δ. αλλά και την καταχρηστικότητα των συμβατικών όρων που θα προβλέπουν τον δείκτη αυτόν ως κριτήριο για την αναπροσαρμογή των ασφαλίστρων.

Ερωτήματα, όμως, ανακύπτουν και για τις αδιαφανείς διαδικασίες με τις οποίες καθορίστηκε ο δείκτης του ΙΟΒΕ ως κριτήριο αναπροσαρμογής των ασφαλίστρων. Και στα ερωτήματα αυτά θα πρέπει κάποια στιγμή να απαντήσει το αρμόδιο Υπουργείο.

1) Είναι τέτοια η νομοτεχνική ατέλεια του άρθρου 2Α, που δίνει βήμα να διατυπωθούν παντελώς εσφαλμένες, υπό το πρίσμα και του σκοπού του, απόψεις, σχετικά με το νόημα των διατάξεων που περιλαμβάνει, όπως ενδεικτικά ότι η υποχρέωση που προβλέπει η παρ. 2 του άρθρου 2Α για ενημέρωση ως προς τις αποκλίσεις από την παρ. 1 συνιστά «πρόσθετη ευελιξία στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις», βλ. άρθρο E. Τζώρτζη, «Έρχονται μεγάλες αυξήσεις στα παλιά ασφαλιστήρια συμβόλαια υγείας», στον σύνδεσμο https://www.kathimerini.gr/economy/561744019/erchontai-megales-ayxiseis-sta-palia-asfalistiria-ygeias/.
2) Βλ. την εισήγηση του γράφοντα με τίτλο «Νέο άρθρο 2Α Ν.2251/1994: Ο προσδιορισμός των εύλογων κριτηρίων στις ρήτρες αναπροσαρμογής ασφαλίστρων», στη διαδικτυακή επιστημονική εκδήλωση της Ένωσης Δικαίου Προστασίας Καταναλωτή και του Εργαστηρίου Μελέτης για τη Διαφάνεια, τη Διαφθορά και το Οικονομικό Έγκλημα της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, που έλαβε χώρα την 29.1.2021, με θέμα «Αρχή της διαφάνειας και αναπροσαρμογή ασφαλίστρων».
3) Βλ. σχετική κριτική στη μελέτη του ΙΟΒΕ σε Ι. Περιστέρη, «Αντικειμενική αξιοπιστία των Ενιαίων Δεικτών Υγείας (ΕΔΥ) του ΙΟΒΕ», στον σύνδεσμο https://www.nextdeal.gr/asfalistikes-eidiseis/idiotiki-asfalisi/118231/antikeimeniki-axiopistia-ton-eniaion-deikton-ygeias και Δ. Σπυράκο, «Αυξήσεις ασφαλίστρων και Δείκτης ΙΟΒΕ: Το θεσμικό παράδοξο», στον σύνδεσμο https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ayksiseis-asfalistron-kai-deiktis-iobe-thesmiko-paradokso.

Διαβάστε επίσης:

Δημοσιεύτηκε το Π.Δ. για τους δείκτες αναπροσαρμογής των νοσοκομειακών προγραμμάτων

Γιατί οι ασφαλιστικές “κρύβουν” τις Αναπροσαρμογές Ασφαλίστρων Υγείας;

Θα λύσει τα προβλήματα η τροπολογία για την αναπροσαρμογή ασφαλίστρων;

Τι λέει η ΕΚΠΟΙΖΩ για την τροπολογία αναπροσαρμογής ασφαλίστρων υγείας

Ακολουθήστε την Ασφαλιστική Αγορά στο Google News