Tο αξιακό μας σύστημα βασικό χαρακτηριστικό για επιτυχημένη επαγγελματική ηγεσία

Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Αναστασίου, Διευθυντή Γραφείων Πωλήσεων, το αξιακό μας σύστημα είναι βασικό χαρακτηριστικό των συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων για μια επιτυχημένη επαγγελματική ηγεσία.

Οι προσωπικές αξίες αποτελούν αποκρυσταλλωμένες βαθύτερες πεποιθήσεις, προτιμήσεις, στάσεις, ιδέες και πιστεύω του υποκειμένου, οι οποίες με τρόπο δυναμικό και συχνά ασυνείδητο κατευθύνουν τη συμπεριφορά του και τις επιλογές του, τις σχέσεις με τους άλλους και με το περιβάλλον (Brown 1996).

Οι αξίες συνήθως είναι οργανωμένες σε ένα συμπαγές σύστημα και εμφανίζουν την τάση να προσελκύουν παρόμοιες με αυτές αξίες και να απομακρύνουν τις αντίθετές τους.

Για παράδειγμα, αν κάποιος άνθρωπος έχει ψηλά στο σύστημα αξιών του την τεμπελιά, την ανηθικότητα, το ψεύδος και την κλοπή, τότε είναι πιο πιθανό ότι παράλληλα θα είναι ανεύθυνος και ασυνείδητος, παρά φιλότιμος και συμπονετικός.

Ο τρόπος με τον οποίο το άτομο επιλέγει και εσωτερικεύει συγκεκριμένες αξίες είναι πολυσύνθετος και βασίζεται ταυτόχρονα στην κληρονομικότητα, στην οικογένεια, στα βιώματά του και στο ευρύτερο κοινωνικό – ιστορικό πλαίσιο.

Όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες διαμορφώνουν αξίες. Οι αξίες αποτελούν κανόνες που ρυθμίζουν και επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου και αποτελούν μια αναγκαιότητα γι’ αυτόν, και είναι σχετικά σταθερές και αμετάβλητες. Με τον όρο αξία εννοούμε ότι κάτι μπορεί «να εκτιμηθεί στο πλαίσιο του καλού και του κακού, του ωραίου», κ.τ.λ.

Οι αξίες αναφέρονται σε διάφορες πλευρές της ζωής. Είναι για παράδειγμα κοινωνικές, θρησκευτικές, οικονομικές, φιλοσοφικές και άλλες. Υπάρχουν αξίες που είναι διαχρονικές, που ισχύουν δηλαδή σε όλες τις εποχές, όπως είναι π.χ. η δικαιοσύνη, η ισότητα, ο αλτρουϊσμός, η ειρήνη, κ.τ.λ., ενώ άλλες αλλάζουν. Ακόμη, υπάρχουν αξίες ατομικές, όπως υπάρχουν και ομαδικές, που, όταν ισχύουν για μια κοινωνία, αποτελούν συλλογικές αξίες.

Οι ενέργειες, η δράση και η συμπεριφορά κάθε ατόμου μπορεί να διέπονται από διαφορετικές αξίες. Επιπλέον, κάθε άνθρωπος έχει ένα ιδιαίτερο δικό του σύνολο αξιών, το οποίο αποτελεί το σύστημα αξιών του.

Στα διάφορα συστήματα αξιών υπάρχει και διαφορετική ιεράρχηση των αξιών.

Συγκεκριμένα, κάποιες αξίες τοποθετούνται υψηλότερα στην κλίμακα αυτή της ιεραρχίας έναντι κάποιων άλλων. Οι αξίες αυτές αποτελούν ένα περισσότερο ή λιγότερο οργανωμένο σύνολο.

Επαγγελματικές αξίες

Ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο αντιδρά, κάτω από συγκεκριμένες καταστάσεις και πλαίσιο (επαγγελματικό & κοινωνικό), και υπαγορεύεται από το εσωτερικό σύστημα των αξιών του.

Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι όλοι οι άνθρωποι μοιράζονται τις ίδιες αξίες στον ίδιο βαθμό. Οι αξίες ζωής συγκαλύπτουν και την ύπαρξη των εργασιακών αξιών (Elizur, 1984). Υπάρχει ο Κώνος (στη βάση οι προσωπικές αξίες και στην κορυφή οι επαγγελματικές αξίες, αλληλοσυσχέτιση και αλληλεπίδραση). Η Θεωρία του Donald Super (1980) συνδέει άμεσα τις αξίες με τους ρόλους της ζωής μας.

Κάποιες σημαντικές επαγγελματικές αξίες είναι:

• Η αμοιβή
• Η επαγγελματική ασφάλεια
• Το ικανοποιητικό εργασιακό περιβάλλον
• Οι προοπτικές για εξέλιξη και προσωπική ανάπτυξη
• Το γόητρο
• Το ωράριο
• Οι σχέσεις με τους συναδέλφους
• Η δυνατότητα για ανάληψη πρωτοβουλιών και δράση
• Η δυνατότητα να προσφέρει ελεύθερο χρόνο.

Οι άνθρωποι επιλέγουν ένα επάγγελμα για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Συνήθως, όχι μόνο για να κερδίζουν τα απαραίτητα για τη ζωή τους, αλλά και γιατί αυτό είναι σύμφωνο με τις αξίες τους και ικανοποιεί και άλλες ανάγκες τους.

Επίσης, η αξιολόγηση των αξιών των εργαζομένων θα πρέπει να αποτελεί βασικό κομμάτι των διαδικασιών επιλογής και αξιολόγησης των σύγχρονων εταιρειών και υπηρεσιών.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σημερινής πραγματικότητας, που ενισχύουν την κρίση/πτώση αξιών στον σύγχρονο τρόπο ζωής μας;

Στον σύγχρονο τρόπο ζωής, βιώνουμε:

• την έκρηξη των επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων
• την έξαρση του ατομισμού και την ικανοποίηση του εγώ με κάθε τρόπο (καλοπέραση, καταξίωση, αναρρίχηση, πλούτο, κ.λπ.)
• την έλλειψη οραμάτων, αρχών, εννοιών με κοινωνικό περιεχόμενο
• την καθίζηση της εμπιστοσύνης, της αλληλεγγύης και της συνεργασίας
• τη συνεχή μετάδοση λανθασμένων προτύπων, ιδεών ή μηνυμάτων
• το ψευδές μήνυμα/εντύπωση: «ευτυχία αποκλειστικά μέσω της ύλης»
• την αδυναμία της οικογένειας να βοηθήσει προς τη σωστή κατεύθυνση (αποδιοργάνωση/απορρύθμιση, μεταμόρφωση της δομής & λειτουργίας)
• την απόρριψη θεσμών & παραδόσεων, π.χ. οικογενειακή και θρησκευτική ζωή

Παράλληλα, παρατηρούμε ότι:

• οι αξίες δεν βρίσκουν κοινή αποδοχή
• η εκδήλωση των αξιών δεν επιβραβεύεται
• το αξιακό σύστημα (αξιοκρατία, ισότητα, δικαιοσύνη, δημοκρατία) δεν αντέχει, γκρεμίζεται εύκολα μπροστά στα συμφέροντα και τις συγκρούσεις
• η αρνητική συμπεριφορά γίνεται «αθόρυβα ανεκτή και δυστυχώς σεβαστή από πολλούς»
• κάποιες αξίες δεν αναγνωρίζονται ή δεν οριοθετούνται ή συγχέονται με άλλες καταστάσεις (απλότητα/μιζέρια, ανεκτικότητα/αδυναμία, ελευθερία/ασυδοσία)
• η αντικοινωνική διάθεση, η οργή και η επιθετικότητα έχουν αυξηθεί σημαντικά
• οι νέοι κληρονομούν ένα κόσμο γεμάτο ερωτηματικά και αντιθέσεις, γι’ αυτό αποπροσανατολίζονται.

Η σημαντικότητα των βασικών προσωπικών και κοινωνικών αξιών

Οι Αξίες είναι τα πιστεύω μας, οι αρχές και τα ιδανικά πάνω στα οποία οικοδομείται ο χαρακτήρας, η συμπεριφορά αλλά και η λογική.

Συνδέονται άμεσα με τα συναισθήματα, τις διαπροσωπικές σχέσεις (η ασυμβατότητα ή η σύγκρουση αξιών, σε ενδοατομικό ή ενδοομαδικό επίπεδο, αποτελούν τη ρίζα πολλών προσωπικών και διαπροσωπικών προβλημάτων), την πρόοδο της κοινωνίας, την ευημερία και ευεξία, το ομαδικό πνεύμα, την αποδοχή του διαφορετικού, την αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και την ειρήνη των λαών.

Σύγχρονη μετάδοση και υιοθέτηση Αξιών:
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: αρχές, τρόπος ζωής, διαπαιδαγώγηση, κοινωνικοποίηση (αδυναμία)
ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ: όπως είναι π.χ. η ανάγκη για πληροφόρηση, για κατανόηση, ασφάλεια, κ.ά.
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: εκπαιδευτικοί, κανονισμοί, κλίμα (έλλειμμα εκπαίδευσης Αξιών)
ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ/ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: μηνύματα, κουλτούρα (αρνητικά πρότυπα/ιδέες)
ΚΟΙΝΩΝΙΑ: φίλοι, συγγενείς, συμμαθητές, γείτονες (παρέες/σχέσεις)
ΠΟΛΙΤΕΙΑ: νόμοι, κανόνες, εθνικοί & τοπικοί φορείς (αδικία, μη εφαρμογή)

Οι αξίες δεν διδάσκονται, αλλά βιώνονται καθημερινά. Μόνο μέσα από το βίωμα μπορούν να μετασχηματιστούν σε συμπεριφορά και στάση ζωής. Υπάρχει το διεθνές δίκτυο Living Values (ALIVE) εκπαιδευτικό υλικό σε πολλές χώρες να το χρησιμοποιούν ως έναν οδηγό έμπνευσης.

Οι προσωπικές και κοινωνικές αξίες διαμορφώνουν όλη μας τη ΖΩΗ

Τελικά, οι αξίες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, ασκούν επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας, ενώ από την άλλη συμβάλλουν στη διατήρηση της συνοχής της κοινωνίας, στον βαθμό που τα μέλη της αποδέχονται και τηρούν τους κοινωνικούς κανόνες.

Επιπρόσθετα, προσδιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και εκτιμούμε την πραγματικότητα και τις αποφάσεις που παίρνουμε στη ζωή. Αν εξετάσουμε τη συμπεριφορά, την εκπαίδευσή μας, το πώς εργαζόμαστε ή διασκεδάζουμε, τότε είναι δυνατό να συνειδητοποιήσουμε τις προσωπικές μας αξίες.

Όσο περισσότερο είμαστε σε θέση να συνειδητοποιούμε τις προσωπικές και επαγγελματικές μας αξίες, τόσο πιο εύκολα κατανοούμε τη σημασία τους.

Αυτό με τη σειρά του μας βοηθά να λαμβάνουμε αποφάσεις που μας ικανοποιούν, διότι λειτουργούν ως βασικό κριτήριο λήψης αποφάσεων, εκτίμησης και αξιολόγησης καταστάσεων και ανθρώπων.

Είναι οι στάσεις ζωής οι ουσιαστικοί παράγοντες σύμφωνα με τους οποίους προσδιορίζουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους και το περιβάλλον γενικότερα. Υπό την επιρροή τους διαμορφώνουμε τις δραστηριότητές μας.

Οι προσωπικές και κοινωνικές αξίες αλληλοσυνδέονται μέσα σε ένα πλέγμα (σύστημα αξιών) που διαμορφώνει τελικά όλη μας τη ΖΩΗ.