Ευκαιρία για τις κυβερνήσεις και για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, σε μια Ευρώπη που γερνάει, θεωρεί τις επαγγελματικές συντάξεις ο οίκος αξιολόγησης Morningstar DBRS, ο οποίος δημοσίευσε πρόσφατα μια επισκόπηση της τρέχουσας κατάστασης των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων στην Ευρώπη και της κύριας κατανομής των περιουσιακών τους στοιχείων.

Η γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης εντείνει τη δημοσιονομική πίεση στα κρατικά συνταξιοδοτικά συστήματα (1ος πυλώνας), με τις δημόσιες δαπάνες να προβλέπεται να αυξηθούν κατακόρυφα σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, η ανάπτυξη επαγγελματικών (2ος πυλώνας) και ιδιωτικών συμπληρωματικών συντάξεων (3ος πυλώνας) θα μπορούσε, σύμφωνα με τη Morningstar DBRS, να μετριάσει αυτές τις πιέσεις, παρουσιάζοντας μία μοναδική ευκαιρία για τις κυβερνήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που θα μπορούσαν να επωφεληθούν είναι οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες μπορούν να αξιοποιήσουν τις ικανότητές τους στη διαχείριση περιουσιακών στοιχείων, για να προσεγγίσουν ένα ευρύτερο φάσμα μικροεπενδυτών, καθώς και οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν τα έσοδά τους από προμήθειες.

Ενώ η διείσδυση των επαγγελματικών και επικουρικών συντάξεων είναι ακόμη χαμηλή στην Ευρώπη, η προωθούμενη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στρατηγική για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (Savings and Investments Union – SIU) μπορεί να “ξεκλειδώσει” ένα σημαντικό ποσό από τις αποταμιεύσεις των πολιτών της ΕΕ, που βρίσκονται σήμερα σε καταθετικούς λογαριασμούς.

Με συνολικά υπό διαχείριση περιουσιακά στοιχεία (AUM) ύψους €2.555 δισ. το 2023, τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία διαδραματίζουν καίριο ρόλο, διοχετεύοντας σημαντικές επενδύσεις και κεφαλαιακούς πόρους προς Ευρωπαίους εκδότες.

Η γήρανση του πληθυσμού θα συνεχίσει να πιέζει τους προϋπολογισμούς

Οι δημοσιονομικές και οικονομικές πιέσεις από τη γήρανση του πληθυσμού στις ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται ότι θα αυξηθούν τις επόμενες δεκαετίες. Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Γήρανση το 2024 προβλέπει ότι ο δείκτης ηλικιακής εξάρτησης –το ποσοστό των ηλικιωμένων σε σχέση με τους εργαζόμενους– θα αυξηθεί κατακόρυφα, από 36% το 2024, σε 59% το 2070 στην ΕΕ, με το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης να συντελείται κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες. Αυτό αντανακλά το ιστορικά χαμηλό ποσοστό γονιμότητας που παρατηρείται στην Ευρώπη, την αναμενόμενη αύξηση του μέσου προσδόκιμου ζωής και τη χαμηλότερη καθαρή μετανάστευση στην ΕΕ, κατά τις επόμενες δεκαετίες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τους παράγοντες που θα επηρεάσουν τις δημόσιες συνταξιοδοτικές δαπάνες τις επόμενες δεκαετίες (Διάγραμμα 1). Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η αύξηση του δείκτη ηλικιακής εξάρτησης είναι ο βασικός παράγοντας πίσω από την προβλεπόμενη αύξηση των δημόσιων συνταξιοδοτικών δαπανών σε επίπεδο ΕΕ, μεταξύ 2022 και 2070. Από την άλλη πλευρά, η αναμενόμενη μείωση του δείκτη παροχών –του πηλίκου της μέσης σύνταξης προς τον μέσο μισθό– αποτελεί τον κύριο παράγοντα που θα αντισταθμίσει την αύξηση. Αν και το πρόβλημα είναι αρκετά διαδεδομένο, οι μεταρρυθμίσεις σε ορισμένες χώρες της Νότιας Ευρώπης, μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο. Σε μικρότερο βαθμό, το χαμηλότερο ποσοστό κάλυψης (π.χ. αυξήσεις της ηλικίας υποχρεωτικής και πρόωρης συνταξιοδότησης) και η δυναμική της αγοράς εργασίας (π.χ. υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης και παράταση της σταδιοδρομίας) θα μετριάσουν εν μέρει τις πιέσεις στις δαπάνες.
Σε επίπεδο ΕΕ, αυτές οι αντίθετες δυνάμεις θα πρέπει να εξισορροπηθούν σχεδόν πλήρως μέχρι το 2070. Ωστόσο, η εικόνα είναι μικτή σε όλα τα κράτη μέλη, με ορισμένες χώρες να έχουν να αντιμετωπίσουν σημαντικές αυξήσεις στις δημόσιες συνταξιοδοτικές δαπάνες τις επόμενες δεκαετίες, οπότε θα απαιτηθούν περαιτέρω μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Αρκετές χώρες έχουν ήδη εισαγάγει μεταρρυθμίσεις, για να ενισχύσουν τη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων, συμπεριλαμβανομένης της παράτασης της ηλικίας συνταξιοδότησης, της αυστηροποίησης των προϋποθέσεων υπαγωγής και της τροποποίησης των τύπων αναπροσαρμογής των συντάξεων.

Επαγγελματικές Συντάξεις: Ευκαιρία για τις κυβερνήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στην Ευρώπη που γερνάει

Ωστόσο, ειδικοί της Morningstar DBRS εκτιμούν ότι η αναμενόμενη μείωση των παροχών μπορεί να οδηγήσει με την πάροδο του χρόνου σε αυξημένη κοινωνική και πολιτική πίεση, προκειμένου να προστατευτεί το βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων. Στην κατεύθυνση αυτή «η παροχή κινήτρων και η ανάπτυξη των επαγγελματικών ταμείων και συμπληρωματικών ιδιωτικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων θα μπορούσε να αποτελέσει μια αποτελεσματική εναλλακτική λύση, συμβάλλοντας στη βελτίωση των οικονομικών προοπτικών των συνταξιούχων και μειώνοντας τον κίνδυνο να χρειαστεί να παρέμβουν οι κυβερνήσεις στο μέλλον», όπως επισημαίνει ο κ. Javier Rouillet, Senior Vice President, Global Sovereign Ratings της Morningstar DBRS.

Χαμηλή η διείσδυση των επαγγελματικών συντάξεων στην ΕΕ

Καθώς, λοιπόν, οι δημοσιονομικές πιέσεις αυξάνονται, τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα αποτελούν μοναδική ευκαιρία για την ελάφρυνση των κρατικών βαρών και την απελευθέρωση ιδιωτικών κεφαλαίων.

Ωστόσο, με εξαίρεση την Ολλανδία, όπου περίπου το 90% των εργαζομένων διαθέτουν συνταξιοδοτικό πρόγραμμα μέσω του εργοδότη τους, η επαγγελματική ασφάλιση στην ΕΕ παραμένει σε γενικές γραμμές χαμηλή. Όπως ανέφερε η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA) στην έρευνα του Ευρωβαρόμετρου 2024, μόνο το 20% των πολιτών της ΕΕ συμμετέχει σε κάποιο επαγγελματικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα που τους παρέχει ο εργοδότης τους ή προσφέρεται προαιρετικά από μια ιδιωτική εταιρεία.

Οι λόγοι πίσω από το ευρέως διαδεδομένο συνταξιοδοτικό κενό είναι πολυποίκιλοι. Το υψηλό κόστος των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων και η έλλειψη διαφάνειας, όπως την αντιλαμβάνονται οι καταναλωτές, οι περιορισμένοι οικονομικοί πόροι που σχετίζονται κυρίως με τον υψηλό πληθωρισμό και το κόστος ζωής, καθώς και η έλλειψη ενημέρωσης και χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, είναι κάποιοι από αυτούς.

Η έρευνα τόνισε, επίσης, τη σημασία των φορολογικών κινήτρων και ενός εναρμονισμένου σε όλες τις χώρες της ΕΕ κανονιστικού πλαισίου, ώστε τα προϊόντα συμπληρωματικής σύνταξης να γίνουν πιο ελκυστικά για τους πολίτες της ΕΕ. Η ανάγκη για ένα πιο ευέλικτο ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο, όσον αφορά τις επενδύσεις, αποτέλεσε την κινητήρια δύναμη για τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, η οποία περιλαμβάνει αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ για τις συντάξεις, με στόχο την ενίσχυση του ενδιαφέροντος για συμπληρωματικές συντάξεις και τη διερεύνηση των μηχανισμών για αυτόματη ένταξη στο συνταξιοδοτικό σύστημα. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει τους πολίτες της ΕΕ να αυξήσουν το μελλοντικό τους εισόδημα, κατευθύνοντας παράλληλα σημαντικές καταθέσεις των νοικοκυριών, που βρίσκονται επί του παρόντος σε καταθετικούς λογαριασμούς, προς χρηματοοικονομικά προϊόντα, τα οποία θα μπορούσαν, επίσης, να τροφοδοτήσουν την οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή.

Κατά συνέπεια, «οι επαγγελματικές συντάξεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια σημαντική ευκαιρία ανάπτυξης κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών εταιρειών, που θα μεταφραζόταν σε μια υψηλότερη πηγή εσόδων από τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων τους και, ενδεχομένως, θα ενίσχυε την κερδοφορία τους μέσω δραστηριοτήτων σχετικά μικρότερης εντάσεως κεφαλαίου», όπως επισημαίνει ο κ. Mario De Cicco, Αντιπρόεδρος, Global Insurance & Pension Ratings της Morningstar DBRS.

Ο τομέας των επαγγελματικών συντάξεων στην Ευρώπη

Σύμφωνα με τις στατιστικές της EIOPA για τις επαγγελματικές συντάξεις, τα υπό διαχείριση κεφάλαια (ΑUM) των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων στην ΕΕ ανήλθαν σε περίπου €2.555 δισ. το 2023 (περίπου 2.820 δισ. δολάρια ΗΠΑ). Αυτό συγκρίνεται με 2.120 δισ. στερλίνες (2.712 δισ. δολάρια ΗΠΑ) στο Ηνωμένο Βασίλειο, CAD2.248 δισ. (1.686 δισ. δολάρια ΗΠΑ) στον Καναδά και AUD1.684 δισ. (1.116 δισ. δολάρια ΗΠΑ) στην Αυστραλία. Στις ΗΠΑ, τα ΑUM των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων ήταν σημαντικά υψηλότερα στα 22.076 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2023. Η Ολλανδία αντιπροσωπεύει περίπου το 60% της αγοράς της ΕΕ (€1.675 δισ. AUM το 2023) και ακολουθούν η Γερμανία (€224,7 δισ.) και η Σουηδία (€207,6 δισ.), με περίπου 8% της αγοράς η καθεμία. Οι πέντε μεγαλύτερες αγορές, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας (€186,2 δισ.) και της Ιταλίας (€127,1 δισ.), αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% των συνολικών ΑUM.

Η Ολλανδία διαθέτει έναν σημαντικά ανεπτυγμένο τομέα επαγγελματικών συντάξεων, με το πρώτο επαγγελματικό ταμείο να χρονολογείται από τα μέσα της δεκαετίας του 1800. Ενώ τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία των εργαζομένων δεν είναι γενικά υποχρεωτικά στην Ολλανδία, η κυβέρνηση θέσπισε υποχρεωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία για συγκεκριμένους κλάδους, γεγονός που τόνωσε την υψηλή διείσδυσή τους στην αγορά. Το 2023, το συνολικό μέγεθος του τομέα των επαγγελματικών συντάξεων στην Ολλανδία αντιπροσώπευε το 157% του ΑΕΠ της χώρας. Αντίθετα, στις άλλες μεγάλες χώρες της ΕΕ, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πορτογαλία, την Αυστρία και την Ισπανία, οι επαγγελματικές συντάξεις αντιπροσώπευαν κάτι λιγότερο από το 10% του ΑΕΠ. Ως αποτέλεσμα, η Morningstar DBRS θεωρεί ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης σε αυτές τις χώρες. Το ίδιο διάστημα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο κλάδος των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων αντιπροσώπευε το 79% του ΑΕΠ. Στον Καναδά, τα AUM των εργοδοτικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων αντιστοιχούσαν στο 79% του ΑΕΠ, ενώ στην Αυστραλία, τα AUM των επαγγελματικών ταμείων αντιστοιχούσαν στο 66% του ΑΕΠ. Στις ΗΠΑ, η αγορά επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων αποτελούσε το 80% του ΑΕΠ.

Ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζουν τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία στην ΕΕ προκύπτει και από τους επενδυτικούς και κεφαλαιακούς πόρους που διοχετεύουν προς τα ευρωπαϊκά κράτη, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις εκτός χρηματοπιστωτικού τομέα.

Σήμερα, η πλειονότητα των ΑUM που διαχειρίζονται τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία κατευθύνονται σε επενδυτικά αμοιβαία κεφάλαια (38%). Από αυτά, σύμφωνα με την EIOPA, το 26% αφορά μετοχικά Α/Κ, το 21% Α/Κ σταθερού εισοδήματος και το 14% Α/Κ ακινήτων. Το δεύτερο μεγαλύτερο στοιχείο ενεργητικού είναι οι τίτλοι σταθερού εισοδήματος, οι οποίοι κατανέμονται σε κρατικά ομόλογα (23%) και εταιρικά ομόλογα (12%). Οι επενδύσεις σε μετοχές αντιπροσωπεύουν ένα επιπλέον 17% της συνολικής κατανομής των περιουσιακών στοιχείων, ενώ τα ενυπόθηκα δάνεια και τα ακίνητα αποτελούν ένα οριακό 2% του συνόλου.

Επιπλέον, περίπου το 70% των συνολικών επενδύσεων των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων αφορά εκδότες που εδρεύουν στην ΕΕ. Οι εκδότες από τις ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν περίπου το 15% των συνολικών επενδύσεων, γεγονός που συνεπάγεται συναλλαγματικό κίνδυνο για τα ταμεία που υπόκεινται σε ευρώ, αλλά ο επενδυτικός κίνδυνος μετριάζεται μέσω της γεωγραφικής διασποράς. Ειδικότερα, τα ομόλογα που έχουν εκδοθεί από κυβερνήσεις της ΕΕ και χρηματοπιστωτικές και μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το 76% και το 61% του συνόλου, αντίστοιχα. Από την άλλη πλευρά, τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία της ΕΕ επενδύουν σε μεγάλο βαθμό σε αμερικανικές μετοχές, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 47% της συνολικής κατανομής περιουσιακών στοιχείων σε αυτή την κατηγορία.

Η μεγάλη έκθεση στις αμερικανικές μετοχές δικαιολογείται κάπως από τη σημαντικά μεγαλύτερη αμερικανική αγορά μετοχών, καθώς και από τις ιστορικά υψηλότερες μακροπρόθεσμες αποδόσεις της, σε σύγκριση με εκείνες της ευρωπαϊκής αγοράς.

Εν κατακλείδι, η Morningstar DBRS εκτιμά ότι η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την αύξηση του μεγέθους και της διείσδυσης του τομέα των επαγγελματικών συντάξεων στην ΕΕ. Αυτό θα συμβάλει στη διοχέτευση των αποταμιεύσεων των ιδιωτών στην πραγματική οικονομία και στην κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών των επιχειρήσεων και των κρατών μελών της ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα θα στηρίξει τη συνολική βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων στα κράτη μέλη.

Πηγή: dbrs.morningstar.com

Ακολουθήστε την ασφαλιστική αγορά στο Google News