Τα πιο βιώσιμα συνταξιοδοτικά συστήματα στον κόσμο

Αυστραλία, Σουηδία και Νέα Ζηλανδία βρίσκονται στην κορυφή του Δείκτη Βιωσιμότητας Συνταξιοδοτικού Συστήματος (Pension Sustainability Index) της Allianz. Η Ελλάδα σημείωσε σημαντική πρόοδο, ανεβαίνοντας στην κατάταξη, λόγω των μεταρρυθμίσεων, ενώ η Ταϊλάνδη έχει την υψηλότερη ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, ακολουθούμενη από τη Βραζιλία και την Ιαπωνία. Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Ρουμανία, Σιγκαπούρη, Τουρκία, ΗΠΑ και Ελλάδα βρίσκονται πέντε θέσεις πάνω από την τελευταία μέτρηση του PSI το 2011. Παράλληλα, σημαντική πτώση σημείωσαν η Κροατία, η Γαλλία, το Χονγκ Κονγκ, η Μάλτα, η Σλοβενία και η Ταϊβάν.

Τα παραπάνω είναι τα κύρια ευρήματα του Δείκτη Βιωσιμότητας Συνταξιοδοτικού Συστήματος (PSI) της Allianz.

Ο συγκεκριμένος Δείκτης αναλύει χώρες με βάση μια σειρά από παραμέτρους, προκειμένου να καταλήξει σε μια κατάταξη των χωρών, που αντανακλά τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος στις γηρασμένες κοινωνίες. Όπως παρατηρείται σχετικά, η επικαιροποιημένη έκδοση αυτής της χρονιάς περιλαμβάνει κάποιες μη αναμενόμενες μεταβολές στην κατάταξη.

Σύμφωνα με όσα επισημαίνονται από την Allianz, οι συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις του πρώτου πυλώνα που έγιναν κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών λόγω των δυσμενών δημογραφικών εξελίξεων αλλά και των μη βιώσιμων, ξεπερασμένων ή κατακερματισμένων συστημάτων, έχουν επιφέρει δραστικές αλλαγές στο παγκόσμιο τοπίο συνταξιοδότησης. Οι μεταρρυθμίσεις, όμως, διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα.

Ελλάδα: Τελευταία το 2011, σημαντική πρόοδος και άνοδος το 2014
Ένα αποτέλεσμα που μπορεί και να εκπλήξει αφορά την Ελλάδα. Όπως αναφέρεται στη μελέτη της Allianz, η χώρα μας, η οποία κατατάχθηκε τελευταία στο PSI του 2011, κατάφερε να βελτιωθεί, χάρη στις δραστικές μεταρρυθμίσεις του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής. Κατόρθωσε να περικόψει συνταξιοδοτικές δαπάνες, ωστόσο, το υψηλό επίπεδο χρέους και ο άνω του ευρωπαϊκού μέσου όρου δείκτης εξάρτησης (Old-age dependency ratio) παραμένουν προβλήματα-πρόκληση για το ελληνικό σύστημα. «Η Ελλάδα θα πρέπει να παρακολουθεί πολύ στενά το επίπεδο δαπανών του συνταξιοδοτικού της συστήματος. Η υπέρβαση των δαπανών θα προκαλέσει ανάγκη για νέες μεταρρυθμίσεις», αναφέρει η Δρ. Renate Finke, συντάκτης της νέας μελέτης της Allianz.

Στην κορυφή η Αυστραλία, τελευταία η Ταϊλάνδη
Στην εν λόγω μελέτη, τα συνταξιοδοτικά συστήματα της Ταϊλάνδης, της Βραζιλίας και της Ιαπωνίας βρέθηκαν να είναι τα λιγότερο βιώσιμα, ενώ η Αυστραλία, η Σουηδία και η Νέα Ζηλανδία βρίσκονται στο άλλο άκρο της κατάταξης, ακολουθούμενες στενά από τη Νορβηγία, την Ολλανδία και τη Δανία.

Η Δρ. Renate Finke επισημαίνει: «Μια καλή κατάταξη στον Δείκτη Βιωσιμότητας δεν σημαίνει γενναιόδωρες πληρωμές συντάξεων σε μια χώρα, αλλά δείχνει ότι το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας αυτής θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα δημογραφικά της προβλήματα. Αντίθετα, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι οι χώρες που βρίσκονται σε χαμηλή κατάταξη είναι εκεί για διαφορετικούς λόγους η καθεμία».

Η Ταϊλάνδη, για παράδειγμα, έχει πολύ χαμηλή ηλικία συνταξιοδότησης, σποραδικές καλύψεις και γηράσκει με γρήγορους ρυθμούς. Πιθανώς, οι καταστροφικές πλημμύρες και οι πολιτικές αναταραχές έφεραν άλλα θέματα στην πολιτική ατζέντα, αναβάλλοντας την αντιμετώπιση των συνεπειών της γήρανσης του πληθυσμού. Η Βραζιλία γερνά γρήγορα, επίσης, και το συνταξιοδοτικό της σύστημα έχει ένα υψηλό ποσοστό αναπλήρωσης, κάτι που σε συνδυασμό με τις δυνατότητες πρόωρης συνταξιοδότησης, θα το καταστήσουν μη βιώσιμο μακροπρόθεσμα. Η Ιαπωνία βρίσκεται πολύ χαμηλά στην κατάταξη, λόγω του πολύ γηρασμένου πληθυσμού της αλλά και λόγω του πολύ υψηλού επιπέδου δημοσίου χρέους. Λαμβάνοντας υπόψη τους παραπάνω παράγοντες, το συνταξιοδοτικό της σύστημα παραμένει πολύ ακριβό, καθιστώντας την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις ένα διαρκές πρόβλημα.

Η Αυστραλία βρίσκεται στο άλλο άκρο της κατάταξης. Το ποσό της επιβάρυνσης των δημοσιονομικών από τις συνταξιοδοτικές δαπάνες μιας χώρας αποτελεί βασικό υπο-δείκτη στη μελέτη αυτή. Ως εκ τούτου, το σύστημα της Αυστραλίας, που συνδυάζει ένα λιτό κρατικό πυλώνα με ένα ιδιαίτερα αναπτυγμένο κεφαλαιοποιητικό σύστημα, είναι αυτό που έχει τη χαμηλότερη ανάγκη για μεταρρυθμίσεις. Την επιτυχημένη πορεία της Αυστραλίας ακολουθούν η Σουηδία, η Νέα Ζηλανδία, η Νορβηγία και η Ολλανδία. Οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης επωφελούνται από τα ολοκληρωμένα συνταξιοδοτικά τους συστήματα, στηριζόμενες στον ισχυρό κεφαλαιοποιητικό τους πυλώνα. Η Σουηδία και η Νορβηγία επωφελήθηκαν από τη σταθερότητα των δημοσιονομικών τους μεγεθών. Η Νορβηγία μάλιστα κατάφερε να ξεπεράσει ακόμη και την Ολλανδία, λόγω της καλύτερης δημοσιονομικής της θέσης. Η υψηλή νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης και η ήπια γήρανση του πληθυσμού της Νορβηγίας τη βοήθησαν επίσης στο να ανέβει σε υψηλότερη κατάταξη.

Οι συντάξεις αναμένεται  να επιβαρύνουν περισσότερο τα δημόσια οικονομικά στην Ευρώπη
Πολλές από τις μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν τα τελευταία δύο χρόνια έχουν σχεδιαστεί για χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης. Μετά από προσεκτικότερη εξέταση, όμως, δύο πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις αρχίζουν να αναδύονται. Χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία έχουν αναπτύξει ένα είδος συνταξιοδοτικού συστήματος που προσφέρει «ελάχιστη κάλυψη». Εδώ, ο κρατικός πυλώνας καλύπτει μόνο τις βασικές εισοδηματικές απαιτήσεις, προκειμένου να αποφευχθεί η φτώχεια των ηλικιωμένων. Τυχόν πρόσθετο εισόδημα που απαιτείται για να διατηρήσουν ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο πρέπει να δημιουργείται μέσω του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα.

Από την άλλη πλευρά, ο κρατικός πυλώνας στην ηπειρωτική Ευρώπη –κυρίως στην Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία και την Ελλάδα– προσεγγίζει πιο “γενναιόδωρα” το θέμα.
Η εικόνα των δημόσιων οικονομικών αποτελεί έναν ακόμη υπο-δείκτη που το PSI χρησιμοποιεί στην κατάταξη των χωρών. Το 2010, η επιβάρυνση των κρατικών συνταξιοδοτικών συστημάτων της Ευρώπης στα δημόσια οικονομικά ήταν ήδη 11,3% του ΑΕΠ. Στη Δυτική Ευρώπη, το βάρος των εν λόγω δαπανών αναμένεται να ανέλθει στο 12,8% του ΑΕΠ έως το 2050. Πολλές χώρες έχουν ήδη εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις για τη μείωση του επιπέδου των συντάξεων, μειώνοντας έτσι την επιβάρυνση των δημοσιονομικών, με χαρακτηριστική την περίπτωση της Ελλάδας.

Σημείωση
Ο Δείκτης Βιωσιμότητας Συνταξιοδοτικού Συστήματος (PSI) μπορεί να δώσει μία ένδειξη της ανάγκης για μεταρρυθμίσεις που έχει μία χώρα, προκειμένου να διατηρήσει μακροχρόνια ένα οικονομικά βιώσιμο κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, λόγω των πολλών και διαφορετικών ανά χώρα θεσμικών, τεχνικών ή νομικών παραμέτρων. Υπάρχουν, όμως, βασικές μεταβλητές που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα των κρατικών συνταξιοδοτικών συστημάτων, ανεξάρτητα από τις ξεχωριστές ανά χώρα παραμέτρους. Η μεθοδολογική προσέγγιση της μελέτης των δυναμικών αυτών μεταβλητών δίνει τη δυνατότητα στο PSI να εκτιμήσει τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των κρατικών συνταξιοδοτικών συστημάτων και άρα την ανάγκη των χωρών για μεταρρυθμίσεις.
Ο Δείκτης χρησιμοποιεί μία σειρά από επιμέρους δείκτες, όπως οι δημογραφικές εξελίξεις, τα δημόσια οικονομικά και ο σχεδιασμός του συνταξιοδοτικού συστήματος, για να μπορέσει να μετρήσει συστηματικά τη μακροχρόνια βιωσιμότητα ενός συστήματος. Οι επιμέρους δείκτες περιλαμβάνουν διάφορες παραμέτρους, τόσο για την παρούσα όσο και για τη μελλοντική προοπτική του κάθε συστήματος.

Σ.Σ.: Στο τεύχος Νοεμβρίου 2013 του περιοδικού μας (φύλλο 435, σελ. 46-47) είχαμε αναφερθεί στη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση της Αυστραλίας, φιλοξενώντας τις απόψεις του κ. Nicholas Sherry, ο οποίος είχε επιμεληθεί το σχετικό project, με την ιδιότητα του Γερουσιαστή και Υπουργού υπεύθυνου για τις Συντάξεις στη χώρα του.
Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Sherry είχε συμμετάσχει στις εργασίες του 15ου Συνεδρίου της Ύδρας, μιλώντας περιληπτικά για τα βασικά στοιχεία που περιλάμβανε η συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση στην Αυστραλία, καθώς επρόκειτο για ένα πολύ μεγάλο και σύνθετο έργο. Να σημειωθεί, επίσης, ότι ο κ. Sherry ως στέλεχος πλέον της Ernst & Young (Senior Advisor, Pensions and Superannuation) αποτελούσε μέλος της ομάδας που είχε αναλάβει να παράσχει συμβουλευτικό έργο στην Τράπεζα της Ελλάδος, σχετικά με την αξιολόγηση των συνταξιοδοτικών συστημάτων παγκοσμίως και την αναμόρφωση του αντίστοιχου ελληνικού.
Δεν έχουμε παρά να εκφράσουμε την ελπίδα, το επιτυχημένο παράδειγμα συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης της Αυστραλίας –όπως αυτή τη στιγμή παρουσιάζεται από την έρευνα της Allianz– να βρει πρόσφορο έδαφος εφαρμογής και στην ελληνική πραγματικότητα.  

{gallery}pension-stability-index-allianz{/gallery}