Συνταξιοδοτική Μεταρρύθμιση: Οι ασφαλιστικές, οι διαρροές και η ΤτΕ
Είναι η δημοσιογραφική “επιμέλεια” εκείνη που προκαλεί τις διαρροές για τις διαβουλεύσεις της ΕΑΕΕ με την ΤτΕ, σχετικά με τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση;
Ό,τι κι αν τις προκαλεί, το βέβαιο είναι ότι δεν ωφελούν με κανέναν τρόπο τις προσπάθειες της ασφαλιστικής αγοράς, να εξασφαλίσει τη θέση που της αρμόζει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Επιπλέον, η εντύπωση που σχηματίζεται στο ευρύ κοινό για τις προθέσεις της ασφαλιστικής αγοράς, εν όψει των επιβεβλημένων μεταρρυθμίσεων στο συνταξιοδοτικό, είναι από θολή και συγκεχυμένη έως αρνητική.
Δημιουργούνται, δηλαδή, οι ακριβώς αντίθετες από τις επιθυμητές συνθήκες, για να πειστεί η πολιτεία και οι καταναλωτές ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν και πρέπει να είναι αρωγοί στην προσπάθεια που γίνεται για τη δημιουργία ενός βιώσιμου συνταξιοδοτικού συστήματος. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται, εκτός από τις αποδείξεις αρμοδιότητας και καταλληλότητας της ασφαλιστικής βιομηχανίας, και κλίμα απόλυτης διαφάνειας αλλά και ενίσχυση των εποπτικών κανονισμών και αρχών.
Ας ξεμπερδεύουμε όμως πρώτα με τα αυτονόητα. Σαφέστατα, κανένας Έλληνας πολίτης δεν επιθυμεί, σ’ αυτό το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, να επιβαρυνθεί με επιπλέον οικονομικές υποχρεώσεις. Οι συνεχείς όμως μειώσεις στις συνταξιοδοτικές παροχές είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τη μακροβιότητα του πληθυσμού, που οδηγεί σε αύξηση του ποσοστού των δικαιούχων σύνταξης, την ίδια στιγμή που το ποσοστό των εργαζομένων μειώνεται και άρα μειώνονται αντίστοιχα και οι καταβαλλόμενες εισφορές.
Η λύση σε αυτό το αδιέξοδο δεν είναι δυνατόν να δοθεί από το κράτος μόνο. Θα πρέπει, λοιπόν, με σοβαρότητα η πολιτεία να αναζητήσει την ενδεδειγμένη και βιώσιμη λύση, σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.
Ναι, το επιβαρημένο “ηθικά” παρελθόν του κράτους στην Ελλάδα δικαιολογεί την καχυποψία εκ μέρους των πολιτών, αλλά πλέον δεν υπάρχει χρόνος να αναζητήσουμε τους υπευθύνους παρελθόντων λαθών –μια αναζήτηση που, ούτως ή άλλως, δεν θα γέμιζε τα ταμεία των φορέων κοινωνικής ασφάλισης.
Δεν θα ανακαλύψουμε στην Ελλάδα τον …τροχό, τη στιγμή που τα ίδια προβλήματα μ’ εμάς αντιμετωπίζουν και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες βλέπουν πως, χωρίς μεταρρυθμίσεις, τα συνταξιοδοτικά τους συστήματα δεν μπορούν να ανταποκριθούν πλέον στις ανάγκες των πληθυσμών. Αυτός είναι και ο λόγος που η Τράπεζα της Ελλάδος, σε αυτή την προκαταρκτική φάση διερεύνησης των επιλογών που υπάρχουν, ζήτησε ενημέρωση για τα συνταξιοδοτικά συστήματα παγκοσμίως και δεν περιορίζεται σε δύο ή τρεις περιπτώσεις.
Αυτή τη στιγμή, η ασφαλιστική αγορά είναι συνομιλητής του αρμόδιου φορέα και ο πρωταρχικός της στόχος είναι ξεκάθαρος: να προχωρήσουμε, επιτέλους, σε μια λύση. Τη στιγμή, λοιπόν, που η διαδικασία έχει μόλις ουσιαστικά ξεκινήσει, ας μην τη δυναμιτίζουμε με πιθανά σενάρια και θολές ερμηνείες προθέσεων.
Είναι σαφές ότι η ασφαλιστική αγορά δεν έχει κανένα λόγο να διακινδυνεύσει την έκβαση μιας τόσο ουσιαστικής και σημαντικής μεταρρύθμισης, επιζητώντας αρμοδιότητες και οφέλη πέραν εκείνων που μπορεί να αντισταθμίσει με παροχές και λύσεις. Η ευελιξία είναι δεδομένη ως προς τις διεκδικήσεις, όπως και η αναγνώριση της επιτακτικής ανάγκης για ενισχυμένη εποπτεία στο νέο καθεστώς, όπως κι αν διαμορφωθεί αυτό.
Είναι ξεκάθαρο ότι, σε όποια πρόταση και εάν καταλήξουν οι αρμόδιοι εμπλεκόμενοι φορείς, οι πτυχές του νέου συστήματος θα αφορούν στη Διαχείριση, το Αναλογιστικό, τη Διανομή και τη Διαχείριση των Κεφαλαίων. Θα ήταν αφελές εκ μέρους της ασφαλιστικής αγοράς και των εταιρειών που επιθυμούν να συμμετάσχουν στη νέα δομή, να ισχυριστούν ότι μπορούν να μονοπωλήσουν όλους αυτούς τους τομείς. Είναι όμως και απολύτως κατανοητό ότι οι δύο πρώτοι (διαχείριση και αναλογιστικό) αποτελούν ξεκάθαρα ασφαλιστικό αντικείμενο.
Σε κάθε περίπτωση και σε αντίθεση με όσα έχουν μέχρι σήμερα διαρρεύσει σε διάφορα δημοσιεύματα, το μέτωπο των ασφαλιστικών εταιρειών Ελλάδος είναι αρραγές ως προς την προσέγγιση του ζητήματος. Οι προτάσεις της επιτροπής Ζωής διέπονται από ομοφωνία του Συμβουλίου της ΕΑΕΕ και υπολογίζουν με ρεαλισμό τα νέα δεδομένα. Σαφώς θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι διεθνείς πρακτικές ως προς τους συμμετέχοντες σε ένα νέο σύστημα και αυτό δεν αποτελεί επιλογή ή πρόταση της ΕΑΕΕ, αλλά απαίτηση ουσιαστικά της πολιτείας.
Αν κάτι θα πρέπει να τονιστεί σε αυτό το ιδιαίτερα πρώιμο στάδιο των συζητήσεων, αυτό είναι ότι η ΕΑΕΕ, μέσω της επιτροπής Ζωής στην οποία συμμετέχουν όλες οι μεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες, μιλά ουσιαστικά για τη δημιουργία ενός συστήματος πλήρους κεφαλαιοποίησης στο πλαίσιο του 2ου πυλώνα.
Η κρατική σύνταξη του 1ου πυλώνα θα μειωθεί και αυτό δεν είναι επιλογή του κλάδου της ιδιωτικής ασφάλισης, αλλά μια πραγματικότητα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Έχει μεγάλη σημασία, λοιπόν, πώς θα αντισταθμιστεί αυτή η απώλεια με τη χρήση του 2ου πυλώνα, με τρόπο που να είναι εφικτός και προσβάσιμος σε όλους τους πολίτες.
Το θέμα είναι προφανώς πολύ ευαίσθητο. Η λογική πίσω από τις προτάσεις των ασφαλιστικών εταιρειών φαίνεται πως είναι υποχρεωτική ασφάλιση στο δεύτερο πυλώνα, όχι όμως με επιπλέον εισφορές του εργαζόμενου, αλλά με μεταφορά ποσοστού των εισφορών του πρώτου πυλώνα στις ιδιωτικές εταιρείες που θα δραστηριοποιούνται στον 2ο πυλώνα. Βεβαίως οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πιέσουν για τη θεσμοθέτηση φορολογικών κινήτρων, που θα ενθαρρύνουν τους ασφαλισμένους να συμπληρώσουν τις εισφορές που θα εισρέουν στον 2ο πυλώνα ασφάλισης.
Το σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει αν δεν είναι υποχρεωτική η συμμετοχή και αυτό δεν αφορά στα κέρδη των εταιρειών αλλά στο ότι η μαζική συμμετοχή είναι αναγκαίο προαπαιτούμενο, ώστε να αποδώσει τα προσδοκώμενα οφέλη για τους πολλούς. Σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε τοποθέτηση ή κρίση πριν την ολοκλήρωση των συμβουλευτικών υπηρεσιών της εταιρείας που έχει προσλάβει η Τράπεζα της Ελλάδος, είναι παρακινδυνευμένη.
Το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό για σπέκουλες και παιχνίδια εντυπώσεων. Οι ευθύνες όλων μας, ασφαλιστικής αγοράς, πολιτικών προσώπων, θεσμικών φορέων και δημοσιογράφων βεβαίως, είναι πολύ μεγάλες. Είναι εξαιρετικά σημαντικό σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια που οργανώνεται από την πολιτεία –όχι από επιλογή, δυστυχώς, αλλά από ανάγκη–, τα ενδιαφερόμενα μέρη να επιδείξουν σοβαρότητα, ώστε να μην καταλήξουν αποκλεισμένα και χωρίς φωνή στη διαμόρφωση των εξελίξεων.
