Συντάξεις: Οδεύοντας προς ασφαλείς αποταμιεύσεις

Έχει η Ευρώπη την οικονομική δυνατότητα να συνταξιοδοτηθεί; Εκατομμύρια Ευρωπαίοι “baby boomers” θα φτάσουν σε ηλικία συνταξιοδότησης την επόμενη δεκαετία. Ο λόγος των συνταξιούχων προς εργαζομένους θα μεταβληθεί σημαντικά και θα επηρεάσει το ύψος των συντάξεων που μπορούν να δώσουν οι χώρες. Καθώς στις περισσότερες χώρες αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής, οι άνθρωποι θα ζουν περισσότερο στη σύνταξη.

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος οι μελλοντικοί συνταξιούχοι να εξαντλήσουν τις αποταμιεύσεις τους πριν από το θάνατό τους, λόγω της αυξημένης μακροζωίας και των ανεπαρκών αποταμιεύσεων. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, οι άνθρωποι πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την οικονομική τους ασφάλεια στη συνταξιοδότηση, φροντίζοντας να εξασφαλίσουν συμπληρωματική σύνταξη πέραν της κρατικής σύνταξης.

Οι ασφαλιστικές εταιρείες, ως βασικός πάροχος τόσο επαγγελματικών όσο και ατομικών συντάξεων, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη διασφάλιση ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες θα έχουν επαρκές εισόδημα στη συνταξιοδότησή τους. Τα συνταξιοδοτικά προϊόντα των ασφαλιστικών εταιρειών διαθέτουν χαρακτηριστικά, τα οποία κινούνται πέρα από την παροχή αποταμίευσης, καθώς συνήθως παρέχουν:

• προστασία με τη μορφή προσόδων, κατά του κινδύνου οι πολίτες να ζουν περισσότερο από τις αποταμιεύσεις τους.
• προστασία εξαρτώμενων μελών σε περίπτωση θανάτου συγγενούς.
• λύσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες ατόμων ή ομάδων (π.χ. επαγγελματικές συντάξεις).
• εγγυημένα επιτόκια για την προστασία των αποταμιεύσεων κατά του κινδύνου επιτοκίου.

Η ενθάρρυνση των ανθρώπων να αποταμιεύουν περισσότερο για τη συνταξιοδότησή τους θα πρέπει να είναι πρωταρχικός στόχος των φορέων χάραξης πολιτικής, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ιδιαίτερα τα κράτη-μέλη έχουν την ευθύνη διασφάλισης ότι οι πολίτες λαμβάνουν τη σωστή πληροφόρηση για τη σύνταξη που θα λάβουν, περιλαμβανομένων των δημόσιων συντάξεων.
Η παροχή αυτής της πληροφόρησης αυξάνει την ευαισθητοποίηση για τη σημασία της αποταμίευσης, ιδιαίτερα μεταξύ των νεότερων γενεών, και βοηθά τους πολίτες να λαμβάνουν αποφάσεις μετά λόγου γνώσεως για τη συνταξιοδοτική αποταμίευσή τους.

Παρόλο που η παροχή σύνταξης είναι πρωτίστως ευθύνη των κρατών-μελών, η ΕΕ διαδραματίζει και αυτή κάποιο ρόλο. Μια σειρά κανονιστικών και μη κανονιστικών πρωτοβουλιών της ΕΕ θα επηρεάσουν την παροχή συντάξεων σε εθνικό επίπεδο.

Είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι οι πρωτοβουλίες της ΕΕ, είτε αναφορικά με τις επαγγελματικές είτε με τις ατομικές συντάξεις, ακολουθούν τους κάτωθι στόχους:

• διασφάλιση της ασφάλειας των συντάξεων μέσω των κατάλληλων ρυθμίσεων, που θα βασίζονται στα επίπεδα κινδύνου.
• να επιτρέπεται στους παρόχους συνταξιοδοτικών προϊόντων να ενεργούν ως μακροπρόθεσμοι επενδυτές στην οικονομία, ενθαρρύνοντας και όχι εμποδίζοντας τον μακροπρόθεσμο επενδυτικό ρόλο των παρόχων.
• διασφάλιση ισότιμης συμμετοχής όλων των παρόχων.

Η αναθεώρηση της Οδηγίας ΙΕΣΠ είναι ελλιπής
Η αναθεώρηση από την ΕΕ της Οδηγίας για τα Ινστιτούτα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών στόχο έχει να διασφαλίσει ότι όλα τα μέλη συνταξιοδοτικών προγραμμάτων στην Ευρώπη χαίρουν επαρκούς προστασίας. Για να επιτευχθεί αυτό, η πρόταση βασίζεται σε ένα συνδυασμό ποιοτικών απαιτήσεων και απαιτήσεων αναφορών για τους παρόχους, χωρίς όμως να περιλαμβάνει νέες ποσοτικές απαιτήσεις ανάλογα με τον κίνδυνο. Η Insurance Europe θεωρεί ότι αυτό καθιστά την πρόταση ελλιπή.   

Οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες –όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία– είναι σημαντικοί πάροχοι επαγγελματικών συντάξεων σε πολλές χώρες, θα υπόκεινται, από το 2016, στο νέο κανονισμό Solvency II για τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών. Διατηρώντας τις κεφαλαιακές απαιτήσεις της Οδηγίας ΙΕΣΠ στα ίδια επίπεδα, οι δικαιούχοι των ΙΕΣΠ θα είναι λιγότερο καλά προστατευμένοι σε σχέση με αυτούς των συμβάσεων ομαδικών ασφαλίσεων.

Για να επιτευχθεί θεμιτός ανταγωνισμός μεταξύ παρόχων και αντίστοιχη προστασία όλων των καταναλωτών, η Insurance Europe υποστηρίζει την εφαρμογή της αρχής «ίδιοι κίνδυνοι, ίδιοι κανόνες» για όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που παρέχουν προϊόντα επαγγελματικής σύνταξης, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικά σημαντικές διαφορές μεταξύ παρόχων. Συνεπώς, καλεί τους χαράκτες πολιτικής της ΕΕ να θέσουν ένα σαφές χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης από την ΕΕ των κατάλληλων ποσοτικών απαιτήσεων για τα ΙΕΣΠ.

Αναφορικά με τις νέες απαιτήσεις διακυβέρνησης στην πρόταση της Επιτροπής για τα
ΙΕΣΠ, η πρόσφατα εισαχθείσα αξιολόγηση κινδύνου για τις συντάξεις θα πρέπει να αποτελεί ευκαιρία για τα ΙΕΣΠ να αξιολογήσουν τους πραγματικούς κινδύνους των εργασιών τους.

Είναι σημαντικό αυτή η αξιολόγηση κινδύνου να μπορεί να απεικονίζει πραγματικά την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών ασφαλείας των συνταξιοδοτικών ταμείων, ώστε να αντικατοπτρίζονται οι βραχυπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι στους οποίους εκτίθενται και η ικανότητά τους να τηρήσουν τα υποσχεθέντα.

Οι απαιτήσεις διαφάνειας της νέας Οδηγίας θα πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα τα μέλη των προγραμμάτων επαγγελματικής σύνταξης να λαμβάνουν σωστή πληροφόρηση για τυχόν διαφορές ανάμεσα σε συνταξιοδοτικά προϊόντα και τους διάφορους τύπους παρόχων αυτών.

Ανάπτυξη ατομικών προγραμμάτων συνταξιοδότησης
Εκτός από τις επαγγελματικές συντάξεις, η Επιτροπή επιδεικνύει αυξημένο ενδιαφέρον στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών λύσεων στον κλάδο των ατομικών συντάξεων. Η Insurance Europe, γενικά, χαιρετίζει τη συζήτηση και ανταποκρίθηκε σε κλήση της Επιτροπής για διαβούλευση, τον Αύγουστο του 2013, ενώ εκπροσώπησε τον ασφαλιστικό κλάδο σε μία ανοικτή συζήτηση επί του θέματος, τον Απρίλιο του 2014.

Εξακολουθούν, ωστόσο, να εκκρεμούν σημαντικά ερωτήματα για την εικόνα που θα έχει μία ενιαία αγορά ατομικών συντάξεων. Πολλά χαρακτηριστικά των ατομικών συντάξεων διαφέρουν μεταξύ κρατών, καθώς τα προϊόντα αυτά δημιουργούνται γύρω από την εθνική φορολογική και την κοινωνική και εργατική νομοθεσία και στόχο έχουν να συμπληρώσουν τα εθνικά δημόσια συστήματα συνταξιοδότησης. Επιπλέον, τα προϊόντα αυτά υπόκεινται τόσο στην κοινοτική (π.χ. Solvency II και την Οδηγία περί Ασφαλιστικής Διαμεσολάβησης) όσο και στην εθνική νομοθεσία.  

Πρέπει να διευκρινιστούν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα προτού εισαχθεί μία πρωτοβουλία της ΕΕ ενιαία για όλες τις περιπτώσεις, που μπορεί να μην αυξήσει το μέγεθος της αγοράς ατομικών συντάξεων, που θα μπορούσε να βλάψει αγορές που λειτουργούν καλά και που θα μπορούσε να επικαλύψει ή να αντιγράψει υφιστάμενη νομοθεσία.  

Η Insurance Europe προβληματίζεται με το γεγονός ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα νέο τυποποιημένο επενδυτικό προϊόν, το οποίο δεν θα έχει τα χαρακτηριστικά ενός συνταξιοδοτικού προϊόντος, δηλ. περιορισμένη και συχνά επί ποινή πρόσβαση στις συσσωρευμένες αποταμιεύσεις και την κάλυψη του κινδύνου μακροζωίας. Αν αγνοηθούν τα χαρακτηριστικά αυτά, χάνεται η διασφάλιση ότι οι αποταμιεύσεις θα επαρκούν για να παράσχουν συνταξιοδοτικό εισόδημα.

Ιστορικό: Επαγγελματικές συντάξεις
Το Μάρτιο του 2014 κατατέθηκε μία πρόταση για την αναθεώρηση της Οδηγίας για τα Ινστιτούτα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (ΙΕΣΠ), με στόχο τη διευκόλυνση της ανάπτυξης αποταμιεύσεων επαγγελματικής συνταξιοδότησης και τη δημιουργία ασφαλέστερων και πιο αποτελεσματικών επαγγελματικών συντάξεων.Στοχεύει, επίσης, στην ενίσχυση του ρόλου των ΙΕΣΠ ως θεσμικών επενδυτών στην πραγματική οικονομία της ΕΕ και στη βελτίωση της διοχέτευσης μακροπρόθεσμων αποταμιεύσεων προς επενδύσεις που δημιουργούν ανάπτυξη.

Επιπλέον, προωθούνται τέσσερις συγκεκριμένοι στόχοι: η απομάκρυνση των εναπομεινάντων προληπτικών φραγμών στα διασυνοριακά ΙΕΣΠ, η διασφάλιση ορθής διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνου των ΙΕΣΠ, η παροχή σαφούς και συναφούς πληροφόρησης στους δικαιούχους και η διασφάλιση ότι οι εποπτικές αρχές έχουν τα απαραίτητα εργαλεία για την αποτελεσματική εποπτεία των ΙΕΣΠ. Η πρόταση περιλαμβάνει, επίσης, ενότητες για τις επενδύσεις, τη διακυβέρνηση και τη διαφάνεια, αλλά δεν υπεισέρχεται σε ποσοτικές κεφαλαιακές απαιτήσεις.

Ιστορικό: Ατομικές συντάξεις
Το Φεβρουάριο του 2014, η ΕΙΟΡΑ (Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων)
δημοσίευσε μία προκαταρκτική έκθεση για τη δημιουργία μιας «Ενιαίας αγοράς ατομικών ασφαλίσεων στην ΕΕ». Η έκθεση προέκυψε από μία διαβούλευση και ένα έγγραφο προβληματισμού για τα Ατομικά Προγράμματα Συνταξιοδότησης (ΑΠΣ) από τον Μάιο του 2013.

Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληγε ήταν ότι, παρά τα εμπόδια που δημιουργεί η εθνική φορολογική,
κοινωνική και εργατική νομοθεσία, αλλά και η ποικιλία των προϊόντων, μία ενιαία αγορά ΑΠΣ θα ήταν προς όφελος των καταναλωτών, των παρόχων και της οικονομίας της ΕΕ γενικότερα.

Η ΕΙΟΡΑ σημειώνει δύο πιθανούς τρόπους να δημιουργηθεί αυτή η ενιαία αγορά:

• Μία Οδηγία κοινών ανά την ΕΕ κανόνων προστασίας των καταναλωτών για όλα τα υφιστάμενα και μελλοντικά ατομικά προγράμματα συνταξιοδότησης, που να καλύπτει θέματα διαφάνειας και γνωστοποίησης πληροφοριών, πρακτικές διανομής, επαγγελματικές απαιτήσεις και παρακολούθηση προϊόντων.
• Εισαγωγή ενός 2ου καθεστώτος –κανόνες ΕΕ που αποτελούν προαιρετική εναλλακτική στα εθνικά καθεστώτα των κρατών-μελών– με τη μορφή Κανονισμού, που θα αντιμετωπίζει τα εντοπισθέντα εμπόδια για μία ενιαία αγορά ΑΠΣ. Η ΕΙΟΡΑ σημειώνει ότι αυτό θα οδηγήσει σε ένα νέο, άκρως τυποποιημένο προϊόν.