Κουνήσου από τη θέση σου
Ο άνθρωπος, στην από εκατομμυρίων ετών εξέλιξή του, αντιμετωπίζει πληθώρα κινδύνων που απειλούν τη ζωή του, την υγεία του, τα προσωπικά του υλικά δημιουργήματα, καθώς και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει. Από καταβολής ανθρωπίνου είδους και μέχρι περίπου τον εικοστό αιώνα, οι τρόποι άμυνας έναντι όλων αυτών των κινδύνων ήσαν η πρόληψη, η προφύλαξη και η αποτροπή ή ο μετριασμός των επιπτώσεών τους. Ο θεσμός της ασφάλισης, που πρακτικά εμφανίσθηκε κατά την ακμή της βιομηχανικής επανάστασης στα προηγμένα οικονομικά κράτη, προσέθεσε έναν ακόμη τρόπο αντιμετώπισης, αυτόν της μεταφοράς του κινδύνου σε ένα φορέα που λέγεται ασφαλιστής.
Είναι φυσιολογικό, αλλά και σύμφωνο με το πανίσχυρο ανθρώπινο ένστικτο αυτοσυντήρησης, να απωθούμε από το μυαλό μας όλα τα δυσάρεστα ενδεχόμενα αυτών των κινδύνων και να αποφεύγουμε κάθε σχετική συζήτηση, που δεν μας είναι ευχάριστη. Η μελέτη του ανθρωπίνου χαρακτήρα διδάσκει ότι όσοι διαφορετικοί χαρακτήρες υπάρχουν, άλλοι τόσοι τρόποι αντιμετώπισης των κινδύνων απαντώνται στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η επιστήμη του Risk Management ορίζει τους φιλικούς, εχθρικούς και ουδέτερους χαρακτήρες έναντι του κινδύνου και τις αντίστοιχες μεθόδους χειρισμού. Σημαντικές διαφορές παρατηρούνται και μεταξύ λαών. Οι βόρειοι λαοί είναι πιο ψύχραιμοι και προνοητικοί, ενώ οι νότιοι και μεσογειακοί είναι υπεραισιόδοξοι και ενίοτε επιπόλαιοι στην αντιμετώπιση των κινδύνων. Αυτές οι διαφορές αποδεικνύονται από τα ποσοστά ασφάλισης της κάθε χώρας, αλλά και από σχετικές κοινωνικές έρευνες που τις διαπιστώνουν.
Η χώρα μας κατέχει τα πρωτεία στην αθεράπευτη αισιοδοξία και στην εκ των υστέρων συνειδητοποίηση της ανάγκης κάλυψης των κινδύνων. Ο καλύτερος πελάτης του ασφαλιστή είναι αυτός που πρώτα ζημιώθηκε και μετά προσέτρεξε στην ασφάλιση. Οι διαπιστώσεις αυτές δεν αφορούν μόνο στους απλούς καταναλωτές (αυτοκίνητα, σπίτια, καλύψεις υγείας, κ.λπ.), αλλά περιέργως και σε μεγάλους επιχειρηματίες και managers, καθ’ όλα τα λοιπά επιτυχημένους, οι οποίοι όταν πρόκειται να συζητήσουν σοβαρά την ασφαλιστική κάλυψη των επιχειρήσεών τους συχνά εμφανίζουν μία παιδαριώδη και επιπόλαιη νοοτροπία, θεωρώντας ότι αυτοί και μόνον αυτοί είναι απρόσβλητοι από τους κινδύνους, που καθημερινά επέρχονται στους άλλους, ενώ με μεγάλη δυσφορία αποφεύγουν κάθε ουσιαστική συζήτηση επικαλούμενοι τα γνωστά δεισιδαιμονικά στερεότυπα (χτύπα ξύλο, κουνήσου από τη θέση σου, μακριά από εμάς, κ.λπ).
Αυτή η εχθρική προς τον κίνδυνο συμπεριφορά των Ελλήνων πελατών δημιουργεί πρόσθετα καθήκοντα στους ασφαλιστές, οι οποίοι, πέραν της ανάγκης να πείσουν τον πελάτη, πρέπει να σκεφθούν όλα τα πιθανά ενδεχόμενα ζημιών που μπορεί να προκύψουν στη συγκεκριμένη περίπτωση. Αυτά τα ενδεχόμενα, ενώ ο πελάτης τα γνωρίζει, με την αρνητική του νοοτροπία τα απωθεί από το μυαλό του και δεν τα αποκαλύπτει στον ασφαλιστικό του σύμβουλο.
Τα διαρκώς εντεινόμενα παγκοσμίως φυσικά φαινόμενα και οι αντίστοιχες καταστροφές, αλλά και τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης που είναι πλέον ορατά στον καθένα, έχουν και τις θετικές τους συνέπειες στην οικοδόμηση μιας σοβαρότερης νοοτροπίας επάνω στο θέμα αυτό, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες, οι οποίες με μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα συνειδητοποιούν την ανάγκη της σωστής και πλήρους ασφαλιστικής κάλυψης. Η τραπεζική δυσπραγία των τελευταίων ετών, επίσης, αναπτύσσει την ασφαλιστική συνείδηση των επαγγελματιών και επιχειρηματιών, οι οποίοι πλέον αντιλαμβάνονται ότι σε περίπτωση σοβαρής ζημίας μόνον η ασφάλιση μπορεί να τους σώσει.
Καθοριστικό παράγοντα, βέβαια, σε όλα αυτά αποτελεί το κόστος αυτών των ασφαλίσεων. Θα περίμενε κανείς ότι σε περίοδο οικονομικής κρίσης αυτό το κόστος θα ήταν απαγορευτικό. Εντούτοις, παρατηρείται το φαινόμενο ότι, παρά την οικονομική αδυναμία των πελατών, αναπτύσσεται σε αυτούς μία αντίληψη φόβου από τη γενικότερη κρίση, η οποία τους οδηγεί στην παράδοξη πεποίθηση ότι, εάν ασφαλισθούν, θα προστατευθούν από την κρίση, ενώ στην ουσία καλύπτονται έναντι των ασφαλιστικών κινδύνων και μόνον. Εξάλλου, το οποιοδήποτε κόστος μιας απαραίτητης ασφάλισης είναι σίγουρα απείρως μικρότερο από το κόστος μιας καταστροφικής ζημίας που θα τους βρει ακάλυπτους.
Εν πάση περιπτώσει, επειδή το κόστος παραμένει πάντοτε σημαντικό, οι σύμβουλοι ασφαλίσεων πρέπει να εκπονούν μία στοιχειώδη μελέτη Risk Management, στην οποία να εντοπίζουν και να καλύπτουν τους σοβαρούς κινδύνους, τη ζημία των οποίων ο πελάτης δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με δικά του μέσα. Εάν ο πελάτης επιθυμεί περαιτέρω καλύψεις, αυτές πρέπει πάντοτε να γίνονται με γνώμονα τις οικονομικές δυνατότητες του πελάτη και όχι την ασίγαστη επιθυμία του ασφαλιστή για περισσότερη παραγωγή.
Ελπίζουμε ότι, ευρισκόμενοι στον εικοστό πρώτο αιώνα, κατά τον οποίο ήδη ζούμε εκπληκτικές κατακτήσεις της επιστήμης σε όλους τους τομείς, αυτά τα οπισθοδρομικά και ανόητα κατάλοιπα του παρελθόντος της αμάθειας και των προλήψεων θα εξαφανισθούν σταδιακά και θα επικρατήσει και στην ασφαλιστική αγορά ο ορθολογισμός και η επιστημονική διαχείριση των κινδύνων, που θα είναι πάντοτε υπαρκτοί.
Δημήτρης Καράμπελας, Χημικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
