Ακραία καιρικά φαινόμενα, ασυνήθιστης συχνότητας και σοβαρότητας, όπως έντονες βροχοπτώσεις, πλημμύρες, ανεμοστρόβιλοι, χειμερινές καταιγίδες, πλήττουν το τελευταίο διάστημα την Ελλάδα, την Ευρώπη, τον κόσμο όλον και, μάλιστα, συμβαίνουν σε περιοχές που ποτέ πριν δεν είχαν εμφανιστεί. Οι ειδικοί θεωρούν ότι βασική κινητήρια δύναμη αυτών τον ακραίων καιρικών φαινομένων είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Σύμφωνα με τη μελέτη Sigma της Swiss Re, μόνο το 2014 υπήρξαν περισσότερες εκδηλώσεις φυσικών καταστροφών από όσες έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια, καταστροφές που οι ειδικοί τις αποδίδουν στην κλιματική αλλαγή. Παρόλο που οι ασφαλισμένες απώλειες ήταν κάτω του μέσου όρου, η ασφαλιστική βιομηχανία δεν εφησυχάζει κι αυτό γιατί γνωρίζει καλά ότι, όταν μια φυσική καταστροφή ξεσπά, η πυκνότητα του πληθυσμού και η συγκέντρωση περιουσιακών στοιχείων οδηγεί σε απώλειες κι αυτές οι απώλειες μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και στους ανθρώπους μιας χώρας.

«Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η αύξηση του αριθμού της έντασης καιρικών καταστροφών είναι επικίνδυνοι μετασχηματισμοί που δεν μπορούμε να αρνηθούμε –οι τάσεις είναι εμφανείς, ακόμη και αν οι συνέπειες μπορεί να ποικίλλουν δραστικά μεταξύ των περιοχών. Οι πιο σημαντικές οικονομικές απώλειες εντοπίζονται ακόμα στον δυτικό κόσμο –αλλά μόνο σε απόλυτους αριθμούς. Οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν έχουν μόνο να αντιμετωπίσουν τις σοβαρότερες ανθρωπιστικές συνέπειες, πάσχουν επίσης από τον μεγαλύτερο αντίκτυπο των οικονομικών απωλειών σε σχέση με την οικονομική τους δύναμη. Έτσι, σε αυτές τις χώρες, η προσαρμογή είναι συχνά βασικό στοιχείο για τη βελτίωση της οικονομικής ανάπτυξης», σημειώνει και ο κ. Torsten Jeworrek, μέλος του Δ.Σ. της Munich Re και Πρόεδρος της Επιτροπής Αντασφάλισης, σε άρθρο του (τον τίτλο του οποίου δανειστήκαμε), στη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt, στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.

Ασφαλιστική κάλυψη στις πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες χώρες

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ευάλωτης περιοχής αποτελεί η Αφρική. Είναι υπεύθυνη μόνο για ένα πολύ μικρό ποσοστό των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ωστόσο, υποφέρει δυσανάλογα από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή.

«Η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών στο Παρίσι τον Δεκέμβριο είναι μια μοναδική ευκαιρία για να εξασφαλιστεί μια συμφωνία για το κλίμα και πιο συγκεκριμένα για την επιβράδυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αλλά και για να βοηθήσει τις πιο ευάλωτες χώρες (σ.σ.: όπως αυτές της Αφρικής) να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή», τονίζει το στέλεχος της Munich Re, υπενθυμίζοντας ότι «προκειμένου να χρηματοδοτήσουν αυτές τις προσαρμογές, οι G7 έχουν ρητώς επισημάνει τον ρόλο της ασφάλισης των κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα».

Μάλιστα, έχουν θέσει ως στόχο μέχρι το 2020 να αυξηθούν έως και 400 εκατομμύρια οι άνθρωποι στις πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες χώρες που θα έχουν πρόσβαση σε ασφαλιστική κάλυψη έναντι των αρνητικών επιπτώσεων που σχετίζονται με κινδύνους από την κλιματική αλλαγή.

Αυτό –σύμφωνα με τον κ. Jeworrek– θα πρέπει να επιτευχθεί σε μακροοικονομικό επίπεδο, μέσω της ασφάλισης ολόκληρων κρατών, και σε μικροοικονομικό επίπεδο, με την ασφαλιστική κάλυψη ιδιωτών. «Oι πληρωμές γίνονται για σαφώς καθορισμένα καιρικά φαινόμενα που καταγράφονται χρησιμοποιώντας αντικειμενικές παραμέτρους. Ανάλογα με τις ανάγκες κάλυψης των εταίρων, τέτοια καιρικά φαινόμενα μπορούν να περιλαμβάνουν την ξηρασία, την ανεμοθύελλα ή τις έντονες βροχοπτώσεις. Αυτός ο μηχανισμός κάνει τα προγράμματα σχετικά πιο απλά στη διαχείρισή τους, φθηνά και εύκολα εφαρμόσιμα. Αρκετές χώρες έχουν ήδη προγράμματα μικροασφάλισης και μακροασφάλισης που δείχνουν πώς αυτό μπορεί να λειτουργήσει», εξηγεί.

Η περίπτωση της Αφρικής: παράδειγμα ασφάλισης ολόκληρων κρατών

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ασφάλισης ολόκληρων κρατών είναι το African Risk Capacity (ARC). Πρόκειται για έναν αλληλασφαλιστικό οργανισμό που ιδρύθηκε το 2012, από 26 χώρες μέλη της Αφρικανικής Ένωσης και κεφαλαιοποιήθηκε κατά $200 εκατ. από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη γερμανική κυβέρνηση με άτοκα δάνεια. Με τα $350 εκατ. ασφάλιστρα που θα καταβάλλουν οι χώρες της Αφρικής έως το 2020, θα παρέχει στα μέλη του άμεσα και γρήγορα κεφάλαια σε περίπτωση φυσικών καταστροφών. Το πόσο αποτελεσματικό είναι φάνηκε από την πρόσφατη περίπτωση της Δυτικής Αφρικής, στην οποία παρατηρήθηκε τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους σημαντικό έλλειμμα βροχοπτώσεων. Μέχρι τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους που τελείωσε η γεωργική περίοδος, η ARC Insurance Company Ltd είχε καταβάλει περισσότερα από $26 εκατ., ενώ η έκκληση βοήθειας του ΟΗΕ ήταν ακόμη υπό διαμόρφωση. Τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν για να αγοραστούν ζωοτροφές και άλλα εφόδια –κυρίως από ντόπιους παραγωγούς– και ωφελήθηκαν περίπου 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι, που διαφορετικά θα είχαν αναγκαστεί να περικόψουν γεύματα, να πάρουν τα παιδιά τους από το σχολείο ή να εγκαταλείψουν τη γη τους.

{gallery}DIAFORA/KLIMATIKH_ALLAGH/Afrika{/gallery}

Ο ασφαλιστικός κλάδος παρέχει τεχνογνωσία

«Αυτές οι ασφαλιστικές λύσεις απαλύνουν τις επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων που δημιουργούν οι φυσικές καταστροφές, σταθεροποιώντας έτσι την οικονομική ανάπτυξη», επισημαίνει ο κ. Jeworrek, τονίζοντας, ωστόσο, ότι προκειμένου να δημιουργηθούν βιώσιμες ασφαλιστικές λύσεις για το κλίμα –δηλαδή λύσεις με μόνιμη και σταθερή χρηματοδότηση – δεν αρκεί απλώς να ρέουν χρήματα μέσα σε ένα ταμείο, που θα αναλωθούν με την πάροδο του χρόνου.
«Ο στόχος πρέπει να είναι μια μακροπρόθεσμη βελτίωση της ανθεκτικότητας έναντι των φυσικών καταστροφών. Οι χώρες της ομάδας των G7 μπορούν να παρέχουν οικονομική στήριξη για να δοθεί ώθηση στην επέκταση των τραπεζών μετεωρολογικών δεδομένων, να αναπτυχθούν εργαλεία ανάλυσης κινδύνου και να ενισχυθεί η γνώση σε τοπικό επίπεδο. Κατόπιν είναι θέμα των πληγεισών χωρών να κάνουν το επόμενο βήμα και να υιοθετήσουν εκείνα τα στοιχεία στον προϋπολογισμό τους που θα τους επιτρέπουν τη χρηματοδότηση για διαρκή κίνδυνο.

Ο ασφαλιστικός κλάδος διαθέτει τεχνογνωσία, μοντέλα κινδύνων και τεχνογνωσία βέλτιστων πρακτικών από άλλες χώρες, προκειμένου να εφαρμοστούν ασφαλιστικές λύσεις για το κλίμα. Προκειμένου, όμως, ο μηχανισμός να λειτουργήσει με έναν διαρκή και σταθερό τρόπο, ο υπολογισμός των ασφαλίστρων πρέπει να αντικατοπτρίζει με ακρίβεια τον κίνδυνο. Μόνο τότε ο κίνδυνος θα τιμολογηθεί σωστά, και το πραγματικό νόημα και η απαραίτητη διαχείριση του κινδύνου θα γίνουν εμφανή. Ρόλος των G7 είναι να τεκμηριώσουν πότε και πού θα εφαρμοστούν, και πώς οι οικονομικές ευθύνες πρέπει να κατανεμηθούν –και αυτό πρέπει να γίνει τώρα».

Χτίζοντας την ενεργειακή μας υποδομή για ακραία καιρικά φαινόμενα

Ωστόσο, και οι ανεπτυγμένες χώρες αποδεικνύονται εξίσου ευάλωτες όταν ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο προκύψει. Όταν ο τυφώνας Sandy έσβησε τα φώτα στο Μανχάταν το 2012, κατέστη σαφές ότι η ενεργειακή υποδομή δεν είναι φτιαγμένη για να αντέχει σε ακραία καιρικά φαινόμενα.

Τότε ήταν που η Swiss Re ένωσε τις δυνάμεις της με τη Marsh & McLennan Companies και το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ενέργειας για μια σειρά εκθέσεων σχετικά με το πώς να κάνουν τις ενεργειακές πηγές πιο κατάλληλες για το μέλλον.

Το πρώτο μέρος αυτής της σειράς: «Ο δρόμος προς την ανθεκτικότητα – η διαχείριση των ακραίων καιρικών κινδύνων» ασχολείται με τους βασικούς κινδύνους που θα προκύψουν για την ενεργειακή βιομηχανία λόγω καιρού και τη διαχείρισή τους.

Η ζημία που προκλήθηκε από τον τυφώνα Sandy, η μειωμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Βραζιλία λόγω της τρέχουσας ξηρασίας, οι κομμένες γραμμές μεταφοράς στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ, ως αποτέλεσμα των καταιγίδων πάγου, και η παραβίαση των αναχωμάτων στη Νέα Ορλεάνη, λόγω του τυφώνα Κατρίνα, έδειξαν τι μπορεί να συμβεί εάν οι υποδομές δεν είναι ελαστικές.

Η έκθεση προτείνει, μεταξύ άλλων, την οικοδόμηση αυξημένων σταθμών μεταφοράς για την προστασία από τις πλημμύρες, τη διαίρεση του δικτύου ηλεκτρικού ρεύματος που καλύπτει μεγάλες περιοχές σε μικρότερες μονάδες, έτσι ώστε σε περίπτωση προγραμματισμένης διακοπής λειτουργίας λιγότεροι άνθρωποι να επηρεαστούν. «Όντας πιο έξυπνοι κι όχι ισχυρότεροι προστατεύουμε την υποδομή μας από αναπόφευκτα μελλοντικά ακραία καιρικά φαινόμενα ακόμη μεγαλύτερου μεγέθους», επισημαίνεται χαρακτηριστικά.

Η αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή, ενισχύει επίσης την ανθεκτικότητα των ενεργειακών υποδομών. Σε περίπτωση που κάποιες υποδομές σταματήσουν να δουλεύουν κατά τη διάρκεια ενός ακραίου καιρικού φαινόμενου, άλλες συνεχίζουν να λειτουργούν, ελαχιστοποιώντας τις αρνητικές επιπτώσεις. Το μειονέκτημα είναι ότι δεν μπορεί να παραχθεί ενέργεια, αν ο άνεμος δεν φυσά και ο ήλιος δεν λάμπει. Αυτό απειλεί τις αναμενόμενες οικονομικές αποδόσεις για τους ιδιώτες επενδυτές –και μαζί την όρεξή τους να επενδύσουν σε αυτό το είδος της ενεργειακής υποδομής.

Εδώ είναι που έρχεται η ασφάλιση

Σε δύο πρωτοποριακά εγχειρήματα (το πρώτο στην Κίνα προϊόν παραμετρικής ασφάλισης αιολικής ενέργειας και το σε εξέλιξη πρόγραμμα χαμηλής ισχύος εκπομπών άνθρακα και μεταφοράς κινδύνου λόγω καιρού στην Ουρουγουάη), η υδροηλεκτρική και αιολική βιομηχανία εξασφάλισε ασφαλιστική προστασία από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Αυτή εγγυάται σταθερές αποδόσεις, καθιστώντας τα έργα οικονομικά βιώσιμα για τους ιδιώτες επενδυτές, όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία και οι ασφαλιστικές εταιρείες.

«Η οικοδόμηση ελαστικών/ανθεκτικών ενεργειακών υποδομών είναι δυνατή, εάν οι ρυθμιστικές αρχές, ο ιδιωτικός τομέας, οι προγραμματιστές του έργου και ο χρηματοπιστωτικός τομέας δουλέψουν από κοινού», λέει ο Jürg Τrüb, Υπεύθυνος των Environmental and Commodity Markets της Swiss Re Corporate Solutions. «Πρέπει τώρα να δημιουργήσουμε το κατάλληλο περιβάλλον για τους ιδιώτες επενδυτές, ώστε να μπορέσουμε να αρχίσουμε την κατασκευή».

Σύμφωνα με την παραπάνω έκθεση, η προστασία των περιουσιακών στοιχείων των ενεργειακών υποδομών από ακραία καιρικά φαινόμενα θα ενισχύσει σημαντικά τις επενδύσεις στο διεθνές δίκτυο ενέργειας (ΙΕΑ) –οι αθροιστικές παγκόσμιες επενδύσεις που απαιτούνται μέχρι το 2035 υπολογίζονται σε περίπου US$ 48- US$ 53 τρις.

Σκαλίζοντας την ιστορία: Μηνύματα από ξεχασμένες καταστροφές

Σε όλη αυτή την προσπάθεια που καταβάλλει η ασφαλιστική κοινότητα, για να θωρακιστεί και να θωρακίσει και την κοινωνία απέναντι στις φυσικές καταστροφές, επιχειρεί να χαράξει ένα όσο το δυνατόν πιο άρτιο μοντέλο φυσικής καταστροφής. Για να γίνει αυτό, «θα πρέπει να έχουμε μια λεπτομερή κατανόηση της ιστορικής δραστηριότητας», υποστηρίζει οΕπικεφαλής Ατμοσφαιρικών Κινδύνων της Swiss Re, κ. Peter Zimmerli.

Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του νέου μοντέλου της Swiss Re για την αξιολόγηση των κινδύνων από τις ευρωπαϊκές χειμωνιάτικες καταιγίδες, ο Zimmerli και οι συνεργάτες του ανέλυσαν τρεις μεγάλες χειμωνιάτικες καταιγίδες που σάρωσαν την Ευρώπη στα τέλη του 19ου αιώνα.

Καθώς, όμως, δεν υπήρχε βάση δεδομένων για τέτοιου είδους συμβάντα, ήταν υποχρεωμένοι να εξετάσουν γραπτά αρχεία σε εφημερίδες, επιστημονικά περιοδικά, χρονογραφήματα οικισμών και εκθέσεις δασοκομίας. Ακόμα και αναμνηστικές πλακέτες, κρυμμένες στα πυκνά ευρωπαϊκά δάση, ανακάλυψαν, από τις οποίες άντλησαν αναπάντεχα πολύτιμα στοιχεία!

Συνδέοντας τα στοιχεία που προέκυψαν με το ευρωπαϊκό πρότυπο χειμερινών καταιγίδων της Swiss Re είναι σε θέση να υπολογίσουν τις πιθανές ζημίες στην ασφαλιστική αγορά, αν αυτά τα συμβάντα του παρελθόντος συνέβαιναν τώρα.

Τα συμπεράσματά τους συμπεριελήφθησαν στην έκδοση «Χειμωνιάτικες καταιγίδες στην Ευρώπη: Μηνύματα από ξεχασμένες καταστροφές». Το πιο ανησυχητικό από αυτά ήταν ότι, αν οι τρεις χειμερινές καταιγίδες που έπληξαν την Ευρώπη σε διάστημα είκοσι ετών, από το 1875-1895, συνέβαιναν σήμερα, θα προκαλούσαν στις ασφαλιστικές πολύ μεγαλύτερες ζημίες από οποιοδήποτε αντίστοιχο συμβάν των τελευταίων δεκαετιών.

Ο Zimmerli εξετάζει, πλέον, τη δυνατότητα εξατομικευμένων ερευνών σε αυτά τα συμβάντα και τις πιθανές επιπτώσεις τους στους ισολογισμούς.

Συμπέρασματικά…

Η άμβλυνση του κινδύνου καταστροφών και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι τα κλειδιά για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινότητας. Και η ασφάλιση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή.

Σε πολλές χώρες του κόσμου, οι ασφαλιστικές και κυρίως οι αντασφαλιστικές εταιρείες συνεργάζονται με κυβερνήσεις και φορείς του δημόσιου τομέα για την ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης του κινδύνου και την εξεύρεση τρόπων για τη χρηματοδότησή τους. Οι λύσεις μεταφοράς κινδύνου εξασφαλίζουν άμεση χρηματοδότηση των καταστροφών, προστασία των πιο ευάλωτων, ενώ διευκολύνουν την ταχεία πληρωμή των αξιώσεων.

Η χώρα μας έχει βρεθεί τον τελευταίο χρόνο αντιμέτωπη με βροχοπτώσεις, πλημμύρες ακόμα και ανεμοστρόβιλους και μετρά ήδη τέσσερις νεκρούς από την πρόσφατη βροχόπτωση στη Δυτική Αττική. Για τις ζημιές ούτε λόγος. Ποιος θα τις πληρώσει και πότε; Να θυμίσουμε μόνο ότι στην περίπτωση των ζημιών που προκλήθηκαναπό τις εξαιρετικά αντίξοες καιρικές συνθήκες στις αρχές του 2015, σε Ελλάδα και Βουλγαρία, η βοήθεια ύψους 16,3 δις εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μόλις στις 6 Οκτωβρίου. Όταν μιλάμε για συμπληρωματικότητα της ιδιωτικής ασφάλισης και συνεργασία με την Πολιτεία, αυτή πρέπει να περιλαμβάνει και την ασφάλιση περιουσίας.

{gallery}DIAFORA/KLIMATIKH_ALLAGH/floods-greece{/gallery}

Διαβάστε επίσης: Παραγωγή και μερίδια αγοράς 24 ασφαλιστικών στην ασφάλιση Πυρός