Θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί το τραγικό ατύχημα στην Εγνατία

Του Χρήστου Δ. Γκλαβόπουλου*

Το συμβάν επήλθε περί τις 10:20 το πρωί της 5ης Οκτωβρίου 2014, στο ρεύμα Ηγουμενίτσα προς Θεσσαλονίκη (GPS 40.5125533,22.2350552), στα 500 περίπου μέτρα μετά τον κόμβο Βέροιας. Τα εμπλεκόμενα οχήματα στο τραγικό αυτό τροχαίο συμβάν ήταν 36 οχήματα με 36 οδηγούς και 26 συνεπιβαίνοντες, δηλαδή σύνολο 62 άτομα. Υπήρξαν 5 θάνατοι, 1 σοβαρός τραυματισμός και 30 επιπόλαιοι τραυματισμοί, ενώ χωρίς τραυματισμό ήταν 26 άτομα.
Η στιγμή της γένεσης του τροχαίου αυτού συμβάντος είναι η ένωση δύο ξεχωριστών γεγονότων:

• κλείσιμο της ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ, με σταμάτημα οχημάτων πάνω στο οδόστρωμα
• πτώση φορτηγού επί των σταματημένων οχημάτων.

Το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσο σε μια χρονική στιγμή μπορεί να επέλθει ένα οποιοδήποτε τροχαίο ατύχημα. Η απάντηση είναι σαφής και είναι θετική, αφού μία απώλεια ελέγχου ενός οχήματος μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή και γενικώς μπορεί να οφείλεται σε τρεις παράγοντες, είτε ξεχωριστά είτε συνδυαστικά:

• πρόβλημα στο οδόστρωμα από λάκκους, ανισομέρειες, ολισθηρότητα, κ.λπ.
• μηχανικό πρόβλημα στο όχημα
• συμπεριφορά οδηγού, π.χ. απροσεξία, καθυστερημένη αντίληψη, λανθασμένος ελιγμός, κ.λπ.

Για να μπορεί να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα επέλευσης ενός τροχαίου ατυχήματος, θα πρέπει να γίνεται προσπάθεια ελαχιστοποίησης κάθε ενός παράγοντα από τους ανωτέρω.
Όπως και να έχει, εάν επέλθει ένας παράγοντας από τους ανωτέρω ή συνδυασμός τους, τότε θα έχουμε τροχαίο ατύχημα.

Στο συμβάν της ΕΓΝΑΤΙΑΣ έχουμε συνάντηση δύο ξεχωριστών γεγονότων και έτσι αυτά πρέπει να εξεταστούν αυτοτελώς ως προς το τελικό αποτέλεσμα, που ήταν το τραγικό ατύχημα:

1. Το απαράδεκτο κλείσιμο της ΕΓΝΑΤΙΑΣ χωρίς εκτροπή της κυκλοφορίας από τον κόμβο Βέροιας (δηλ. 500 μέτρα πριν το σημείο συμβάντος), που είχε σαν συνέπεια τον συνωστισμό πλέον των 35 σταματημένων οχημάτων και το κλείσιμο της οδού κατά 100%, περιλαμβανομένης και της Λωρίδας  Έκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ).
2. Το κινούμενο φορτηγό, ίσως χωρίς φρένα και χωρίς καμία σαφή και ξεκάθαρη ειδοποίηση με σχετικές πινακίδες με γραφικά, για το επερχόμενο ολοκληρωτικό κλείσιμο της Εγνατίας Οδού αλλά και της ΛΕΑ.

Το συμβάν ως εξελίχθηκε είναι σαφώς προβλέψιμο και η πιθανότητα να επέλθει, αν και έπρεπε να εξεταστεί, παρά ταύτα αγνοήθηκε.

Το κλείσιμο της ΕΓΝΑΤΙΑΣ έγινε ύστερα από Απόφαση (βλέπε ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΑΒΑ: 6ΡΗ5Ι-9ΝΡ) του Διευθυντή της Αστυνομικής Διεύθυνσης Ημαθίας, ταξίαρχου Νικόλαου Μπαντουβάκη, που εκδόθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2014 με ΘΕΜΑ: «Ολιγόλεπτη διακοπή της κυκλοφορίας στην Εγνατία Οδό» για την Κυριακή 05/10/2014 και κατά τις ώρες 09:30΄ έως 09:40΄ (διάστημα 10 λεπτών), τη διακοπή προσωρινά της κυκλοφορίας επί της Εγνατίας Οδού, στο ύψος της Μέσης, και στα δύο ρεύματα κυκλοφορίας.

Η ανωτέρω Απόφαση έλαβε υπόψη:
1. Τις διατάξεις του άρθρου 52 παρ. 2 του Ν.2696/99 «Περί κυρώσεως του Κ.Ο.Κ.».
2. Tην υπ’ αριθμ. 52693 από 02/10/2014 έγγραφο της Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε.
3. Την υπ’ αριθμ. 43503/14/1653347 από 02/10/2014 αναφορά – πρόταση του Τ.Τ. Βέροιας.
Σύμφωνα με το 2ο άρθρο της Απόφασης αυτής: «Οι ρυθμιστικές πινακίδες και λοιπές σημάνσεις θα τοποθετηθούν με μέριμνα του ανάδοχου του Έργου (ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΑΤΕ ?), ο οποίος θα αναλάβει και τα μέτρα τροχαίας σε συνεργασία με την “ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟ” και την Υπηρεσία μας».
Στο κάτω σημείο της ανωτέρω Απόφασης αναγράφεται:
ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
ΤΜΗΜΑ ΤΡΟΧΑΙΑΣ ΒΕΡΟΙΑΣ
Ε Ν Τ Α Υ Θ Α

1) Με ανάλογο αριθμό αντιτύπων για τοιχοκόλληση, ευρεία δημοσίευση και εφαρμογή.
2) Για τον έλεγχο της τοποθέτησης της απαιτούμενης σήμανσης και λήψη επιβαλλόμενων μέτρων τροχαίας, εφόσον απαιτείται.

Υπογραμμίζουμε ότι, εκτός του ΚΟΚ, για τη σήμανση έργων σε αυτοκινητοδρόμους ισχύει και η ΥΑ Αρ.ΔΙΠΑΔ/οικ/502-ΦΕΚ 946-09-07-2003.

Θα πρέπει να απαντηθεί αρμοδίως και το ερώτημα ότι αφού το κλείσιμο της οδού είχε προγραμματιστεί από τις ώρες 09:30΄ έως 09:40΄, ποιος έδωσε την άδεια ή επέδειξε την ανοχή του ώστε το κλείσιμο της οδού να επεκταθεί μέχρι και τις 10:20, που επήλθε το ατύχημα. δηλαδή, το κλείσιμο δεν διήρκεσε 10 λεπτά, αλλά 50 λεπτά.
Τι θα άλλαζε εάν στην αρχική αίτηση της ΔΕΔΔΗΕ προς την Τροχαία αντί 10 λεπτών κλείσιμο αναγραφόταν 50 λεπτά κλείσιμο; Είναι δεδομένο ότι θα είχε επιβληθεί η εκτροπή των οχημάτων από τον κόμβο Βέροιας προς την Παλαιά Εθνική οδό Βέροιας-Θεσσαλονίκης, όπως και έγινε, αλλά …μετά το συμβάν.

Από το ανωτέρω έγγραφο ΑΒΑ: 6ΡΗ5Ι-9ΝΡ, και με βάση την κοινή λογική, προκύπτει ότι για το κλείσιμο της ΕΓΝΑΤΙΑΣ υπάρχει ευθύνη από όλους τους εμπλεκόμενους, δηλ.:

• ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ
• ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ ΑΕ
• ΤΡΟΧΑΙΑ

Από την Ανάκριση θα προκύψει το βάρος της ευθύνης του κάθε ένα εμπλεκόμενου, περιλαμβανομένου και του οδηγού του Φορτηγού, που έπεσε πάνω στα σταθμευμένα οχήματα.

Σύμφωνα με το από 06.10.2014 Δελτίο Τύπου του Συνδικάτου Επαγγελματιών Οδηγών Φορτηγών σχετικά με την πολύνεκρη τραγωδία στην Εγνατία Οδό το πρωί της Κυριακής, όπου εκφράζουν τα 7 «γιατί» της τραγωδίας:

• Γιατί κυκλοφορούν Φορτηγά Δημοσίας Χρήσεως (Φ.Δ.Χ.) στις εθνικές οδούς τα Σαββατοκύριακα, ενώ σε όλη την Ευρώπη, εκτός από συγκεκριμένες κατηγορίες, απαγορεύεται;
• Γιατί δεν υπάρχουν μικτά κλιμάκια για τον έλεγχο προβληματικών φορτηγών (κινητές πλάστιγγες για υπέρβαρο φορτίο, ΚΤΕΟ, κ.λπ.);
• Για το συγκεκριμένο ατύχημα γιατί δεν υπήρχε σήμανση εκ μέρους της Εγνατίας Οδού με βανάκια που φέρουν προειδοποιητικά φώτα και με κορίνες;
• Γιατί δεν βρισκόταν η Τροχαία στο σημείο;
• Ο εργολάβος του έργου ποια μέτρα είχε πάρει για την εκτέλεση του έργου;
• Γιατί η Εγνατία Οδός, η Τροχαία και ο εργολάβος δεν έκαναν εκτροπή της κυκλοφορίας των οχημάτων στον παράπλευρο δρόμο, εφ’ όσον γνώριζαν ότι θα είχαν ολική διακοπή κυκλοφορίας για την επισκευή αυτού;
• Γιατί η Λωρίδα  Έκτακτης Ανάγκης (Λ.Ε.Α.) δεν ήταν ελεύθερη από τα ΙΧ αυτοκίνητα, ώστε να υπάρχει διέξοδος διαφυγής για το φορτηγό με το πρόβλημα της υπερθέρμανσης των φρένων;

Το Συνδικάτο κατηγορεί, επίσης, τα συναρμόδια υπουργεία ως «ηθικούς αυτουργούς, όχι μόνο αυτού του συμβάντος αλλά και των προγενέστερων δυστυχημάτων (Τέμπη, Μαλιακός, Αλιάκμονας), διότι, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά, «με τη δική σας αδιαφορία συνεχίζει να ρέει το αίμα στον Μολώχ της ασφάλτου».
Υπερασπίζονται, τέλος, τον Ρουμάνο συνάδελφό τους αφήνοντας υπονοούμενα για τη στάση των αρχών, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «από τη στιγμή που ο οδηγός της νταλίκας δεν ήταν  Έλληνας, δεν χρειάζεται να εξετάσουμε κάτι άλλο για τις συνθήκες της τραγωδίας. “Αυτός ευθύνεται για όλα”».
Σε δηλώσεις του ο κ. Νίκος Ραχανιώτης, Διευθυντής της ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΑΕ στην Περιφερειακή Υπηρεσία  Έργων και Συντήρησης Γρεβενών, σε τηλεοπτική του συνέντευξη είπε ότι υπεύθυνη για τη σήμανση δεν ήταν η Εγνατία Οδός, αλλά η ΔΕΔΗΕ και ο εργολάβος, που είχε ζητήσει με σχετική αλληλογραφία τη διακοπή της κυκλοφορίας για 10 λεπτά, για να τοποθετηθούν τρία καλώδια μέσης τάσης.
«Από την Αστυνομική Διεύθυνση Ημαθίας ζητήθηκε επικουρικά συνδρομή από την Εγνατία Οδό με τη διάθεση δύο μονάδων, των κίτρινων βαν που επιτηρούν την κυκλοφορία. Στην απόφαση της Αστυνομικής Διεύθυνσης που έχει αναρτηθεί και στη Διαύγεια, αναφέρεται ότι οι πινακίδες και σημάνσεις, θα τοποθετηθούν με μέριμνα του ανάδοχου του έργου της ΔΕΔΗΕ, ο οποίος θα αναλάβει και τα μέτρα της Τροχαίας, σε συνεργασία με την Εγνατία Οδό. Οι δύο σημαιοφόροι που είχαν διατεθεί από εμάς, κινούνταν συνεχώς ανάλογα με την ουρά των αυτοκινήτων, που συνεχώς μεταβαλλόταν, ο πρώτος 600 – 800 μέτρα και ο δεύτερος 200 – 300 μέτρα από το πέρας της ουράς», σημείωσε, προσθέτοντας ότι ο δρόμος έκλεισε για έργο της ΔΕΔΗΕ.

Στη συνέχεια, διάβασε απόσπασμα από την αλληλογραφία μεταξύ ΔΕΔΗΕ και Εγνατίας Οδού, όπου αναφέρεται ότι όλα τα έργα και σημάνσεις θα τηρηθούν από την πρώτη.
«Εμείς έχουμε τη διαχείριση του δρόμου. Αρμόδια για τη διακοπή της κυκλοφορίας και τις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις είναι η κατά τόπους Αστυνομική Διεύθυνση. Κι όταν υπάρχει έργο από Εταιρεία Κοινής Ωφέλειας, όπως είναι η ΔΕΔΗΕ, αρμόδια για τα έργα είναι η εταιρεία και ο ανάδοχος οφείλει να έχει και συνεργεία, σε συνεννόηση πάντα με την Αστυνομική Διεύθυνση», πρόσθεσε.

ΜΙΚΤΑ ΚΛΙΜΑΚΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΦΟΡΤΗΓΩΝ
Επειδή για το ατύχημα έγιναν πολλές συζητήσεις για την ακαταλληλότητα του φορτηγού που ενεπλάκη στο ατύχημα από άποψη λειτουργίας των συστημάτων πέδησής του, αναφέρω ότι σύμφωνα με τον Νόμο Ν.3446/2006, σε κάθε Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση της χώρας συνιστώνται ένα ή περισσότερα Μικτά Κλιμάκια Ελέγχου (Μ.Κ.Ε.), που είναι  αρμόδια για τον έλεγχο της νομιμότητας και ασφάλειας της κυκλοφορίας και των εκπομπών καυσαερίων των οχημάτων, ελληνικών και αλλοδαπών, που κυκλοφορούν στη χώρα, τον έλεγχο νομιμότητας της διενέργειας μεταφοράς με αυτά, καθώς και για την επιβολή διοικητικών κυρώσεων.

Τα Μικτά Κινητά Κλιμάκια Ελέγχου συγκροτούνται με απόφαση του Νομάρχη και αποτελούνται από:
1. Δύο εκπροσώπους Δ/νσης Μεταφορών και Επικ/νιών ή ΚΤΕΟ
Όταν πρόκειται να ελεγχθούν αυτοκίνητα μεταφοράς επικινδύνων εμπορευμάτων, ο ένας από τους υπαλλήλους αυτούς πρέπει να είναι τεχνικός.
2. Έναν αστυνομικό του Τμήματος Τροχαίας.
3. Έναν υπάλληλο άλλης Υπηρεσίας της Νομαρχίας.

Ο έλεγχος ασκείται σε κάθε περιοχή αρμοδιότητας της Νομαρχίας, στους λιμένες και πλησίον των συνοριακών σταθμών.

Δεν γνωρίζω κατά πόσο τα Μικτά αυτά Κλιμάκια λειτουργούν διαρκώς. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι, εάν υπάρχει διαρκής αστυνόμευση και έλεγχος όλων των φορτηγών από τα Μικτά αυτά Κλιμάκια, είναι βέβαιο ότι οι ιδιοκτήτες των φορτηγών θα σκεφτούν πολύ σοβαρά πριν θέσουν σε κυκλοφορία ένα όχημα ακατάλληλο για κυκλοφορία.

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΔΙΑΦΥΓΗΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝ
Εικάζεται ότι τα φρένα του Φορτηγού δεν έπιασαν, με αποτέλεσμα ο οδηγός να μην μπορέσει να σταματήσει εγκαίρως. Πράγματι, τα φρένα ενός οχήματος είναι δυνατόν να αστοχήσουν, είτε λόγω διαρκούς χρήσης τους και συνεπώς υπερθέρμανσής τους, είτε για άλλη μηχανική αιτία. Στα φορτηγά υπάρχουν δευτερεύοντα συστήματα έκτακτης στάσης, για την περίπτωση που το κεντρικό σύστημα φρένων αστοχήσει. Επειδή, όμως, όλα είναι μηχανικά αντικείμενα, υπάρχει πάντα η πιθανότητα ένας οδηγός φορτηγού να μην μπορέσει να σταματήσει το όχημά του.

Σε οδούς με μεγάλες κατηφόρες, υπάρχουν συστήματα διαφυγής και ανάσχεσης φορτηγών (βλέπε σχετικές φωτογραφίες), ώστε ο οδηγός να οδηγήσει το όχημά του σε αυτά τα σημεία και να το σταματήσει χωρίς κίνδυνο.

Στην ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟ και στο σημείο που επήλθε το ατύχημα, υπάρχει μια διαρκής κατηφόρα για 25 χιλιόμετρα, που διακόπτεται από μικρά οριζόντια τμήματα οδού. Προβληματίζομαι για ποιο λόγο δεν φρόντισαν οι Μελετητές Μηχανικοί της ΕΓΝΑΤΙΑΣ να προβλέψουν κατασκευή τέτοιων συστημάτων διαφυγής, αφού, εάν υπήρχαν στο συγκεκριμένο τμήμα της ΕΓΝΑΤΙΑΣ, ο οδηγός θα οδηγούσε το όχημά του προς τα εκεί και θα είχε αποφευχθεί το τραγικό συμβάν.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το πρόβλημα από το παρόν συμβάν δεν είναι ποιος φταίει, αλλά τι πρέπει να γίνει για να μην ξαναγίνει.
Η πρότασή μου είναι μία και μόνο: πιστή τήρηση των Νόμων του Ελληνικού Κράτους.   

*Ο κ. Χρήστος Δ. Γκλαβόπουλος είναι Πραγματογνώμων Εισαγγελίας Πρωτοδικών (Δικαστήρια Θεσ/νίκης), Διπλ. Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Chartered Engineer, EurIng, MIMechE (UK), NFPA (USA), απόφοιτος Πανεπιστημίου Sussex και Πανεπιστημίου Southampton Αγγλίας, κάτοχος μεταπτυχιακού πτυχίου Master of Science MSc με εξειδίκευση στον σχεδιασμό οχημάτων, Μέλος Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ), Μέλος Πανελλήνιας Ένωσης Πραγματογνωμόνων (ΠΕΠ), Μέλος Ελληνικού Συλλόγου Πραγματογνωμόνων (HALA-FUEDI), Πραγματογνώμων ΤΕΕ.