Η Ευρώπη είναι περισσότερα από το ευρώ

Tο άρθρο που παραθέτουμε δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2014. Επιλέξαμε να το αναδημοσιεύσουμε, γιατί στον λόγο του κ. Clem Booth διακρίναμε μια μοναδική ικανότητα να περιγράφει, με τρόπο άμεσο, ευθύ και περιεκτικό, τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην Ενωμένη Ευρώπη από τη διογκούμενη ξενοφοβία, τον ρατσισμό, τις υπερβολικές κανονιστικές ρυθμίσεις, τον λαϊκισμό, την έλλειψη εμπιστοσύνης, τη μειούμενη θετική εικόνα των Ευρωπαίων για την ΕΕ…
Ο κ. Booth τονίζει –και μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους– ότι η έννοια της κοινότητας προϋποθέτει πάντα την αναγνώριση της πολυμορφίας, την προθυμία για επικοινωνία, τον σεβασμό και την ανοχή, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με διαφορετικές απόψεις και υπόβαθρα. Η προειδοποίησή του, ότι «η βάση της ευρωπαϊκής ευημερίας θα διαλυθεί, εάν η ΕΕ καταπέσει στην ξενοφοβία, τη βίαιη διάρθρωση των επιμέρους συμφερόντων έθνους-κράτους και την υπερβολή μιας σύνθετης πραγματικότητας, προκειμένου να χωρέσει συγκεκριμένα ιδανικά», πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη, όπως και οι προτάσεις που διατυπώνει για ό,τι χρειάζεται να γίνει σήμερα στην Ενωμένη Ευρώπη, ώστε οι μη-οικονομικές αξίες να ζουν και να αναπνέουν και πάλι…

Η Ευρώπη είναι περισσότερα από το ευρώ

Του Clem Booth, Μέλους του Δ.Σ. της Allianz SE μέχρι τις 31/12/2014*

Εδώ και αιώνες, στο βιβλίο της ευρωπαϊκής ιστορίας γράφονται ιστορίες βίας όλο και πιο βάναυσες. Ο περασμένος αιώνας έφερε αυτή την τάση στα άκρα, με επεισόδια εθνικιστικής ή φυλετικής επιθετικότητας, τη μετατόπιση των συνόρων, την εθνοκάθαρση και τα δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα, που στοίχισαν τη ζωή σε εκατομμύρια και εκατομμύρια ανθρώπων.

Η απόφαση που ελήφθη από τους αρχηγούς κρατών της ΕΕ, να χρησιμοποιήσουν την πρόσφατη σύνοδο κορυφής για να πραγματοποιήσουν μια τελετή προς τιμήν των στρατιωτών που έπεσαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στο Ypres, της Φλάνδρας, θυμίζοντας έτσι το σκοτεινό αυτό κεφάλαιο στην ιστορία της Ευρώπης, ήταν σωστή. Το μήνυμά τους προς τα παιδιά της παγκοσμιοποίησης, που μπορεί μερικές φορές να κατηγορηθούν ότι παραβλέπουν τα όσα μας διδάσκουν τα μαθήματα ιστορίας, ήταν το εξής: η καρδιά της ΕΕ δεν βρίσκεται στις επίπονες διαδικασίες, τις υπερβολικές κανονιστικές ρυθμίσεις ή τις παραπαίουσες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κρίσης, αλλά στην ειρήνη, την αλληλεγγύη και τη συνεργασία, ως εναλλακτική στην ιστορία βίας που γράφεται σε αυτούς αλλά και σε παλαιότερους καιρούς.

Αυτό είναι κάτι καλό, γιατί πρόκειται για μια πτυχή που έχει ολισθήσει κάπως στη λήθη κατά τη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης χρέους. Η οικονομική πίεση στην Ευρώπη έχει εξαπολύσει συναισθηματικές δυνάμεις που τείνουν περισσότερο προς την επανεθνικοποίηση. Δεν είναι μόνο η ίδια η διάθεση που ρίχνει τη σκιά της πάνω από την ήπειρο, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αυτή η διάθεση μεταφέρεται από τα μέρη που την εκφράζουν σε όλη την Ευρώπη, από τη Φιλανδία έως την Ελλάδα. Πρώτα απ’ όλα, αυτά τα μέρη σπεύδουν να τονίσουν σε ποιες δυνάμεις ενάντια αγωνίζονται: στις Βρυξέλλες, στους ξένους, στην παραδοσιακή πολιτική ελίτ.

Στις χώρες – οφειλέτες, για παράδειγμα, οι Βρυξέλλες θεωρούνται σύμβολο της παρέμβασης της ΕΕ, λόγω της επιβολής πολιτικών λιτότητας στα εθνικά κράτη. Στις χώρες που έχουν δανείσει χρήματα, από την άλλη πλευρά, πολλοί φοβούνται ότι η ΕΕ δεν κάνει αρκετά για να τους προστατεύσει από τη χαλαρή σε φορολογικά θέματα στάση που επικρατεί στις χώρες που έχουν ήδη κρύψει, σύμφωνα με τους επικριτές, την πραγματική κατάσταση των οικονομικών τους στο πρόσφατο παρελθόν.

Αυτό είναι που οδήγησε τη Marine Le Pen να καταθέσει την αποκαλυπτική θεωρία της: «Η Ευρώπη είναι ενάντια στους λαούς, άρα και οι λαοί πρέπει να κινητοποιηθούν ενάντια στην Ευρώπη» –μια φράση που αποκαλύπτει, σε ίσες δόσεις, ταλέντο πολεμικής και πραγματική ανικανότητα. Η Le Pen καβαλά ένα νέο κύμα απογοήτευσης και έλλειψης εμπιστοσύνης. Κατά την περίοδο μεταξύ 2007 και 2013, ο αριθμός των Ευρωπαίων που είχαν θετική εικόνα της ΕΕ μειώθηκε από 52% σε 30%.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, ρίχνονται στην εξίσωση και πραγματικά ή υποθετικά προβλήματα που αφορούν στους μετανάστες. Οι εξτρεμιστές ισχυρίζονται ότι αυτά τα προβλήματα μπορούν επίσης να αναχθούν στις οργιάζουσες πολιτικές της ΕΕ και ότι θα πρέπει να επανέλθουμε στα γνωστά και οικεία και να αφήσουμε ό,τι είναι ξένο. Η προκλητικά αντι-ανθρωπιστική, κυνική και ρατσιστική γλώσσα που χρησιμοποιείται, για να ορίσει τη διάθεση στην Ευρώπη, είναι πραγματικά τραγελαφική (ομολογουμένως, ωστόσο, ρεύματα υποκείμενου ρατσισμού μπορεί κανείς να βρει στο κίνημα Tea Party των ΗΠΑ και την Ιαπωνία).

Σε άνοδο βρίσκονται θλιβερά παραδείγματα εχθρότητας προς τους αλλοδαπούς, που παίρνουν τώρα μια βίαιη χροιά. Δεν μπορούν πλέον να αναφέρονται ως μεμονωμένες περιπτώσεις. Στη Γερμανία, ο αριθμός των βίαιων πράξεων που υποκινούνται από την ξενοφοβία αυξήθηκε κατά 20,4% μεταξύ του 2012 και του 2013. Κατά την ίδια περίοδο, το ποσοστό των βίαιων πράξεων που διαπράττονται από δεξιούς εξτρεμιστές και που στοχεύουν τους αλλοδαπούς, αυξήθηκε από 49% σε 59%. Οι αρχές λένε ότι αυτοί οι άνθρωποι δείχνουν όλο και λιγότερη αυτοσυγκράτηση. Οι άνθρωποι που ζουν σε ξενώνες για τους αιτούντες άσυλο είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι. Και η Γαλλία θα χρειαστεί χρόνο για να ξεχάσει την επίθεση που δέχθηκε στα μέσα Ιουνίου ένας 16χρονος έφηβος Ρομά, ο οποίος ξυλοκοπήθηκε τόσο σοβαρά, που έπεσε σε κώμα**.

Συνολικά, αυτή η αποστροφή από τη φώτιση, τον ανθρωπισμό και τη λογική δημιουργεί μια νέα κατάσταση σε ορισμένες γωνιές της Ευρώπης. Δεν θέλω να δραματοποιήσω το κλίμα. Είναι όμως πολύ σημαντικό για εμάς να αναγνωρίσουμε ότι αυτό αποτελεί ουσιαστικά μια απειλή για την ίδια την Ευρώπη. Οι ιδεολογίες είναι ακόμα μια ισχυρή δύναμη, παρά το γεγονός ότι αποδυναμώθηκαν μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τώρα δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να δείξουμε παρεξηγημένη ανοχή ή να αφεθούμε στον οπορτουνισμό, παραμένοντας σιωπηλοί όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με λαϊκιστικές δυνάμεις και τα μηνύματα που αυτές αντλούν κατευθείαν από τη δεκαετία του 1930 και του 1940. Το να αντικρούσουμε θεωρίες Αποκάλυψης στην Ευρώπη, για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων και την πολιτική κρίση στη Γηραιά  Ήπειρο, είναι ηθική υποχρέωσή μας.

Ο επιχειρηματικός κόσμος, επίσης, ως υπέρμαχος της φιλελεύθερης και κοινωνικής λογικής, πρέπει να καταπολεμήσει αυτήν την εκ νέου ιδεολογικοποίηση. Η έννοια της κοινότητας προϋποθέτει πάντα την αναγνώριση της πολυμορφίας, την προθυμία για επικοινωνία, τον σεβασμό και την ανοχή, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με διαφορετικές απόψεις και υπόβαθρα. Από προσωπική εμπειρία, αυτές οι αξίες με κράτησαν πάντα σε καλή θέση στη δουλειά μου ως διευθυντής στην πατρίδα μου, τη Νότια Αφρική, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα φυλετικά διχασμένου έθνους.

Το Δόγμα της Νότιας Αφρικής αυτές τις μέρες βασίζεται στην κοινωνική ένταξη, σε αντίθεση με τη φυλή ή τον εθνικισμό. Και είναι καιρός να σηκωθούμε και να πούμε την αλήθεια, να προειδοποιήσουμε ότι η βάση της ευρωπαϊκής ευημερίας θα διαλυθεί, εάν η ΕΕ καταπέσει στην ξενοφοβία, τη βίαιη διάρθρωση των επιμέρους συμφερόντων έθνους-κράτους και την υπερβολή μιας σύνθετης πραγματικότητας, προκειμένου να χωρέσει συγκεκριμένα ιδανικά.

Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια συμφωνία για τις μεταβιβάσεις πληρωμών, τη μετανάστευση και τις θεμελιώδεις αρχές της ευρωπαϊκής οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Και θα πρέπει επίσης να δημιουργήσουμε περισσότερο χώρο, ώστε οι μη-οικονομικές αξίες να ζουν και να αναπνέουν και πάλι.

Ο ηθικός και πνευματικός τόνος της εκπαίδευσης που εξασφαλίζει τη φώτιση και, στην ερώτηση περί πνευματικής ταυτότητας, προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στο μοντέλο «φίλος-ή-εχθρός», εξακολουθεί να είναι απαραίτητος, εάν η έννοια της Ευρώπης είναι να επιβιώσει ως πρότυπο υπερεθνικής επίλυσης των συγκρούσεων και συνεργασίας, για τη διασφάλιση της ειρήνης και της ελευθερίας.

Όσο και αν παλεύουμε με τις τεχνοκρατικές υπερβολές της Ευρώπης, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για την ΕΕ, ως πρότυπο υπερεθνικής επίλυσης των συγκρούσεων και συνεργασίας. Όπως είπε ο Ρόμπερτ Σούμαν στα απομνημονεύματά του: «Δεν μπορούμε να καταπολεμήσουμε τον εθνικισμό ενός άλλου άνδρα με μόνο μας όπλο τον δικό μας εθνικισμό». Όποιος ξεκινά σήμερα μια φτηνή σταυροφορία ενάντια στις Βρυξέλλες, τους αλλοδαπούς ή τις πολιτικές ελίτ, θα ήταν καλό να λάβει σοβαρά υπόψη αυτά τα σοφά λόγια.

*Πηγή: http://knowledge.allianz.com

**Σ.Σ.: Ο κ. Booth δεν θα μπορούσε ίσως να φανταστεί τη δραματική επιβεβαίωση των όσων προέβλεπε για τις συνέπειες της μισαλλοδοξίας. Η Γαλλία και ο κόσμος ολόκληρος δεν θα ξεχάσει την επίθεση στα γραφεία της Charlie Hebdo, μια επίθεση που, εκτός από τους ανθρώπους, είχε στόχο την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης…