Τη θέσπιση Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης (ΕΜΕ) για την Τραπεζική Ένωση πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 10 Ιουλίου. Ο μηχανισμός αυτός θα συμπληρώσει τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (ΕΕΜ), ο οποίος, όταν αρχίσει να λειτουργεί στα τέλη του 2014, θα δώσει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) την εξουσία να εποπτεύει άμεσα τις τράπεζες στην Ευρωζώνη, καθώς και σε άλλα κράτη μέλη που θα αποφασίσουν να συμμετάσχουν στην Τραπεζική Ένωση.

Ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης θα διασφαλίσει ότι αν, παρά την αυστηρότερη εποπτεία, μια τράπεζα που υπάγεται στον ΕΜΕ αντιμετωπίζει σοβαρές δυσχέρειες, η εξυγίανσή της θα μπορεί να αντιμετωπιστεί με αποτελεσματικό τρόπο και με ελάχιστο κόστος για τους φορολογούμενους και την πραγματική οικονομία.

Σύμφωνα με όσα επισημαίνονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, το ενισχυμένο εποπτικό πλαίσιο του ΕΜΕ, καθώς και οι ενισχυμένες απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας «θα θωρακίσουν την ασφάλεια των τραπεζών». Ωστόσο, ο κίνδυνος να αντιμετωπίσει μια τράπεζα σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας ή φερεγγυότητας δεν μπορεί ποτέ να αποκλειστεί εντελώς. Για το λόγο αυτόν, όπως επισημαίνεται, «οι διαδικασίες εποπτείας και εξυγίανσης των τραπεζών θα πρέπει να εναρμονιστούν και να ασκούνται στο ίδιο κεντρικό επίπεδο, ώστε να περιοριστεί η αβεβαιότητα και να αποφευχθεί ο κίνδυνος μαζικών αναλήψεων καταθέσεων και μετάδοσης της κρίσης σε άλλες περιοχές της Ευρωζώνης».

Πώς θα λειτουργεί ο Ενιαίος
Μηχανισμός Εξυγίανσης
Το πλαίσιο λειτουργίας του ΕΜΕ περιγράφεται συνοπτικά ως εξής στην ανακοίνωση της Επιτροπής:

Η ΕΚΤ, ως εποπτική αρχή, θα επισημαίνει πότε μια τράπεζα στην Ευρωζώνη ή σε κράτος μέλος που συμμετέχει στην Τραπεζική Ένωση αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες και πρέπει να εξυγιανθεί.
Ένα Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης, αποτελούμενο από εκπροσώπους της ΕΚΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αρμόδιων εθνικών αρχών (της χώρας όπου η εν λόγω τράπεζα έχει την έδρα της, καθώς και υποκαταστήματα ή/και θυγατρικές), θα προετοιμάζει την εξυγίανση της τράπεζας. Το Συμβούλιο αυτό θα έχει ευρείες εξουσίες για την ανάλυση και τον καθορισμό της προσέγγισης που θα ακολουθηθεί για την εξυγίανση της τράπεζας: ποια εργαλεία θα χρησιμοποιηθούν και πώς θα συμμετάσχει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Εξυγίανσης. Οι εθνικές αρχές εξυγίανσης θα συμμετέχουν ενεργά στις εργασίες αυτές.
Με βάση σύσταση του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης ή με δική της πρωτοβουλία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αποφασίζει κατά πόσον και πότε πρέπει να τεθεί η τράπεζα υπό καθεστώς εξυγίανσης και θα καθορίζει το πλαίσιο για τη χρήση των εργαλείων και του Ταμείου εξυγίανσης. Για νομικούς λόγους, το Συμβούλιο δεν μπορεί να έχει τον τελικό λόγο.
Υπό την εποπτεία του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης, οι εθνικές αρχές εξυγίανσης θα αναλαμβάνουν την εκτέλεση του σχεδίου εξυγίανσης.
Το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης θα επιβλέπει τη διαδικασία εξυγίανσης. Θα παρακολουθεί την εκτέλεση σε εθνικό επίπεδο από τις εθνικές αρχές εξυγίανσης και, σε περίπτωση που μια εθνική αρχή εξυγίανσης δεν συμμορφώνεται με την απόφασή του, θα μπορεί να απευθύνει άμεσα εκτελεστικές εντολές στις προβληματικές τράπεζες.
Θα συσταθεί Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης Τραπεζών, υπό τον έλεγχο του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης, με στόχο τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας μεσοπρόθεσμης χρηματοδότησης κατά τη διάρκεια της αναδιάρθρωσης της εν λόγω τράπεζας. Το Ταμείο θα χρηματοδοτηθεί από συνεισφορές του τραπεζικού τομέα, που θα αντικαταστήσουν τα εθνικά ταμεία εξυγίανσης των κρατών μελών της Ευρωζώνης και των λοιπών κρατών μελών που συμμετέχουν στην Τραπεζική Ένωση, όπως προβλέπεται στην οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών.

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα περιοριστεί στις αποφάσεις, αφενός, για την ενεργοποίηση της εξυγίανσης μιας τράπεζας και, αφετέρου, για τον καθορισμό του πλαισίου εξυγίανσης, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η συνοχή της εξυγίανσης με την ενιαία αγορά και με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, και να διαφυλάσσεται η ανεξαρτησία και η υποχρέωση λογοδοσίας του ευρύτερου μηχανισμού.

Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 27-28 Ιουνίου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έθεσαν ως στόχο την επίτευξη συμφωνίας για το μηχανισμό έως το τέλος του 2013, έτσι ώστε αυτό να μπορέσει να εγκριθεί πριν από τη λήξη της τρέχουσας κοινοβουλευτικής περιόδου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το 2014. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσει να αρχίσει να εφαρμόζεται ο μηχανισμός από τον Ιανουάριο του 2015, μαζί με την οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών.
Μέχρις ότου τεθούν σε ισχύ οι προτεινόμενοι κανόνες, όπως σημειώνεται σχετικά, η διαχείριση των τραπεζικών κρίσεων θα εξακολουθήσει να γίνεται με βάση εθνικές ρυθμίσεις. Ωστόσο, «οι εν λόγω ρυθμίσεις τείνουν να συγκλίνουν όλο και περισσότερο προς τις συμφωνηθείσες αρχές εξυγίανσης, δηλαδή την ανάληψη των τραπεζικών ζημιών από τους μετόχους και τους πιστωτές και όχι από τους φορολογουμένους». Αυτό επιτυγχάνεται, αφενός, με τις αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις προς τις τράπεζες, που επίσης εγκρίθηκαν στις 10 Ιουλίου και, αφετέρου, με τη δυνατότητα άμεσης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Και στις δύο περιπτώσεις, όπως σημειώνεται σχετικά εν κατακλείδι, «προϋπόθεση για τη δημόσια στήριξη από εθνικούς πόρους και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας είναι ο κατάλληλος «επιμερισμός των βαρών» μεταξύ των ιδιωτών επενδυτών μιας τράπεζας».

Ο πρόεδρος της Επιτροπής, κ. Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, δήλωσε σχετικά με τον ΕΜΕ: «Χάρη στην πρόταση αυτή, διαθέτουμε πλέον όλα τα αναγκαία στοιχεία, για να δημιουργήσουμε μια τραπεζική ένωση που θα θέσει τον τομέα σε υγιέστερες βάσεις, θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη και θα εξαλείψει τον κατακερματισμό των χρηματοπιστωτικών αγορών. Έχουμε ήδη συμφωνήσει σε μια κοινή ευρωπαϊκή εποπτεία των τραπεζών στην Ευρωζώνη και σε άλλα κράτη μέλη που επιθυμούν να συμμετάσχουν. Η σημερινή πρόταση συμπληρώνει την κοινή ευρωπαϊκή εποπτεία με ένα ολοκληρωμένο ενιαίο σύστημα αντιμετώπισης των προβληματικών τραπεζών. Δεν μπορούμε να εξαλείψουμε τον κίνδυνο μελλοντικών τραπεζικών χρεοκοπιών, αλλά με τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης και το Ταμείο Εξυγίανσης, το βάρος των ζημιών στο μέλλον θα το επωμίζονται οι ίδιες οι τράπεζες και όχι οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι».

Ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών, κ. Μισέλ Μπαρνιέ, επισήμανε: «Έχουμε δει πώς οι τραπεζικές κρίσεις εξαπλώνονται γρήγορα πέραν των εθνικών συνόρων, με αποτέλεσμα να μειώνεται συνεχώς η εμπιστοσύνη στην Ευρωζώνη. Έχουμε επίσης δει πώς η κατάρρευση μιας μεγάλης διασυνοριακής τράπεζας μπορεί να προκαλέσει προβλήματα και αναστάτωση: η εξυγίανση της Dexia δεν αποτελεί πρότυπο. Έχουμε ανάγκη από ένα σύστημα που θα επιτρέπει την ταχεία και αποτελεσματική εξυγίανση των τραπεζών με βάση κανόνες που θα δημιουργούν ασφάλεια δικαίου στην αγορά, χωρίς να τίθενται ερωτήματα ως προς τον αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά. Αυτή είναι η ουσία της σημερινής πρότασης για τη σύσταση ενός Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης: με τη διασφάλιση ότι η εποπτεία και η εξυγίανση θα ευθυγραμμίζονται μεταξύ τους σε κεντρικό επίπεδο, και ότι θα υπάρχει κατάλληλη χρηματοδοτική ρύθμιση για την εξυγίανση, οι τραπεζικές κρίσεις θα μπορούν να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικότερα στο πλαίσιο της τραπεζικής ένωσης και, παράλληλα, θα διευκολυνθεί η αποσύνδεση των κρίσεων δημόσιου χρέους από τις προβληματικές τράπεζες».