Γιατί η Munich Re ανησυχεί για τις ισπανικές εκλογές;

Ο Chief Economist της Munich Re, κ. Michael Menhart, σε άρθρο* του εξηγεί τα οφέλη και τους κινδύνους για την Ενωμένη Ευρώπη από το αποτέλεσμα των ισπανικών εκλογών.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει, το βρετανικό δημοψήφισμα επισκιάζει, αυτή τη στιγμή, τις εκλογές στην Ισπανία, οι οποίες, ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικές για την Ευρώπη και το μέλλον της νομισματικής ένωσης.

Το παράδειγμα της Ελλάδας δεν απουσιάζει από την αναφορά του ούτε φυσικά και ο Αλέξης Τσίπρας…

Όλα τα μάτια στην Ευρώπη είναι στραμμένα στο Λονδίνο. Σε καθημερινή σχεδόν βάση, διαβάζουμε νέες δημοσκοπήσεις σχετικά με το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου για το Brexit. Μερικές από αυτές δείχνουν προβάδισμα του στρατοπέδου υπέρ του Brexit, άλλες λένε ότι προηγείται ελαφρώς το Remain. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι μια σημαντική ρήξη. Παράλληλα με όλες τις δημοσκοπήσεις, δημοσιεύονται και πολλές μελέτες που υποδηλώνουν τις τεράστιες οικονομικές και πολιτικές συνέπειες που θα μπορούσε να έχει το Brexit για την Ευρώπη και για το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ωστόσο, το δημοψήφισμα για το Brexit επισκιάζει τις βουλευτικές εκλογές στην Ισπανία, τρεις ημέρες αργότερα. Έξι μήνες μετά τις γενικές εκλογές στην Ισπανία τον περασμένο Δεκέμβριο, κανένα πολιτικό κόμμα δεν έχει ακόμη καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση. Η Ευρώπη δίνει  πολύ λιγότερη προσοχή  στις ισπανικές εκλογές απ’ ό,τι στο δημοψήφισμα για το Brexit. Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή οι υποψήφιοι είναι λιγότερο γραφικοί από  ό,τι εκείνοι στη βρετανική μονομαχία, μεταξύ του πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον και του Μπόρις Τζόνσον, του χαρισματικού ηγέτη της εκστρατείας υπέρ του Leave. Αλλά το αποτέλεσμα των ισπανικών εκλογών θα μπορούσε να είναι εξίσου σημαντικό για την Ευρώπη και το μέλλον της νομισματικής ένωσης.  

Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους έχει γεννήσει ένα φαινομενικά επαναλαμβανόμενο μοτίβο: όταν μια χώρα αδυνατεί να μεταρρυθμίσει, η οικονομία της παραμένει σε κρίση. Αλλά αν μια κυβέρνηση προσπαθεί να πείσει το εκλογικό σώμα να αποδεχθεί οδυνηρές περικοπές, τότε καταρρέει ή χάνει την εξουσία. Η Ελλάδα το έχει ήδη βιώσει αυτό – και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας προσπαθεί να αποτρέψει την επανάληψη.

Η Πορτογαλία φαινόταν να είναι στον σωστό δρόμο, έως ότου ο σοσιαλιστής Antonio Costa έκανε μια εκλογική συμμαχία με νεο-μαρξιστικές ομάδες, προκειμένου να κερδίσει την εξουσία και να κηρύξει το τέλος της λιτότητας. Ο προκάτοχός του πλήρωσε την εισαγωγή ορισμένων εν μέρει επιτυχών μεταρρυθμίσεων με συντριπτική ήττα στην κάλπη.

Η οικονομία της Ισπανίας είναι τώρα πολύ πιο δυναμική από ό,τι τα περασμένα χρόνια, σημειώνοντας αύξηση άνω του 3% το περασμένο έτος. Και η πρόβλεψη για ανάπτυξη 2,7% το 2016 είναι περισσότερο από μία ποσοστιαία μονάδα υψηλότερη από ό,τι των ΗΠΑ ή της Γερμανίας.

Φυσικά, η Ισπανία επωφελείται από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, τα χαμηλά επιτόκια και την εξασθένηση του ευρώ. Η ανεργία, σε ποσοστό λίγο πάνω από το 20%, εξακολουθεί να είναι αφόρητα υψηλή και οι μισοί νέοι δεν μπορούν να βρουν θέση εργασίας. Αλλά υπάρχει πρόοδος. Κατά τη διάρκεια της θητείας της, η κυβέρνηση Ραχόι έχει μειώσει το έλλειμμα κατά το ήμισυ, προχώρησε τη μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα και ξεκίνησε τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας. Τα ποσοστά ανεργίας έχουν μειωθεί κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες κατά την τελευταία τριετία. Η Ισπανία έχει επίσης εμπορικό πλεόνασμα ύψους σχεδόν €30 δις.

Ωστόσο, η οικονομική ανάκαμψη συνοδεύεται από πολιτικό χάος. Η χώρα δεν έχει νέο υπουργικό συμβούλιο από τις κοινοβουλευτικές εκλογές στο τέλος του 2015 και βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Ίσως είτε οι συντηρητικοί του PP είτε οι σοσιαλδημοκράτες του PSOE να λάβουν αρκετές ψήφους από το εκλογικό σώμα, για να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις. Στη συνέχεια, η Ισπανία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πρότυπο για τις νότιες ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται σε κρίση και να αποδείξει σε όλους στην Ευρώπη ότι επώδυνες μεταρρυθμίσεις δεν χρειάζεται να σημαίνουν απαραίτητα ήττα στην κάλπη.

Όμως, αν η Ισπανία στις 26 Ιουνίου ψηφίσει όπως προβλέπουν οι δημοσκοπήσεις, θα εξακολουθεί να μην υπάρχει σαφής νικητής, και η αβεβαιότητα θα παραμείνει. Είναι επίσης πιθανό να έρθει στην εξουσία το αριστερό λαϊκό κόμμα των Podemos. Οποιαδήποτε από αυτές τις τελευταίες δύο πιθανότητες θα μπορούσε απλώς να αντιμετωπιστεί με ένα σήκωμα των ώμων από την υπόλοιπη Ευρώπη, αν τρεις ημέρες πριν το Ηνωμένο Βασίλειο ψηφίσει Υπέρ της παραμονής στην Ευρώπη. Αλλά το να μην ασχοληθεί καθόλου κάποιος με αυτό, θα ήταν λάθος, γιατί η Ισπανία δεν είναι ακόμα σε ασφαλές έδαφος.

Τα δημόσια οικονομικά εξακολουθούν να χρειάζονται περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, με το έλλειμμα να τρέχει σχεδόν  στο 100% του ΑΕΠ. Ήταν μόνο λόγω του φόβο των αντιευρωπαϊκών ψήφων διαμαρτυρίας που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε πίσω από το να κλιμακώσει την τρέχουσα  διαδικασία ελλείμματος, παρά το ότι η Ισπανία “τρέχει” με έλλειμμα άνω του 5%. Και αυτό παρόλο που ο πρωθυπουργός Mariano Rajoy υποσχέθηκε μειώσεις στους φόρους ως μια μορφή εκλογικού κινήτρου. Αν η κρίση στην Ισπανία χειροτερέψει, η Μαδρίτη δεν πρέπει να βασίζεται σε πολλή υποστήριξη από την υπόλοιπη Ευρώπη.

Τα εθνικιστικά κόμματα της αντιπολίτευσης ασκούν πίεση στις κυβερνήσεις σε όλες σχεδόν τις χώρες, και περιμένουν ακριβώς μια οικονομική αποτυχία μεγάλης χώρας, όπως η Ισπανία, για να αποδείξουν ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο τελικά καταρρέει. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα παρέχει και πάλι την τελευταία γραμμή άμυνας. Αυτό θα απέχει πολύ από οποιοδήποτε όνειρο μιας σταθερής Ευρώπης, ακόμη και αν έχουμε γλιτώσει το σενάριο ενός ταυτόχρονου Brexit.

*Το άρθρο του κ. Michael Menhart δημοσιεύτηκε πρώτα στη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt και ακολούθως αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της Munich Re.