Ασφαλιστική Υποκατάσταση

Του Θεόδωρου Κουτσούμπα, Δικηγόρου – Διδάκτορα Νομικής – M.T.E.Y.

Είναι γνωστό ότι, κάτω από προϋποθέσεις, ο ασφαλιστής δικαιούται να απαιτήσει την είσπραξη του ασφαλίσματος, το οποίο κατέβαλε στον λήπτη της ασφάλισης – ασφαλισμένο προς αποκατάσταση της ζημίας του, η οποία προκλήθηκε από τρίτο, υποκαθιστάμενος πλήρως στα δικαιώματα του ζημιωθέντος λήπτη της ασφάλισης – ασφαλισμένου (άρθρο 14 παρ.1 Ν. 2496/1997). Προϋπόθεση δε της ύπαρξης τέτοιας υποκατάστασης είναι η ύπαρξη αξίωσης του ασφαλισμένου κατά του τρίτου για αποκατάσταση της ζημίας του. Δεν ασκείται το δικαίωμα αυτό από τον ασφαλιστή για αξιώσεις του λήπτη, οι οποίες στρέφονται κατά του ασφαλισμένου, του δικαιούχου του ασφαλίσματος, των τέκνων και γονέων και συγκατοικούντων με τον λήπτη (άρθρ. 14 παρ2 Ν. 2496/1997) και οι λόγοι των εξαιρέσεων αυτών είναι προφανείς.
Πρακτικά, στις περιπτώσεις της ασφαλιστικής υποκατάστασης, ο ασφαλιστής δικαιούται να ενεργοποιήσει τις αξιώσεις του λήπτη – ασφαλισμένου κατά του ζημιώσαντος τρίτου, ακριβώς όπως εάν τις αξιώσεις αυτές τις επεδίωκε ο ίδιος ο λήπτης – ασφαλισμένος.

Σχετικά με το δικαίωμα αυτό του ασφαλιστή και τις προϋποθέσεις άσκησής του το Εφετείο της Αθήνας όρισε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: (ΕφΑθ 3020/2015 ΔΕΕ 2016, σελ.1084, 1085) […] Από τη διάταξη του άρθρου 14 παρ. 1 Ν. 2496 της 14/16.5.1997 (Ασφαλιστική σύμβαση, τροποποιήσεις της νομοθεσίας για την ιδιωτική ασφάλιση και άλλες διατάξεις), συνάγεται, ότι ο ασφαλιστής, ο οποίος αποζημίωσε τον ασφαλισμένο, υποκαθίσταται στα έναντι του τρίτου, υποχρέου προς αποζημίωση, δικαιώματα του ασφαλισμένου, στην έκταση που ικανοποίησε αυτόν, χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερη δήλωση περί μεταβίβασης των δικαιωμάτων του ασφαλισμένου στον ασφαλιστή, αποδοχή τέτοιας δήλωσης ή ανακοίνωση περί αυτής προς τον τρίτο. Η υποκατάσταση αυτή έχει χαρακτήρα εκχώρησης εκ του νόμου. Συνεπώς, ο υπόχρεος προς αποζημίωση έχει έναντι του ασφαλιστή τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις που είχε και κατά του ζημιωθέντος και, επομένως, η κατά του τρίτου αγωγή του ασφαλιστή θα έχει, κατά κανόνα, την ίδια βάση, όπως αν την αγωγή ασκούσε ο ίδιος ο ζημιωθείς.

Για την πληρότητα της εν λόγω αγωγής ο ασφαλιστής αρκεί να επικαλεστεί και σε περίπτωση αμφισβήτησης να αποδείξει τη συνδρομή των προϋποθέσεων της ασφαλιστικής υποκατάστασης και συγκεκριμένα: α) τη σύναψη και τους όρους της ασφαλιστικής σύμβασης, β) την καταβολή του ασφαλίσματος στον ζημιωθέντα ασφαλισμένο, λόγω επέλευσης της ασφαλιστικής περίπτωσης και γ) τη ζημία του ασφαλισμένου που αποζημίωσε, καθώς και την προέλευση αυτής, εφόσον δε αυτή προήλθε από αντισυμβατική συμπεριφορά, της μεταξύ του ασφαλισμένου του και του τρίτου αντισυμβαλλομένου αυτού σύμβασης, την καταρτισθείσα μεταξύ τους σύμβαση και τους όρους αυτής που παραβιάστηκαν από πταίσμα του ιδίου ή των αντιπροσώπων του ή των προσώπων που χρησιμοποιεί για να εκπληρώσει την παροχή και προκάλεσαν τη ζημία του ασφαλισμένου του, κατά την έννοια των άρθρων 330 και 334 ΑΚ (ΑΠ 763/2014 ΕφΑθ 213/2008 ΕφΘεσ 1041/2011 Nomos).

Στην υποκατάσταση αυτή, που αποτελεί περίπτωση νόμιμης εκχώρησης, όπως προαναφέρθηκε, η απαίτηση μεταβιβάζεται με όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Έτσι, ο τρίτος μπορεί να αντιτάξει κατά του ασφαλιστή όλες τις ενστάσεις που είχε κατά του ασφαλισμένου μέχρι την καταβολή του ασφαλίσματος και ειδικότερα αυτές που βάλλουν κατά της γένεσης και της ύπαρξης της απαίτησης, κατά τον χρόνο της υποκατάστασης, όπως και αυτές που του παρέχουν το δικαίωμα να αρνηθεί την παροχή. Μπορεί, επίσης, να αντιτάξει ενστάσεις κατά του κύρους του ασφαλιστηρίου, αφού η ασφαλιστική σύμβαση αποτελεί προϋπόθεση για την υποκατάσταση (ΑΠ 848/2002 ΕλλΔνη 43, 1668, ΕφΑθ 7816/2004 ΔΕΕ 2005, 436). Οι εν λόγω ενστάσεις πρέπει να γεννήθηκαν μέχρι την υποκατάσταση του ασφαλιστή. Συνεπώς, μετά τον χρόνο αυτό μπορεί ο τρίτος –εναγόμενος από τον ασφαλιστή– να προτείνει μόνο ενστάσεις που έχει κατ’ αυτού (ασφαλιστή) εξ ιδίου δικαίου, όπως π.χ. ότι παραγράφηκε η αξίωση, ή που συνάπτονται ευθέως με την ενεργητική νομιμοποίηση του υποκαθιστάμενου ασφαλιστή (άρθρο 174 ΑΚ, ΑΠ 842/2002, ΕφΑθ213/2008, ΕφΑθ 7816/2004, ΕφΑθ 40752003, ΕφΘεσ 1046/2011 Nomos).[…].